اصل رسیدگی در مدت معقول در دادرسی کیفری ایران؛ مبانی و چالش ها
 | |
| عنوان | اصل رسیدگی در مدت معقول در دادرسی کیفری ایران؛ مبانی و چالش ها |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | محمد نرگسیان |
| استاد راهنما | امیر وطنی |
| استاد مشاور | مجید قورچی بیگی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۸ |
| دانشگاه | دانشگاه خوارزمی |
اصل رسیدگی در مدت معقول در دادرسی کیفری ایران؛ مبانی و چالش ها عنوان رساله ای است که توسط محمد نرگسیان، با راهنمایی امیر وطنی و با مشاوره مجید قورچی بیگی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه خوارزمی دفاع گردید.
چکیده
رعایت مدت معقول در سرتاسر فرایند رسیدگی کیفری، که به عنوان یکی از بنیادی ترین حقوق دفاعی متهمان، لازمه ی تحقق دادرسی عادلانه و غایت مطلوب محاکمات کیفری قلمداد می شود، بر ضرورت تسریع معقول در فرایند دادرسی در معیت دقت حداکثری تاکید می نماید. اهمیت حمایت از این اصل و تبعات سوء ناشی از عدم رعایت آن، به اندازه ای است که در اسناد ملی و فراملی مورد توجه خاص واقع شده و تلاش گردیده است، ضوابطی اعم از ضابطه ی ذهنی و یا مدت زمان متناسب با شرایط هر پرونده، ضابطه ی نوعی و یا مدت زمان ثابت تعیین شده در قانون و نهایتا ضابطه بینابین یا تلفیقی از ضابطه ذهنی و عینی، به منظور تعیین محدوده ی رعایت آن، اتخاذ گردد. با این وجود جلوه های مختلف نقض این مقرره، اعم از تطویل و تسریع ناروای دادرسی، تحقق همه جانبه ی دادرسی عادلانه را در اقصی نقاط جهان، تحت تاثیر قرار داده و گاه لطمات جبران ناپذیری به مترافعین وارد می نماید، تطویل ناروای دادرسی " اطاله ی دادرسی" که اصلی ترین جلوه نقض این اصل و مهم ترین دغدغه تشکیلات قضایی هر نظام حقوقی محسوب می شود، که تحقق آن را می توان به عوامل متعددی منتسب نمود، بشدت رضایتمندی عموم از تشکیلات قضایی را تحت تاثیر قرار می دهد، لذا برای مهار آن و توسعه قضایی راهکارهای متنوعی ارایه شده است. در مقابل تسریع ناروا " دادرسی شتابزده" به عنوان رکن دوم نقض مدت معقول دادرسی که دامنگیر برخی نظام های عدالت کیفری، همچون نظام قضایی ایران است و ریشه در پیروی از سیاست های عوام گرایانه دارد، یکی دیگر از علل تضییع حقوق مترافعین و نهایتا جامعه به شمار می آید. در این پژوهش از روش توصیفی – تحلیلی استفاده شده است و برای گرداوری مطالب از منابع کتابخانه ای و مراجعه به آرا و رویه قضایی بهره گرفته شده است. بر این اساس، معقول بودن مدت زمان دادرسی، ضرورتی انکار ناپذیر و از عوامل موثر در کیفیت دادرسی قلمداد می گردد که ضمن ارتقای کارکرد دادرسی و دفاع موثر از بزهدیده و جامعه، آزادی فردی متهم و حقوق دفاعی وی را نیز در مدتی متعارف، تامین می نماید. در همین راستا پیشنهاد میشود، با تدوین نظامنامه جامع دادرسی به منظور پایبندی قضات در بازه ی زمانی مشخص با توجه به معیارهای دقیق تعیین مدت معقول رسیدگی و پیش بینی ضمانت اجراهایی در جهت عدم رعایت مدت معقول دادرسی، اقدامات قانونی صورت پذیرد.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
درآمد:
۱: بیان مساله
۲: پرسش های تحقیق
پرسش های اصلی:
۳: فرضیه های تحقیق:
فرضیه های اصلی:
فرضیه های فرعی:
۴: اهداف تحقیق
۵: ضرورت و اهمیت تحقیق
۶: پیشینه ی تحقیق
۷: روش انجام تحقیق
۸: سازمان دهی تحقیق:
فصل اول:
مفاهیم، مبانی و جایگاه اصل رسیدگی درمدت معقول در اسناد ملی و فراملی
مبحث اول: مفاهیم
گفتار اول: مفهوم لغوی
گفتار دوم: مفهوم اصطلاحی
مبحث دوم: مبانی اعتبار اصل رسیدگی در مدت معقول در دادرسی کیفری
گفتار اول: مبنای فقهی
گفتار دوم: مبنای اخلاقی
گفتار سوم: مبنای عقلی
گفتار چهارم: مبنای اجتماعی– سیاسی
گفتار پنجم: مبانی جرم شناختی
مبحث سوم: جایگاه اصل لزوم رعایت مدت معقول دادرسی در اسناد فراملی
گفتار اول: اعلامیه جهانی حقوق بشر
گفتار دوم: میثاق حقوق مدنی و سیاسی ۱۹۶۶
گفتار سوم: اساسنامه دادگاه کیفری بین المللی
فصل دوم:
معیارها و گستره ی تعیین مدت معقول دادرسی و آثار نقض آن
مبحث اول: ضابطه ی تعیین مدت معقول دادرسی
گفتار اول: ضابطه ی نوعی یا عینی
گفتار دوم: ضابطه ی موردی یا شخصی
بند اول: تاخیر ناشی از پیچیدگی های پرونده
بند دوم: اهمیت و فوریت مساله برای شاکی
بند سوم: تاخیر ناشی از رفتار اصحاب دعوا
الف: رفتار متهم
ب: رفتار شاکی
بند چهارم: رفتار مقامات قضایی صالح
گفتار سوم: ضابطه ی مختلط یا بینابین
مبحث دوم: گستره ی زمانی اعمال اصل مدت معقول در فرایند دادرسی کیفری
گفتار اول: رعایت مدت معقول در مرحله ی تحقیقات مقدماتی
بند اول: مدت معقول در تفهیم اتهام
بند دوم: مدت معقول در توقیف و تحت نظر قرار دادن متهم
بند سوم: مدت معقول در بازداشت موقت:
گفتار دوم: رعایت مدت معقول در مرحله ی دادرسی به معنای اخص (محاکمه)
گفتار سوم: رعایت مدت معقول در مرحله ی اجرای احکام
مبحث سوم: پیامدهای نقض اصل مدت معقول دادرسی
گفتار اول: پیامدهای نقض مدت معقول دادرسی بر متهم
گفتار دوم: پیامدهای نقض مدت معقول دادرسی بر بزه دیده
گفتار سوم: پیامدهای نقض مدت معقول دادرسی بر جامعه
فصل سوم:
چالش های عدم رعایت رسیدگی در مدت معقول و سیاست های مقابله با آن در فرایند کیفری
مبحث اول: عوامل عدم رعایت مدت معقول دادرسی
گفتار اول: عوامل منتسب به نظام تقنینی
بند اول: ساختار قوه قضاییه
بند دوم: تاثیر تشریفات و ساختارسنتی دستگاه قضایی بر مدت دادرسی
بند سوم: تاثیر طرق شکایت از آرا بر مدت دادرسی
بند چهارم: استفاده از لغات کلی، مبهم ومجمل در قانون نویسی
گفتار دوم: موارد منتسب به عوامل انسانی در ساختار قضایی
بند اول: نقش قضات
الف: ضعف علمی قضات
ب: عدم اشراف کامل به محتویات پرونده
پ: ضعف انگیزه ی قضات
ت: غیبت قضات در اوقات تعیین شده
بند دوم: نقش کارمندان اداری دادگستری
الف: کمبود نیروی انسانی ماهر وصالح
۱: عدم تنظیم اصولی اوراق پرونده
۲: عدم اجرای سریع وبه موقع دستورات وارسال نامه ها
۳: اختصاص ساعات اداری به امور متفرقه
ب: کاهش انگیزه ی کارکنان در انجام وظایف
بند سوم: نقش کارشناسان رسمی دادگستری
بند چهارم: نقش ضابطان دادگستری
بند پنجم: نقش وکلا
بند ششم: نقش دستگاه های اجرایی
مبحث دوم: سیاست های مقابله با عدم رعایت مدت معقول در فرایند کیفری
گفتار اول: سیاست های مرتبط با نظام تقنینی
بند اول: اصلاح وتغییر قوانین موجود
بند دوم: تخصصی کردن محاکم با توجه به استعداد بالقوه ی قضات
بند سوم: احیای پلیس قضایی
بند چهارم: لزوم استفاده از وکیل در دعاوی کیفری
گفتار دوم: سیاست های مرتبط با نظام قضایی
بند اول: توجه به آموزش آکادمیک و سازمانی درحین خدمت
بند دوم: برقراری نظام تشویق و تنبیه مبتنی بر نظارت و ارزیابی
بند سوم: استفاده از مهارت های مدیریت زمان
بند چهارم: استفاده از نظام مدیریت پرونده های قضایی
فصل چهارم:
جلوه های نقض مدت معقول و ضمانت اجراها
مبحث اول: جلوه های نقض مدت معقول دادرسی
گفتار اول: اطاله ی دادرسی
بند اول: عدم گسترش و توسعه کمی و کیفی امکانات
بند دوم: ضعف و نواقص در امر نظارت و بازرسی
گفتار دوم: دادرسی شتابزده
بند اول: تاثیر سیاستهای مبتنی بر عوام گرایی در تسریع ناروای دادرسی
بند دوم: نقش رسانه ها دردادرسی شتابزده در امورکیفری
بند سوم:تاثیر امنیت گرایی در مقابله با جرایم تروریستی و سازمان یافته در دادرسی شتابزده
مبحث دوم: انواع ضمانت اجراهای نقض اصل لزوم رعایت مدت معقول دادرسی
گفتار اول: ضمانت اجرای کیفری
گفتار دوم: ضمانت اجرای مدنی
گفتار سوم: ضمانت اجرای انضباطی
گفتار چهارم: ضمانت اجرای ابطال پذیری
فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادها
نتیجه گیری:
پیشنهادها
مقدمه:
منابع و مآخذ
منابع فارسی و عربی
ب) مقالات
ج) پایان نامه ها
منابع لاتین
Abstract:
کلیدواژه ها
- مدت معقول در دادرسی کیفری
- حقوق دفاعی متهم
- دادرسی عادلانه
- اسناد ملی و بین المللی
- اطاله دادرسی
- دادرسی شتابزده
- عوام گرایی کیفری