امکان سنجی تبدیل قانونی حق قصاص در فقه مذاهب خمسه و خلأهای قانونی آن
امکان سنجی تبدیل قانونی حق قصاص در فقه مذاهب خمسه و خلأهای قانونی آن نام مقاله ای از زهرا سمیعی زفرقندی و حسین جعفری و عبدالعلی توجهی است که در دوره هفت شماره یک فصلنامه علمی حقوق تطبیقی دانشگاه مفید منتشر شده است.
چکیده
با توجه به اینکه قصاص از جمله واکنش‌ها و مجازات‌هایی است که اسلام بهعنوانِ ضمانت اجرای حق حیات انسان در نظر گرفته است، درخورِ مباحث پژوهشی فراوانی است. یکی از این مباحث تبدیل و جایگزینی این مجازات است. با عنایت به نکته فوق و نیز مبتلابِه بودن قصاص در جامعه، توجه به قصاص از این منظر به منظور تأمین حقوق اولیایدم، بسیار ضروری می‌نماید. پرسش‌های اساسی در این مقاله عبارت‌اند از اینکه، صاحب حق قصاص دارای چه نوع اختیاراتی است؟ آیا می‌تواند نسبت به آن هرگونه تصمیمی با عنوان «تبدیل» اتخاذ کند، و یا اینکه مجازات قصاص موضوعیت داشته و جز در موارد منصوص، امکان تبدیل آن حتی با رضایت طرفین وجود ندارد؟
در فرض پذیرش تبدیل مجازات قصاص، با تأسی به نهاد تبدیل در مجازات‌های تعزیری، باید گفت در تبدیل قصاص به مجازات دیگر نیز باید مجازات خفیفتر ملاک عمل قرار گیرد. در این مقاله بهطورِ خاص بهموردی اشاره می‌شود که اجرای قصاص امکانپذیر نیست، و نتیجۀ به دست آمده در این مقاله این است که، تغییر مجازات قصاص به دیگر مصادیق مجازات از جمله دیه، بسته به اینکه طبق نظر مقام صلاحیتدار باشد یا توافقی و براساسِ تراضی با جانی، حالات مختلفی دارد.
کلیدواژه‌ها
- تبدیل مجازات
- جانشینی دیه
- تعذر قصاص
- فرار و موت جانی
- تعدد قتل
- عدم توافق اولیای دم