اصول حاکم بر مجازات اشخاص حقوقی با تطبیق در نظام های حقوقی ایران آمریکا و انگلستان
 | |
| عنوان | اصول حاکم بر مجازات اشخاص حقوقی با تطبیق در نظام های حقوقی ایران آمریکا و انگلستان |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | امین نیکومنظری |
| استاد راهنما | باقر باقر |
| استاد مشاور | مهدی صبوری پور، سیدعلیرضا میرکمالی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۲ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
اصول حاکم بر مجازات اشخاص حقوقی با تطبیق در نظام های حقوقی ایران آمریکا و انگلستان عنوان رساله ای است که توسط امین نیکومنظری، با راهنمایی باقر باقر و با مشاوره مهدی صبوری پور و سیدعلیرضا میرکمالی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
ظهور و توسعه اشخاص حقوقی در جوامع و پیچیده شدن وقایع و پدیده های اجتماعی، موجب مسوولیت اشخاص حقوقی شد اما یکی از چالش های این پذیرش، چگونگی و نوع مجازات اشخاص حقوقی است، همچنان که یکی از عوامل تاخیر در قبول مسوولیت کیفری نیز ادعای عدم امکان مجازات این نهاد اجتماعی بوده است، در حالی که مجازات های اشخاص حقوقی نه تنها قابل تحقق است بلکه می تواند پوشش مناسبی از اهداف و اصول حاکم بر مجازات ها را در خود داشته باشد. نگاه نظام های حقوقی به اشخاص حقوقی، موجب کیفرگذاری های متفاوت در قوانین مختلف در این حوزه شده اند. بسته به این که نگاه سزاگرایی داشته باشند یا نگاه اصلاحی، این موضوع در تعیین کیفر در مجالس قانونگذاری می تواند موثر باشد. طبعا مجازات های تعیین شده از یکسری از اصول و اهداف تبعیت می کنند. برخی از این اصول که به اصول سنتی مجازات ها مشهور هستند، به طور کامل نمی توانند بیانگر وضعیت مجازات خاص این اشخاص باشند. از این رو، باید اصول نوینی را شناسایی کرد که ضمن انطباق با وضعیت این اشخاص، آثار مثبت اجتماعی و پیشگیرانه در حیات اجتماعی داشته باشند. از دیگر سو، تعیین کیفر مناسب توسط قاضی نیز می تواند نقش برجسته ای در تحقق اهداف مجازات ها داشته باشد. رساله حاضر، با رویکرد تحلیلی و توصیفی، به مطالعه تطبیقی سه نظام حقوقی ایران، انگلستان و آمریکا پرداخته است و با بررسی و تطبیق مقررات حاکم بر مجازات اشخاص حقوقی در سه نظام مورد مطالعه، می توان بیان داشت که اغلب نظام های حقوقی برای تعیین مجازات از سه رویکرد جرم محور، مجرم محور و رهنمودمحور پیروی می کنند که مورد اول، مربوط به نظام حقوقی ایران و دو مورد اخیر، مربوط به نظام های حقوقی آمریکا و انگلستان است. نظام حقوقی ایران با پیش بینی ضمانت اجراهای متنوع، منطبق با رویکرد جرم محور عمل کرده، در حالی که نظام حقوقی آمریکا از نظام رهنمودمحور با دسته بندی دقیق تری از مجازات عمل کرده است. با احصاء ضمانت اجراهای کیفری شخص حقوقی می توان گفت نظام حقوقی آمریکا بر مبنای راهنمای تعیین کیفر، سه دسته ضمانت اجراهای کیفری پیشگیرانه، جبرانی و تنبیهی را پیش بینی کرده است که نسبت به نظام حقوقی انگلستان و ایران پیشرفته تر تلقی می شود و نظام حقوق کیفری ایران در مقایسه با دو نظام، یادشده، دارای ضعف های فراوانی است. نظام حقوقی ایران با پیش بینی ضمانت اجراهای متنوع، منطبق با رویکرد جرم محور عمل نموده در حالی که نظام حقوقی آمریکا از نظام رهنمودمحور با دسته بندی دقیق تری از مجازات عمل نموده است. در نهایت برای تقویت ضمانت اجراهای کیفری در حقوق ایران، پیشنهادهای اصلاحی، تقنینی و تجمیعی با ارایه مواد قانونی پیشنهادی به شرح نتیجه گیری ارایه می شود.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
بخش نخست) سیر تحولات، قواعد و مبانی حاکم بر کیفرگذاری اشخاص حقوقی در حقوق ایران، انگلستان و آمریکا
فصل نخست) سیرتحولات کیفرگذاری برای اشخاص حقوقی
مبحث نخست) از انکار مجازات تا پذیرش ضمانت اجراهای مدنی برای اشخاص حقوقی
گفتارنخست) انکار مجازات اشخاص حقوقی
گفتار دوم) پذیرش ضمانت اجراهای مدنی برای اشخاص حقوقی
مبحث دوم) از ضمانت اجراهای مدنی تا پذیرش ضمانت اجراهای کیفری
گفتار نخست) دوران فقدان ضمانت اجراهای کیفری موثر ۵۰ گفتار دوم) دوران شکوفایی(توسعه) ضمانت اجراهای کیفری اشخاص حقوقی
فصل دوم) قواعد ناظر بر اصول سنتی، اهداف و مبانی مجازات اشخاص حقوقی
مبحث نخست) قواعد ناظر بر اصول سنتی و اهداف حاکم بر مجازاتها
گفتار نخست) قواعد ناظر بر اصول سنتی حاکم بر مجازات اشخاص حقوقی
بند نخست) اصول ناظر به جرم
الف) اصل قانونی بودن جرم و مجازات
شروع به جرم
مشارکت و معاونت در جرم
ب) اصل تناسب جرم و مجازات
بند دوم) اصول ناظر بر مرتکب جرم
الف) اصل شخصی بودن مجازات
ب) اصل فردی کردن مجازات ها
ج) اصل رعایت کرامت انسانی در مجازات
بند سوم) اصول ناظر بر مجازات
الف) اصل برابری مجازات ها
ب) اصل قضایی بودن مجازات
گفتار دوم) قواعد ناظر بر اهداف مجازاتها درباره اشخاص حقوقی
بند نخست) پیامدگرایی در پرتو مجازات اشخاص حقوقی
الف ) بازدارندگی
ب) اصلاح و بازپروری
ج) ناتوان سازی
د) جبران خسارت وارده به بزه دیده
بند دوم) سزاگرایی در پرتو مجازات اشخاص حقوقی
مبحث دوم) مبانی و اصول راهبردی مجازات اشخاص حقوقی
گفتار نخست) اصول و مبانی عقلی
بند نخست)اصل ضرورت
بند دوم) اصل کنترل و نظارت
بند سوم) اصل عدالت
الف) جبران خسارت بزه دیدگان به نحو مناسبتر
ب) رعایت برابری نسبت به سایر اشخاص حقوقی
گفتار دوم) اصول و مبانی جامعهمحور
بند نخست) اصل منفعت اجتماعی
بند دوم) اصل آگاه سازی اشخاص ثالث
گفتار سوم) اصول و مبانی جرم شناختی
بند نخست) اصل پیشگیری از بزه دیدگی گسترده مردم
بند دوم) اصل منع بی کیفر ماندن مجرمان یقه سفید
گفتار چهارم)اصول و مبانی سنتی حقوق کیفری
بند نخست) اصل مجرمیت عاریه ای
بند دوم) اصل مسوولیت همزمان شخص حقوقی و حقیقی (مدل مسوولیت موازی)
بخش دوم ) اصول حاکم بر کیفردهی اشخاص حقوقی
فصل نخست) انواع نظامهای کیفردهی و اصول حاکم بر آن ها
مبحث نخست: نظام کیفردهی جرم محور
گفتار نخست) معین و الزام آور بودن
گفتار دوم) صلاحدید محدود قضایی
مبحث دوم: نظام کیفردهی مجرم محور
گفتار نخست)افزایش اختیارات قضایی
گفتار دوم) تعیین مجازات متغیر
مبحث سوم: نظام کیفردهی رهنمودمحور
گفتارنخست)رهنمودهای کیفر براساس میزان آزادی عمل قاضی
بند نخست)رهنمودهای کیفردهی اختیاری
بند دوم)رهنمودهای کیفردهی اجباری
گفتار دوم)رهنمود تعیین کیفر بر اساس شیوه تعیین مجازات مفروض
بند نخست) رهنمودهای مبتنی بر جدول
بند دوم) رهنمودهای بدون جدول
فصل دوم) جلوه های قانونی کیفردهی اشخاص حقوقی
مبحث نخست) ضمانت اجراهای تنبیهی
گفتار نخست) جزای نقدی
گفتار دوم) مصادره اموال
گفتار سوم) انحلال
مبحث دوم) ضمانت اجراهای جبرانی
گفتار نخست) جبران خسارت
گفتار دوم) خدمات اجتماع محور
مبحث سوم) ضمانت اجراهای پیشگیرانه
گفتار نخست) انتشار حکم محکومیت
گفتار دوم) تعطیلی موقت و محدودسازی فعالیت شغلی یا اجتماعی
بند نخست) ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه
بند دوم) ممنوعیت از صدور برخی اسناد تجاری
بند سوم) ممنوعیت از انجام معامله های دولتی
مبحث چهارم) مجازات اصلاحمحور
گفتار اول) مراقبت قضایی
گفتار دوم) تعلیق مراقبتی
گفتار سوم) اصلاح وضعیت جرم زا
نتیجه گیری و پیشنهادها
الف) پیشنهاد های اصلاحی
ب) پیشنهادهای تجمیعی
ج) پیشنهادهای تقنینی
فهرست منابع
کلیدواژه ها
- اشخاص حقوقی
- ضمانت اجراهای جبرانی
- ضمانت اجراهای پیشگیرانه
- ضمانت اجراهای تنبیهی
- نظام کیفری ایران
- نظام کیفری انگلستان
- نظام کیفری آمریکا