الزامات رقابتی پلتفرم های توزیع نرم افزارهای کاربردی اِستورهای اپ
 | |
| عنوان | الزامات رقابتی پلتفرم های توزیع نرم افزارهای کاربردی اِستورهای اپ |
|---|---|
| رشته | حقوق مالکیت فکری |
| دانشجو | آرین مسعودی تفرشی |
| استاد راهنما | ابراهیم رهبری |
| استاد مشاور | باقر انصاری |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
الزامات رقابتی پلتفرم های توزیع نرم افزارهای کاربردی اِستورهای اپ عنوان پایان نامه ای است که توسط آرین مسعودی تفرشی، با راهنمایی ابراهیم رهبری و با مشاوره باقر انصاری در سال ۱۴۰۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
همزمان با رشد سرمایه گذاری ها در بازار طراحی نرم افزارهای کاربردی و اپلیکیشن های موبایلی، پلتفرم های توزیع نرم افزار کاربردی یا همان اپْ اِستورها (app stores)، به یکی از مهم ترین بازیگران اقتصاد پلتفرمی تبدیل شده اند. بر خلاف دیگر پلتفرم های چندسویه که معمولا برای مصرف کنندگان، یکی از چند بستر موجود برای عرضه و تقاضای محصول موردنظر خود در بازار های پایین دست محسوب می شوند، اپْ اِستورها، دروازه ی انحصاریِ ورود به بازار توسعه ی اپلیکیشن ها هستند. از میان پلتفرم های توزیع نرم افزارهای کاربردی، پلتفرم های متعلق به شرکت های گوگِل و اپِل، یعنی گوگِل پلِیْ اِستور (Google Play Store) و اپِل اپْ اِستور (Apple App Store) ، به عنوان پیشگامانِ بازار توزیع آنلاین اپلیکیشن ها، به ترتیب، عمده ی سهم بازار توزیع اپلیکیشن های اندرویدی و آی.او.اِس را قبضه کرده اند و برای توسعه دهندگان اپلیکیشن های اندرویدی و آی.او.اِس، مهم ترین دروازه ی ورود به بازار قلمداد می گردند. فعالیت دوگانه ی برخی اِستور های اپ، به ویژه گوگِل پلِیْ اِستور و اپِل اپْ اِستور ، در بازار توزیع اپلیکیشن ها و بازار پایین دست آن، یعنی بازار توسعه ی اپلیکیشن ها، موجب شده تا بنگاه های کنترل کننده ی این اِستور های اپ، در بازارهای پایین دست با برخی توسعه دهندگان اپلیکیشن، تعارض منافع داشته باشند و در راستای موفقیت در بازار های نرم افزاری مجاور، به اقداماتی دست بزنند که در بازارهای سنتی و غیردیجیتال، سابقه نداشته اما مظنون به نقض قواعد حقوق رقابت هستند. آثار ضد رقابتیِ این رویه ها، به آن میزان، زیاد بوده و سریع رخ می دهد که چه بسا پس از صدور رای از سوی مرجع رقابتی مبنی بر اتخاذ یک رویه ی مخل رقابت و به ویژه سوء استفاده از موقعیت مسلط از سوی بنگاه کنترل کننده ی اِستورِ اپ و اِعمال ضمانت اجراهای مربوطه، رقابت پذیری و نوآوری پذیریِ مورد انتظار، در بازار پایین دست، احیاء نشود. در همین راستا در برخی قلمرو های اقتصادی، به ویژه اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا، لوایح قانونی جدیدی به منظور وضع قوانین رقابتی نوین بر پلتفرم های توزیع نرم افزارهای کاربردی، پیشنهاد شده است. پژوهش حاضر در نظر دارد تا رویه های نوین و مظنونِ اِستور های اپ را از منظر موازین کنونی حقوق رقابت ایران، اتحادیه اروپا و آمریکا تحلیل نموده و ضمن بررسی جدیدترین تحولات قانونیِ حال حاضر بازار پلتفرم های توزیع نرم افزار کاربردی در این کشورها، چارچوبی مناسب به منظور نظارت کارآمد حقوق رقابت بر اِستور های اپِ دروازه بان، پیشنهاد نماید.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست تفصیلی مطالب مقدمه
الف) طرح موضوع و بیان مساله
ب) اهمیت موضوع
ج) سوالات پژوهش
د) فرضیه های پژوهش
ه–) پیشینه پژوهش
و) روش تحقیق
ز) اهداف و کاربرد های پژوهش
ح) سازماندهی پژوهش
فصل اول: شناخت پلتفرم های توزیع نرم افزار کاربردی (اِستور های اپ)
مبحث اول: مفهوم اِستورِ اپ
گفتار اول: واژه شناسی
بند اول: پلتفرم
بند دوم: نرم افزار کاربردی (اپلیکیشن)
بند سوم: پلتفرم توزیع نرم افزار کاربردی (اِستورِ اپ)
گفتار دوم: تعریف اِستورِ اپ
گفتار سوم: کارکرد ها و مزایای اِستورهای اپ
بند اول: تسهیل عرضه ی نرم افزار های کاربردی به بازار اپلیکیشن ها
بند دوم: تسهیل فرآیند به روز رسانی اپلیکیشن ها
بند سوم: تسهیل دسترسی توسعه دهندگان به اطلاعات آماری
بند چهارم: تسهیل فرآیند خرید های درون برنامه ایِ اپلیکیشن ها
بند پنجم: کاهش هزینه های جستجوی مصرف کنندگان اپلیکیشن
بند ششم: حمایت از حقوق کاربران اپلیکیشن ها
مبحث دوم: آشنایی با کسب و کار اِستور های اپ
گفتار اول: الگوی کسب و کار
گفتار دوم: ویژگی های اقتصادی کسب و کار
بند اول: دانش بنیان بودن
بند دوم: چند سویه بودن
بند سوم: مستعد بودن برای قبضه ی بازار
مبحث سوم: اِستورهای اپ بزرگ دنیا و ایران
گفتار اول: نمونه های خارجی
گفتار دوم: نمونه های ایرانی
مبحث چهارم: جایگزین های احتمالیِ اِستور های اپ
گفتار اول: بارگذاری جانبی اپلیکیشن ها
گفتار دوم: نصب پیش فرض اپلیکیشن ها
فصل دوم: ملاحظات اقتصادیِ تحلیل رقابتی اِستور های اپ
مبحث اول: تعریف مفاهیم انحصار و اخلال در رقابت در بازار های پلتفرمی
گفتار اول: رویکرد قوانین کشور ها در تعریف مفاهیم
گفتار دوم: لزوم بازتعریف مفاهیم در بازار های پلتفرمی
مبحث دوم: تعریف حدود و ثغور بازار
گفتار اول: اهمیت تعریف بازار در تحلیل های رقابتی
گفتار دوم: اصول اولیه ی تعریف بازار
گفتار سوم: چالش های تعریف بازار اِستور های اپ
بند اول: تعدد بازار های موجود
بند دوم: فراوانی محصولات به ظاهر مشابه
بند سوم: عدم امکان استفاده از معیار انحصارگر فرضی
بند چهارم: بازار محسوب شدن یا نشدن سویه های رایگان پلتفرم
گفتار چهارم: شناسایی بازار های بستر فعالیت اِستور های اپ
بند اول: بازار توزیع آنلاین اپلیکیشن
الف) لزوم تفکیک بازار واسط های اینترنتیِ توزیع اپلیکیشن های رایانه ای از واسط های غیر اینترنتی
ب) لزوم تفکیک بازار توزیع آنلاین اپلیکیشن از بازار موتور های جستجوگر وب
ج) لزوم تفکیک بازار توزیع اپلیکیشن های سیستم عامل ها ی مختلف از یکدیگر
بند دوم: بازار تبلیغات آنلاین اپلیکیشن
الف) لزوم تفکیک بازار تبلیغات اینترنتی از تبلیغات غیراینترنتی
ب) لزوم تفکیک بازار تبلیغات مبتنی بر جستجو از بازار تبلیغات نمایشی
مبحث سوم: تشخیص وضعیت اقتصادی مسلط
گفتار اول: مفهوم موقعیت مسلط
گفتار دوم: معیار های شناسایی موقعیت مسلط
فصل سوم: تحلیل رقابتی رویه ها و اقدامات اِستور های اپ
مبحث اول: رویه های مظنون از حیث اخلال رقابت در بازار توسعه ی اپلیکیشن ها
گفتار اول: تحمیل شروط قراردادیِ استثماری به توسعه دهندگان اپلیکیشن ها
بند اول: طرح موضوع
الف) مفهوم خرید درون برنامه ای و سامانه ی پردازنده ی خرید درون برنامه ای
ب) شرح شروط قراردادیِ تحمیلی
۱ تعلق درصد مشخصی از مبلغ هر خرید درون برنامه ای به اِستورِ اپ
۲ لزوم استفاده انحصاری از سامانه ی پردازنده ی متعلق به اِستورِ اپ برای پردازش خرید های درون برنامه ایِ اپلیکیشن
۳ ممنوعیت هدایت کاربران نهایی به شیوه های خریدِ قابل جایگزین با خرید درون برنامه ای
ج) دلایل موافقان و مخالفان شروط قراردادی
بند دوم: بررسی پرونده ی شرکت اِسپاتیفای علیه شرکت اپِل (۲۰۱۹)
الف) وقایع پرونده
ب) استدلال های خواهان
ج) مفاد بیانیه نارضایتی کمیسیون اروپا
بند سوم: بررسی پرونده ی شرکت ایپِک گِیمْز علیه شرکت اپِل (۲۰۲۱)
الف) وقایع پرونده
ب) استدلال های طرفین دعوی
ج) مفاد رای دادگاه
بند چهارم: تحلیل موضوع در پرتو قوانین موجود
الف) تحمیل کمیسیون ۳۰درصدی به خریدهای درون برنامه ایِ اپلیکیشن
۱ فرض رقابت اِستورِ اپ با توسعه دهنده ی اپلیکیشن
۲ فرض عدم رقابت اِستورِ اپ با توسعه دهنده ی اپلیکیشن
ب) تحمیل شرط استفاده انحصاری از سامانه ی پردازنده ی پرداختِ متعلق به اِستورِ اپ
۱ فرض رقابت اِستورِ اپ با توسعه دهنده ی اپلیکیشن
۲ فرض عدم رقابت اِستورِ اپ با توسعه دهنده ی اپلیکیشن
ج) تحمیل شرط ضدهدایت کاربران نهایی
۱ فرض رقابت اِستورِ اپ با توسعه دهنده ی اپلیکیشن
۲ فرض عدم رقابت اِستورِ اپ با توسعه دهنده ی اپلیکیشن
بند پنجم: جدیدترین تحولات قانونی مربوطه
الف) اتحادیه اروپا
۱ لایحه قانون بازارهای دیجیتال
۱ ۱) معیار شناسایی پلتفرم دروازه بان
۱ ۲) الزامات رقابتی مربوطه ی اِستور های اپ دروازه بان
۲ مقرره ی ارتقاء عدالت و شفافیت برای کاربران تجاری پلتفرم های اینترنتی
ب) آمریکا
۱ لایحه قانون بازارهای آزاد اپلیکیشن
۱ ۱) معیار شناسایی شرکت مشمول
۱ ۲) الزامات رقابتی مربوطه ی شرکت مشمول
۲ لایحه قانون اینترنتی قدرت انتخاب و نوآوری آمریکا
۲ ۱) معیار شناسایی پلتفرم مشمول
۲ ۲) الزامات رقابتی مربوطه ی پلتفرم مشمول
ج) ایران
۱ سند سیاست ها و الزامات کلان حمایت از رقابت و مقابله با انحصار سکوهای فضای مجازی
۲ دستورالعمل عدالت رسانه ای و حفاظت از رقابت در رسانه های صوت و تصویر فراگیر
گفتار دوم: رتبه بندی جانبدارانه ی اپلیکیشن ها
بند اول: طرح موضوع
الف) مفهوم الگوریتم رتبه بندی
ب) چالش های رقابتی موضوع
۱ اِعمال تبعیض آمیزِ الگوریتم های رتبه بندی
۲ نبود شفافیت الگوریتمی
بند دوم: بررسی پرونده ی کمسیون اروپا علیه شرکت گوگل (۲۰۱۷)
الف) وقایع پرونده
ب) مفاد رای کمیسیون اروپا
بند سوم: تحلیل موضوع در پرتو قوانین موجود
الف) اِعمال تبعیض آمیزِ الگوریتم های رتبه بندی
ب) عدم ایجاد شفافیت الگوریتمی برای توسعه دهندگان
بند چهارم: جدیدترین تحولات قانونی مربوطه
الف) اتحادیه اروپا
۱ لایحه ی قانون بازارهای دیجیتال
۲ مقرره ی ارتقاء عدالت و شفافیت برای کاربران تجاری پلتفرم های اینترنتی
ب) آمریکا
۱ لایحه ی قانون بازارهای آزاد اپلیکیشن
۲ لایحه قانون اینترنتی قدرت انتخاب و نوآوری آمریکا
۳ لایحه قانون کمیسیون پلتفرم های دیجیتال
ج) ایران
۱ سند سیاست ها و الزامات کلان حمایت از رقابت و مقابله با انحصار سکوهای فضای مجازی
۲ دستورالعمل عدالت رسانه ای و حفاظت از رقابت در رسانه های صوت و تصویر فراگیر
گفتار سوم: سلب دسترسیِ توسعه دهندگان اپلیکیشن به اِستورِ اپ
بند اول: طرح موضوع
الف) اهمیت اِستور های اپِ شرکت های اپِل و گوگِل
ب) چالش های رقابتی موضوع
بند دوم: بررسی پرونده ی شرکت آنلاکْد میدیا علیه شرکت گوگل (۲۰۲۱)
بند سوم: تحلیل موضوع در پرتو قوانین موجود
الف) فرض رقابت اِستورِ اپ با توسعه دهنده ی اپلیکیشن
ب) فرض عدم رقابت اِستورِ اپ با توسعه دهنده ی اپلیکیشن
بند چهارم: جدیدترین تحولات قانونی مربوطه
الف) اتحادیه اروپا
۱ لایحه قانون بازارهای دیجیتال
۲ مقرره ی ارتقاء عدالت و شفافیت برای کاربران تجاری پلتفرم های اینترنتی
ب) آمریکا
ج) ایران
۱ سند سیاست ها و الزامات کلان حمایت از رقابت و مقابله با انحصار سکوهای فضای مجازی
۲ دستورالعمل عدالت رسانه ای و حفاظت از رقابت در رسانه های صوت و تصویر فراگیر
مبحث دوم: رویه های مظنون از حیث اخلال رقابت در بازار توزیع آنلاین اپلیکیشن ها
گفتار اول: سلب تعامل پذیریِ میان سیستم عامل و اِستورهای اپِ اشخاص ثالث
بند اول: طرح موضوع
الف) مفهوم تعامل پذیریِ اِستورِ اپ با سیستم عامل
ب) چالش رقابتی موضوع
بند دوم: بررسی پرونده ی شرکت سانْ مایکروسیستمز علیه شرکت مایکروسافت (۲۰۰۴)
الف) وقایع پرونده
ب) مفاد رای کمیسیون اروپا
بند سوم: تحلیل موضوع در پرتو قوانین موجود
بند چهارم: جدیدترین تحولات قانونی مربوطه
الف) اتحادیه اروپا
ب) آمریکا
۱ لایحه قانون بازارهای آزاد اپلیکیشن
۲ لایحه قانون اینترنتی قدرت انتخاب و نوآوری آمریکا
ج) ایران
گفتار دوم: نصبِ پیش فرض اِستورِ اپ بر روی سیستم عامل دستگاه
بند اول: طرح موضوع
الف) مفهوم نصب پیش فرض و آثار آن
ب) چالش های رقابتی موضوع
بند دوم: بررسی پرونده ی کمسیون اروپا علیه شرکت گوگل (۲۰۱۸)
الف) وقایع پرونده
ب) مفاد رای کمیسیون اروپا
بند سوم: تحلیل موضوع در پرتو قوانین موجود
الف) انعقاد قرارداد لیسانس نصب پیش فرضِ اِستورِ اپ
ب) انعقاد قراردادهای انحصاری
ج) پیشنهاد پرداخت های رعایت انحصار
بند چهارم: جدیدترین تحولات قانونی مربوطه
الف) اتحادیه اروپا
ب) آمریکا
ج) ایران
نتیجه گیری
پیوست
قانون نمونه ی حمایت از رقابت در بازارهای توزیع و توسعه ی اپلیکیشن ها
ماده ۱) تعاریف
ماده ۲) قلمرو قانون
ماده ۳) شناسایی اِستورهای اپِ دروازه بان
ماده ۴) الزامات اِستورهای اپ دروازه بان در قبال توسعه دهندگان اپلیکیشن
ماده ۵) الزامات اِستورهای اپ دروازه بان در قبال توسعه دهندگان اِستور های اپ
ماده ۶) نظارت پیشینی
ماده ۷) تعلیق الزام قانونی
ماده ۸) درخواست اطلاعات و تعهد محرمانگی
ماده ۹) ضمانت اجرا
فهرست منابع و مآخذ
کلیدواژه ها
- اِستورِ اپ
- پلتفرم توزیع نرم افزار کاربردی
- سوء استفاده از موقعیت مسلط
- بازار توزیع اپلیکیشن
- بازار توسعه ی اپلیکیشن
- پلتفرم دروازه بان