الگوی مطلوب برای نظام اداری ایران در چارچوب آموزه های حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران
 | |
| عنوان | الگوی مطلوب برای نظام اداری ایران در چارچوب آموزه های حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران |
|---|---|
| رشته | حقوق عمومی |
| دانشجو | آیت اله جلیلی مراد |
| استاد راهنما | علیرضا دبیرنیا |
| استاد مشاور | علی مشهدی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۹ |
| دانشگاه | دانشگاه قم |
الگوی مطلوب برای نظام اداری ایران در چارچوب آموزه های حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران عنوان رساله ای است که توسط آیت اله جلیلی مراد، با راهنمایی علیرضا دبیرنیا و با مشاوره علی مشهدی در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه قم دفاع گردید.
چکیده
پیشرفت هر کشوری در گروی توسعه یافتگیِ مدیریت آن است که در قالب نظام اداری آن کشور تبلور می یابد و به همین اعتبار است که اغلب کشورهای پیشرفته در عداد مواردی هستند که در تحقق بیشتر جوانب یک نظام اداری مطلوب تلاش بیشتری مبذول داشته اند، چرا که میان توسعه یافتگی و اداره خوب ملازمه گریزناپذیر وجود دارد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی عزم شکل گرفته در راستای توسعه کشور سبب شد که تدوین و تصویب هنجارهای حقوقی لازم در جهت رسیدن به الگوی نظام اداری مطلوب از طریق وضع سیاست های کلی، سند چشم انداز بیست ساله، قوانین عادی، برنامه های پنج ساله توسعه مطمح نظر قرار گیرد که در آنها مولفه های عینیت بخشِ به نظام اداری مطلوب نظیر حاکمیت قانون، پاسخگویی، رضایتمندی و چابکی کاملا نمایان است. با وجود این تجربه کشورهای موفق نشان داده است انتظام نظام حقوقی یک کشور برای نیل به چنین ساختار اداری مطلوبی مستلزم معماری پیشین قانون اساسی، به عنوان مهم ترین سند حقوقی و میثاق ملی، بر پایه مبانی اصیل حقوق عمومی به نحوی که متضمن اصول کلان حاکم بر چنین الگویی باشد است، چه در صورت فقدان یک نظم هنجارین فرادست در قالب قانون اساسی، وضع مقررات عادی پراکنده بدون یک چارچوب مشخص شده ی پیشینی مصداق جزیره ای عمل نمودن است که نه تنها نمی تواند همه ی ابعاد نظام اداری مطلوب را پیاده سازی نماید که حتی زمینه ی اعمال سلایق شخصی را از دولتی به دولت دیگر فراهم می سازد.؛ همین مساله اهمیت اساسی سازی حقوق اداری را کاملا مدلل می سازد که بنا بر آن می بایست به عملیاتی نمودنِ اصول قانون اساسی در بستر حقوق اداری رو آورد. در نظام حقوقی ما به رغم توجه قانونگذار اساسی در زمینه طراحی الگوی مطلوبی از نظام اداری، به رغم برخی کاستی ها، لکن همچنان و با وجود پیش بینی ساز و کارهای نظارتی از طریق دیوان عدالت اداری و شورای نگهبان، به جهت عدم پشتوانه نظری اساسی سازی با یک نظام اداری آسیب پذیر روبرو هستیم که به تجربه بر همگان آشکار شده است. در همین راستا در پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و همچنین انتقادی– تجویزی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای، اسناد حقوقی، منابع موجود فارسی و انگلیسی و تارنماهای معتبر، ضمن تبیین مفهوم، مبانی، معیارها و مولفه های الگوی مطلوب نظام اداری ایران به دنبال پاسخ به این سوالات هستیم که مهم ترین چالش ها و آسیب های نظام اداری کدامند و اینکه چه راهکارها و تدابیری برای فایق آمدنِ بر آنها وجود دارد، به همین منظور ضمن بررسی آسیب ها، خلاها و نارسایی هایی نظام اداری از جمله مشکلات ساختاری و مدیریتی ، تمرکزگرایی، موازی کاری، کمال گرایی، ابهام در مفهوم و ماهیت دولت در قانون اساسی، فساد اداری و مظاهر آن بر اساس رویکرد حقوق عمومی و با ابتنای بر مسیر اساسی سازی تلاش نموده ایم تا مهم ترین راهکارهای قابل تصویر در این زمینه را مورد توجه قرار دهیم که را از جمله آن ها می توان به تمرکززدایی، تغییر و اصلاح نظام اداری، نظارت پذیری، مبارزه با فساد اداری، واقع گرایی، حکمرانی پویا و پویایی سازی نظام اداری مبتنی بر عقلانیت با تکیه بر مبانی حقوقی منجر به نظام اداری مطلوب و پویا اشاره نمود.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
بیان مسیله
روش تحقیق
سوالات پژوهش
الف: سوال اصلی:
ب: سوالات فرعی:
فرضیه ها
الف: فرضیه اصلی:
ب: فرضیه فرعی اول:
ج: فرضیه فرعی دوم:
ضرورت تحقیق
سابقه، پیشینه و مساله تحقیق
اهداف و کاربرد پژوهش
جنبه جدید بودن تحقیق
روش تجزیه و تحلیل داده ها
سازمان بندی پژوهش
بخش اول: مبانی و معیارهای الگوی مطلوب نظام اداری
فصل نخست: مبانی حقوق اساسی مدرن و اسلامی
مبحث نخست: مبانی حقوق اساسی مدرن
گفتار نخست: حق تعیین سرنوشت
بند یگانه: کرامت انسانی
گفتار دوم: نمایندگی
بند یگانه: انواع نمایندگی
گفتار سوم: حکمرانی
گفتار چهارم: قدرت موسس
مبحث دوم: مبانی حقوق اساسی اسلامی
گفتار نخست: عدالت محوری
بند نخست: عدالت در قانون اساسی و قوانین و مقررات موضوعه
بند دوم: ارتباط اداره خوب و عدالت
گفتار دوم: مردم سالاری دینی
بند نخست: پیشینه مردم سالاری
بند دوم: مردم سالاری دینی مدلی از حکومت
فصل دوم: رابطه حقوق اساسی و نظام اداری
مبحث نخست: اساسی سازی حقوق اداری
گفتار نخست: نظریه اساسی سازی؛ تعریف و انواع
گفتار دوم: اساسی سازی حقوق اداری؛ مفهوم و مبنای شکل گیری
گفتار سوم: مبانی نظری اساسی سازی
بند نخست: حاکمیت قانون
بند دوم: مشروطه گرایی
گفتار چهارم: ارتباط حقوق اداری و حقوق اساسی ۵۰ بند نخست: جایگاه حقوق اداری
بند دوم: هژمونی حقوق اداری
بند سوم: انحصار حقوق اداری
بند چهارم: اصول حقوق اداری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
گفتار پنجم: اساسی سازی حقوق اداری ؛اهمیت علمی و حقوقی
بند نخست: اهمیت علمی
بند دوم: اهمیت حقوقی
گفتار ششم: ضرورت اساسی سازی در رویه قضایی
بند نخست: اساسی سازی حقوق اداری در دادگاه ها
الف) اساسی سازی حقوق اداری در مقام نظارت دادگاه ها بر آیین نامه های اجرایی
ب) اساسی سازی حقوق اداری در مقام نظارت دادگاه ها بر قوانین عادی
بند دوم: نقش شورای نگهبان در اساسی سازی حقوق اداری
بند سوم: ضرورت نظارت قضایی در جهت اساسی سازی حقوق اداری در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران
الف) اساسی سازی حقوق اداری در دیوان عدالت اداری
گفتار هفتم: اداری سازی حقوق اساسی یا نظریه رقیب
مبحث دوم: رابطه نظریه دولت و نظام اداری
گفتار نخست: تطور تاریخی رابطه دولت و نظام اداری در ایران
بند نخست: تعریف حقوق اداری
بند دوم: آغاز و پیدایش حقوق اداری
گفتار دوم: اقسام نظریه های دولت و تاثیر آن بر نظام اداری
بند نخست: مفهوم نظریه دولت
بند دوم: تاریخچه و پیشینه دولت
بند سوم: ماهیت دولت
بند چهارم: دولت مطلقه
بند پنجم: دولت مشروطه
بند ششم: دولت مدرن
بند هفتم: نظریه دولت رفاه و نسبت آن با نظام اداری
بند هشتم: دولت ژاندارم و نسبت آن با نظام اداری
بند نهم: دولت تنظیمی و رابطه آن با نظام اداری
فصل سوم: مبانی نظری و معیارهای نظام اداری مطلوب
مبحث نخست: مبانی نظری نظام اداری
گفتار نخست: حکمرانی خوب
بند نخست: تعریف حکمرانی
بند دوم: شاخص های حکمرانی خوب
گفتار دوم: مدیریت دولتی نوین
بند نخست: تاریخچه
بند دوم: ویژگی ها و وجوه اصلاحی مدیریت دولتی
بند سوم: مبانی قانونی مدیریت دولتی نوین در نظام حقوقی ایران
بند چهارم: ایرادات مدیریت دولتی نوین
مبحث دوم: مولفه ها و معیارهای نظام اداری مطلوب
گفتار نخست: حاکمیت قانون
گفتار دوم: پاسخ گویی
بند نخست: پاسخ گویی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
بند دوم: انواع پاسخ گویی
الف) پاسخ گویی اداری
ب) پاسخ گویی عمومی
ج) پاسخ گویی سیاسی
د) پاسخ گویی حقوقی
بند سوم: سیستم پاسخ گو
الف) مفهوم شفافیت
ب) کارکرد شفافیت در پیشگیری از فساد اداری
۱. نقش شفافیت در مقابله با فساد اداری
۲. موقعیت شفافیت به عنوان ابزار مقابله با فساد در نظام حقوقی کشور
گفتار سوم: نظارت
بند نخست: تعریف نظارت
بند دوم:تاریخچه نظارت
بند سوم: مبانی قانونی نظارت
بند چهارم: انواع نظارت
الف)نظارت قضایی
ب) نظارت سیاسی
ج) نظارت اداری
گفتار چهارم: رضایت مندی
بندیگانه: اعتماد عمومی
گفتار پنجم: چابکی
بند نخست: سیر تاریخی چابکی
بند دوم: مبانی حقوقی دولت چابک
بخش دوم: چالش ها و راهکارهای نظام اداری ایران
فصل نخست: چالش ها و آسیب های نظام اداری ایران
مبحث یگانه: آسیب ها و مشکلات ساختاری، مدیریتی و حقوقی
گفتار نخست: بوروکراسی
گفتار دوم: مشکلات مدیریتی
گفتار سوم: تمرکزگرایی
بند نخست: تاریخچه تمرکزگرایی در نظام اداری ایران
بند دوم: نظارت دستگاه های مرکزی بر نهادهای عدم تمرکز
بند سوم: آسیب های تمرکزگرایی
الف)تمرکز سازمانی
گفتار چهارم: ابهام در مفهوم دولت در قانون اساسی
بند یگانه: مفهوم دولت در قانون اساسی
الف) دولت در معنای حاکمیت
ب) دولت در معنای حکومت و قوه مجریه
گفتار پنجم: عدم تدوین قوانین عام اداری
بند یگانه: عدم ثبات و پایداری در قانونگذاری
گفتار ششم: موازی کاری در نظام ادرای
گفتار هفتم: فساد اداری
بند نخست: ماهیت فساد
بند دوم: مصادیق فساد در نظام اداری
الف) خویشاوند گماری
ب) سوء استفاده از مقام و موقعیت اداری
ج) ویژه خواری
د) تعارض منافع
گفتار هشتم: کمال گرایی در قانون اساسی و تاثیر آن بر نظام اداری
بند نخست: مفهوم کمال گرایی
بند دوم: کمال گرایی در قانون اساسی
الف) تفکیک قوا
فصل دوم: راهکارهای نظام اداری مطلوب
مبحث نخست: تحول نظام اداری
گفتار نخست: اهمیت تحول نظام اداری
گفتار دوم: اهداف اصلاح نظام اداری
گفتار سوم: مکانیسم اصلاح نظام اداری
مبحث دوم: تمرکززدایی
گفتار نخست: تاریخچه عدم تمرکز در نظام اداری
گفتار دوم: مفهوم تمرکززدایی
گفتار سوم: مبانی قانونی تمرکزدایی
مبحث سوم: نظارت پذیری
مبحث چهارم: حذف موازی کاری
مبحث پنجم:راهکارهای مبارزه با فساد اداری
گفتار نخست: حمایت قانونی از افشاگران فساد جهت تحقق شفاف سازی نظام اداری
گفتار دوم: ایجاد برابری
مبحث ششم: واقع گرایی
مبحث هفتم: پویا سازی نظام اداری
گفتار نخست: توسعه دولت الکترونیک
بند نخست: تعریف و مفهوم دولت الکترونیک
بند دوم: اهمیت دولت الکترونیک
بند سوم: مزایای دولت الکترونیک
گفتار دوم: عقلانی سازی نظام اداری
نتیجه گیری:
فهرست منابع و مآخذ
الف: منابع فارسی
۱: کتب
۲: مقالات
۳: پایان نامه
۴: منابع اینترنتی
ب: منابع لاتین
کلیدواژه ها
- نظام اداری مطلوب
- ،آسیب شناسی نظام اداری
- اساسی سازی حقوق اداری
- پویاسازی نظام اداری