اصول حاکم بر تحصیل دلیل در حقوق کیفری ایران و مصر

عنوان	اصول حاکم بر تحصیل دلیل در حقوق کیفری ایران و مصر
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	کریم بنیانی
استاد راهنما	منصور عطاشنه
استاد مشاور	حسن حیدری
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه عدالت

اصول حاکم بر تحصیل دلیل در حقوق کیفری ایران و مصر عنوان رساله ای است که توسط کریم بنیانی، با راهنمایی منصور عطاشنه و با مشاوره حسن حیدری در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه عدالت دفاع گردید.

چکیده

یکی از مهم ترین نتایج تقسیم بندی حقوق به حقوق شکلی و ماهوی این است که بدون علم و اطلاع از قوانین شکل دسترسی به حقوق ماهوی برای بسیاری از مردم که حقوقی را از دست داده اند میسر نباشد.ادله اثبات دعوی از جمله یکی مهم ترین مبحث قوانین شکلی می باشد از میان قوانین مختص به حقوق خصوصی و حقوق جزایی ادله اثبات دعوا نقش موثری در قوانین جزایی ایفا می کند چرا که در اصل ادله اثبات دعوی یکی از سلاح های برابری کننده ی حقوق متهم با حقوق طرف مقابل و دستگاه قضایی و دادستان از یک طرف و طرف دیگر متهم است و اگر پرورنده شاکی خصوصی داشته باشد، شاکی هم در کنار دادستان قرار می گیرد. بررسی قوانین متخذ از فقه و حقوق اسلامی در کشورهای مختلف می تواند تجارب این کشورها را بین همدیگر منتقل نمایند و به استناد فقها در کشورها می تواند دستاورد مشخصی را به همراه داشته باشد و این در کشورهای دیگر قابل توجه قرار می گیرد و در قدیم در خصوص قانون آیین دادرسی جزایی مبحث ادله بوده است دوره حاکمیت ادله قانونی و قناعت وجدانی در ادوار مختلف خود دلیل بر اهمیت ادله اثبات در قانون آیین دادرسی جزایی است.بررسی نظریات در حقوق جزایی ایران و مصر نشان دهنده ی تقارب بسیار میان دو کشور است.هرچند هنوز نکاتی در میان حقوقدانان و قوانین دو طرف وجود دارد که برای طرف دیگر قابل استفاده می باشد، به عنوان مثال هرچند در مصر سیستم ادله قانونی حاکم است لیکن قناعت وجدان جایگاه خود را برای قاضی که خود می تواند بر خلاف ادله قانونی حکم خود را صادر نماید و این رساله با بررسی تمام جوانب ادله اثبات دعوی جزایی به این نتیجه می رسد که در قوانین اسلام و آیین دادرسی جزایی اسلام آنچه که به نظر خیلی جالب می آید آن است که دادسرایی پیش بینی نشده است پس اگر قرار است از قوانین اسلام یا از قانون آیین دادرسی جزایی دادسرایی پیش بینی شود و دادسرایی مدنظر قرار گیرد اصل تساوی سلاح ها بین شاکی و متهم و دادستان باید رعایت شود؛ با توجه به این نکته که اساسا در حقوق اسلامی و کامن لا دادسرا نباید وجود داشته باشد که در این خصوص از قانون غفلت شده است و بنظر می رسد که دلیل مناسب این اوضاع و احوال را باید در نظر داشت و رساله با این نتیجه به پایان می رسد که قانون آیین دادرسی جزایی بنحوی مورد استفاده قرار گیرد که اصل تساوی سلاح ها رعایت شود و سیستم قناعت وجدانی می بایستی مورد توجه مقنن ان دو کشور قرار گیرد.

ساختار و فهرست رساله

فصل اول کلیات پژوهش ۱–۱– مقدمه

۱–۲ بیان مسیله

۱–۳– اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

۱–۴– پیشینه تحقیق

۱–۵ جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق:

۱–۶ اهداف مشخص تحقیق

۱–۶–۱– هدف کلی:

۱–۶–۲– اهداف جزیی:

۱–۷ سوال تحقیق:

۱–۷–۱– سوال اصلی

۱–۷–۲– سوالات فرعی

۱–۸ فرضیه تحقیق:

۱–۹ تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی و تخصصی

۱–۹–۱– تعریف دلیل از منظر حقوق کیفری

۲–۹–۱– ثبوت دلیل

۳–۹–۱– دلایل ثبوت دعوی

۱–۱۰– تعاریف مختص به موضوع

۱–۱۰–۲– نقش اثبات در جرم

۱–۱۰–۳– دعوی از منظر لغوی و اصطلاحی

۱–۱۰–۴– دلیل در معنای لغوی و اصطلاحی

۱–۱۰–۵– مفهوم لغوی و اصطلاحی جنایی(جزایی)

۱–۱۰–۶– واکاوی تحولات در ادله ی جزایی

۱–۱۰–۷– عصر آزاد بودن ادله

۱–۱۰–۸–عصر قانونی بودن ادله

۱–۱۰–۹– عصر معنوی بودن ادله

۱–۱۰–۱۰– عصر علمی بودن ادله

۱–۱۱ روش شناسی تحقیق:

۱–۱۱–۱– شرح کامل روش

۱–۱۱–۲– روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها

فصل دوم : دادرسی عادلانه و ضمانت های عام آن در دادرسی جزایی ۲–۱– پیشگفتار………………

۲–۲– ضمانت های مختص به محکمه

۲–۲–۱– قانونمند بودن تاسیس و سازمان محاکم

۲–۲–۲– تاسیس محکمه و تعیین صلاحیت آن طبق معیارهای عمومی و انتزاعی

۲–۲–۳– دایمی بودن محکمه

۲–۳– لزوم رعایت استقلال محاکم

۲–۳–۱– محتوای اصل استقلال محاکم و جایگاه آن در قوانین مختلف

۲–۳–۲– شاخصهای اصل استقلال محاکم و قضات

۲–۳–۳– استقلال دستگاه قضایی از قوای مقننه و مجریه

۲–۳–۳–۱– استقلال قوه قضاییه نسبت به افکار عمومی و اطراف دعوا

۲–۳–۳–۲– استقلال قضات در برابر سایر مراجع قضایی

۲–۳–۴– ضمانت اجرای استقلال دادگستری

۲–۴–بررسی اصل بی طرفی دستگاه قضایی

۲–۵– رعایت اصل برابری و مساوات در برابر دادرس

فصل سوم تحصیل دلیل درامورکیفری و لزوم رعایت اصول وضمانات مختص به اثبات وقایع پرونده ۳–۱– نقش و جایگاه ادله جزایی در محاکم :

۳–۲– لزوم رعایت توزیع بار اثبات

۳–۲–۱– معنا و مفهوم بار اثبات

۳–۲–۲– اثرات فرض برایت در توزیع بار اثبات ۵۰ ۳–۲–۳– اهمیت توزیع بار اثبات در توازن وظایف مسیولیت های طرفین دعوا ۵۰ ۳–۳– لزوم مشروع بودن تحصیل نمودن ادله جزایی

۳–۴– تحلیل تحصیل آزادانه دلیل در امور کیفری

۳–۵– نقد و ارزیابی آزادانه دلیل در امور کیفری

۳–۶– لزوم رسیدگی به ادله جزایی در محاکم کیفری

۳–۷– مستند و مستدل بودن آرای محاکم با تکیه بر قانون اساسی

فصل چهارم ادله اثبات دعوی در نظام های دادرسی جزایی ایران و مصر ۴–۱– اقرار در امور کیفری

۴–۱–۱– معنا و مفهوم اقرار در امور کیفری

۴–۱–۲– شاخصه های اقرار در امور کیفری

۴–۱–۳– شاخصه های اقرار و حجیت آن در امور جزایی

۴–۱–۴– رکنهای اقرار

۵–۱–۴– شروط اعتبار اقرار

۴–۱–۶– اقسام اقرار

۴–۱–۶–۱– اقرار کتبی و شفاهی، فعلی و اشاره ای

۴–۱–۶–۲– اقرار معلق و اقرار منجز

۴–۱–۶–۳– اقرار صریح و ضمنی

۴–۱–۶–۴– اقرار ابتدایی و اقرار در پاسخ به سوال و اقرار مترتب بر دعوی

۴–۱–۶–۵– اقرار در محکمه و اقرار در خارج از محکمه

۴–۱–۷– الزامات لازم در خصوص اقرار

۴–۱–۷–۱– اخبار به حق بودن اقرار

۴–۱–۷–۲– به نفع دیگری بودن اقرار

۴–۱–۷–۳– بر ضرر خود بودن اقرار

۴–۱–۸– شروط لازم در اقرار

۴–۱–۸–۱– شروط مقر

۴–۱–۸–۱–۱– بلوغ مقر

۴–۱–۸–۱–۲– عقل مقر

۴–۱–۸–۱–۳– قصد مقر

۴–۱–۸–۱–۴– اختیار مقر

۴–۱–۸–۱–۵– عدم سفه (رشد) مقر

۴–۱–۸–۲– وکالت در اقرار

۴–۲– شهادت بعنوان ادله اثبات دعوی

۴–۲–۱– تعریف شهادت

۴–۲–۲– شاخصه های لازم در حین شهادت

۴–۲–۲–۱– شخصی بودن شهادت

۴–۲–۲–۲– لزوم درک شهادت با حواس شهادت دهنده

۳–۲–۲–۴– قدرت شهادت در اثر گذاری بر طرفین دعوی

۴–۲–۳– شهادت در قوانین ایران و مصر

۴–۲–۴– شروط شاهد در قوانین موضوعه ایران

۴–۲–۵– بررسی شهادت در قوانین مصر

۴–۲–۶– نگرش مقنن مصری در شروط شاهد

۴–۲–۷– منشاء علم شاهد در ادای شهادت

۴–۲–۷–۱– نگرش حقوقدانان مصری در بینه جهت ادای شهادت

۴–۲–۷–۲– نگرش مقنن مصر در قبال شهادت

۴–۲–۸– نصاب لازم جهت شهادت در دعاوی کیفری

۴–۲–۸–۱– حد نصاب لازم شهادت در فقه امامیه و حقوق ایران

۴–۲–۸–۲– نصاب لازم جهت ادای شهادت در قوانین لاحق مصر

۴–۲–۹– قلمرو اعتبار شهادت

۴–۲–۱۰– احکام و شوط لازم در ادای شهادت در قوانین مصر

۴–۲–۱۰–۱– اهلیت داشتن شاهد

۴–۲–۱۰–۲– اختیار داشتن شهود و دعوت از آنها برای ادای شهادت

۴–۲–۱۰–۳– نحوه ی اداء شهادت

۴–۲–۱۰–۴– اختیار محکمه در ارزیابی شهادت

۴–۳– علم قاضی در محاکم قضایی

۴–۳–۱– علم قاضی از منظر لغوی و اصطلاحی

۴–۳–۲– نگرشهای گوناگون در خصوص علم قاضی

۴–۳–۲–۱– طرفداران حجیت علم قاضی درحق الله

۴–۳–۲–۲– نگرش معتقدان به اعتبارعلم قاضی در حق الناس

۴–۳–۳– ادله اثبات دعوی و علم قاضی در طریقیت یا موضوعیت آن

۴–۳–۳–۱– اعتبار علم قاضی در دعوای کیفری و مدنی

۴–۳–۳–۲– نگرش قوانین مصر نسبت به علم قاضی در دعاوی

۴–۳–۴– نوآوریهای مقنن کیفری در خصوص علم قاضی در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲

۴–۳–۴–۱– نقش علم قاضی در میان سایر ادله اثباتی:

۴–۳–۴–۲– اثبات معنوی مبتنی بر علم قاضی در قوانین موضوعه

۴–۳–۴–۳– تعارض علم قاضی با سایر ادله کیفری

۴–۴– نقش سوگند بعنوان ادله اثبات دعاوی

۴–۴–۱– تعریف سوگند

۴–۴–۲– اشکال قسم در حقوق مصر

۴–۴–۳– لزوم رعایت صیغه سوگند

۴–۴–۴– قلمرو قسامه در فقه و حقوق کیفری

۴–۴–۵– نگرش قوانین مصر در قبال سوگند

۴–۴–۶– تعداد قسم های لازم در اثبات جنایت

۴–۴–۶–۱– تعداد قسم در قتل

۴–۴–۶–۲– تعداد قسم در جراحات

۴–۵– سایر ادله کشف جرم در حقوق کیفری……… ……۱۱۱ ۴–۵–۱– تحقیقات محلی، معاینه محل و دلایل و مدارک موجود در صحنه جرم

۴–۵–۲– در خواست نمودن تحقیق و معاینات محلی

۴–۵–۳– تعیین خبره و کارشناس در معاینه محل

۴–۵–۴– ضرورت کارشناسی

۴–۵–۵– اسناد بعنوان ادله اثباتی

۴–۵–۶– شنود تلفن، فیلم و نوار بعنوان ادله اثباتی

۴–۵–۷– ادله الکترونیکی بعنوان ادله اثباتی جرم

۴–۵–۷–۱– تعریف ادله ی الکترونیکی

۴–۵–۷–۲– طریقه ی دستیابی ادله ی الکترونیکی

فصل پنجم اصول اساسی ادله اثبات دعوی و مقایسه آن در دعاوی حقوقی و جزایی ۵–۱– ادله اثبات دعوی و طریقیت دااشتن آنها

۵–۲– وجوه اشتراک و افتراق ادله اثبات دعوی در دعاوی حقوقی وکیفری

۵–۲–۱– وجوه اشتراک ادله در دعاوی حقوقی و کیفری

۵–۲–۲– وجوه افتراق ادله در دعاوی حقوقی وکیفری:

۵–۳– نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………… ۱۳۷ منابع و ماخذ:

قوانین

منابع فارسی:

منابع عربی:

منابع لاتین:

Abstract

کلیدواژه ها

• دلیل
• اثبات واقعیت
• اقناع وجدانی قاضی
• تحصیل دلیل
• دلیل در امور جزایی
• دلیل در امور مدنی