از حقوق سنتی تا حقوق مدرن تأملی در مبانی تحول نظام حقوقی
این مقاله نام مقاله ای از مهدی شهابی است که در دوره صفر شماره هفدهم فصلنامه علمی حقوق تطبیقی دانشگاه مفید منتشر شده است.
چکیده
گذار از حقوق سنتی به حقوق مدرن و شکل گیری مدرنیته حقوقی به تغییر و دگرگونی در مبانی نظام حقوقی بر میگردد که بالطبع عناصر دیگر نظام حقوقی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این تحوّل، حداقل به عنوان یک واقعیت تاریخی- اجتماعی جوامع غربی، ما را با عوامل مؤثر در تحوّل نظام حقوقی آشنا ساخته، کمک می‌کند تا جایگاه نظام حقوقی دینی ایران در ارتباط با تحوّل از حقوق سنتی به مدرن روشن شود. این پژوهش به دنبال آن است تا از یک طرف مؤلفه‌های حقوق مدرن را بشناساند و روشن سازد که این مؤلفه‌ها و شاخصه‌ها چگونه و در چه بستری و به دنبال چه تغییراتی در روند گذار از حقوق سنتی به حقوق مدرن شکل گرفته اند؛ از طرف دیگر، از دید حقوقدانان غربی، نظام حقوقی اسلام، حقوقی سنتی به شمار میرود. آیا این بدین معنی است که نظام حقوقی دینی ایران با همه مؤلفه‌ها و شاخصه‌های نظام حقوقی مدرن بیگانه است؟ و اگر این گونه نیست، کدام یک از این مؤلفه‌ها را پذیرفته است و کدامین را ردّ می‌کند؟ حقوق مدرن در تحوّل خود با بحران‌هایی نیز روبه رو بوده است. این بحران‌ها شاخصه‌های حقوق مدرن را دستخوش تغییراتی کرده، در خود حقوق مدرن انشقاق ایجاد می‌کند (حقوق مدرن لیبرالی و اجتماعی). سهم این انشقاق در میزان اعتماد به مؤلفه‌های مدرنیته حقوقی و در میزان تطبیق نظام حقوقی دینی ایران با این مؤلفه‌ها، تا چه اندازه است؟
کلیدواژه‌ها
- سنت
- عقل تجربی
- نگاه اصلاحگرایانه
- حقوق طبیعی فرعی
- اجتماعی شدن حقوق