امکان سنجی تعامل رکن معنوی و مادی در تحقق جرم
 | |
| عنوان | امکان سنجی تعامل رکن معنوی و مادی در تحقق جرم |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | فرشاد چنگایی |
| استاد راهنما | نسرین مهرا |
| استاد مشاور | حسن عالی پور، مهدی صبوری پور |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۲ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
امکان سنجی تعامل رکن معنوی و مادی در تحقق جرم عنوان رساله ای است که توسط فرشاد چنگایی، با راهنمایی نسرین مهرا و با مشاوره حسن عالی پور و مهدی صبوری پور در سال ۱۴۰۲ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
تعامل رکن های مادی و معنوی به معنای تاثیر و تاثر این دو رکن در احراز و اعمال عموم نهادها و موضوعات حقوق کیفری ( اعم از ماهوی و شکلی) ازجمله موضوعاتی است که ضرورت بررسی جداگانه جهت تبیین و تحلیل مبانی و آثار حقوقی ناشی از آن را ایجاب می نماید. پژوهش حاضر با روش توصیفی–تحلیلی در قالب دو موضوع مختلف و مرتبط تدوین گردیده است؛ یکی امکان سنجی تعامل رکن مادی و معنوی و دیگری سنجش آثار حقوقیِ نتایج این امکان سنجی است، تا با تبیین رویکردهای موجود، آثار هریک بر حوزه های حقوق کیفری مرتبط با تحقق جرم، تحلیل گردد. امکان سنجی تعامل رکن مادی و معنوی نشان داد که دو رویکرد در این خصوص قابل بررسی است: رویکرد پذیرش تعامل و رویکرد عدم پذیرش تعامل. رویکرد پذیرش تعامل، بر اینکه امور ذهنی–روانی به امور مادی وابسته اند و بالعکس، بنا شده؛ و مبنای رویکرد عدم پذیرش تعامل، به اینکه هیچ یک از این امور در ایجاد دیگری موثر نیست، برمی گردد. دستاوردهای پژوهش بیان گر آن است که رویکرد نخست، تعامل بین رکن مادی و معنوی را پذیرفته و بر تاثیر و تاثر این ارکان تاکید دارد، اما رویکرد رقیب، رکن مادی را در ایجاد رکن معنوی موثر ندانسته و نقش رکن معنوی در ایجاد رکن مادی را نیز نفی می کند. از این رو، حوزه ها و نهادهای مختلف حقوق کیفری مرتبط با بحث از قبیل ساختار و ماهیت جرم، کیفیت ارکان جرم (رفتار، نتیجه، آگاهی و قصد)، کیفیت قوای ذهنی–روانی مرتکب و سایر نهادهای کیفری مرتبط با تحقق جرم از رویکردهای فوق متاثر شده و کم و کیفی متفاوت از رویکرد رقیب به خود می گیرد؛ چه رویکرد نخست از یک طرف رکن معنوی و مادی را کیفی تر از رویکرد دوم در نظر گرفته و همین کیفیت نیز قوایی را در مرتکب اقتضا دارد که تحقق جرم توسط مجنون، صغیر، مضطر و مکره و مجبور را منتفی می دارد. از طرف دیگر، بر اساس این رویکرد، جایگاه شرکت در جرم، سبب اقوا از مباشر، تعدد معنوی و جرایم متحدالمقصد متزلزل شده و جرم معاونت، جرم مستمر و نهاد مسوولیت کیفری ناشی از فعل غیر، تبیینی جدید می یابند. در مقابل، رویکرد دوم ضمن تلقی ماهیت جرم به عنوان مرکب اعتباری، جایگاهی برای جهل و اشتباه قایل نیست و معاونت، مباشر معنوی، اکراه، اضطرار و اجبار معنوی را سالبه به انتفای موضوع می گرداند. به نظر می رسد رویکرد تعامل بر رویکرد عدم تعامل ارجحیت دارد؛ چه رویکرد تعامل از نظر مبانی و آثارحقوقی منسجم تر و دامنه تبیین آن نیز گسترده تر است. از این رو پیشنهاد می گردد قانونگذار با تمسک به رویکرد اخیر، تغییرات اساسی در کیفیت ارکان جرم، تعدد معنوی، شرکت و معاونت در جرم و ... اعمال نماید.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
الف: بیان مسیله
ب– اهمیت موضوع
پ: اهداف تحقیق
ت: سوالات پژوهش
ث: فرضیه های پژوهش
ج: پیشینه تحقیق
چ: روش تحقیق
ح: سامان دهی تحقیق ۱۹ بخش نخست:
شناخت تعامل رکن معنوی و مادی جرم
فصل نخست: مفهوم و اجزای رکن معنوی و مادی جرم
مبحث نخست: تشخیص رکن مادی و معنوی
گفتار نخست: ارزیابی انتقادی مفهوم و اجزای رکن مادی
گفتار دوم: ارزیابی انتقادی مفهوم و اجزای رکن معنوی
مبحث دوم: تمییز رکن معنوی و مادی از مفاهیم مشابه
گفتار نخست: مفاهیم مشابه با رکن معنوی
بند نخست: مقوله اتفاق
بند دوم: اهلیت جزایی و جنایی
گفتار دوم: مفاهیم مشتبه با رکن مادی
بند نخست: رابطه سببیت
بند دوم: ارادی بودن فعل
فصل دوم: مفهوم تعامل رکن معنوی و مادی جرم
مبحث نخست: وجود رابطه بین رکن مادی و معنوی
مبحث دوم: تاثیر و تاثر رکن معنوی و مادی
مبحث سوم: پیش فرض های تعامل رکن معنوی و مادی جرم
گفتار نخست: دو رکنی بودن جرم
گفتار دوم: انسان سه ساحتی
گفتار سوم: وجود بستر کیفری
بخش دوم:
رویکرد امکان تعامل رکن معنوی و مادی جرم
فصل نخست: تبیین رویکرد امکان تعامل رکن معنوی و مادی جرم
مبحث نخست: پذیرش علیت ذهنی؛ تاثیر حالات ذهنی–روانی بر امور فیزیکی
گفتار نخست: قابلیت علیِ حالات ذهنی–روانی
گفتار دوم: گستره قدرت علی حالات ذهنی
مبحث دوم: وابستگی حالات ذهنی–روانی به امور فیزیکی
گفتار نخست: امور فیزیکی؛ شرط ایجاد حالات ذهنی
گفتار دوم؛ امور فیزیکی؛ شرط اعتبار حالات ذهنی
فصل دوم: تاثیر رویکرد پذیرش تعامل رکن معنوی و مادی جرم
مبحث نخست: تاثیر رویکرد پذیرش رکن معنوی و مادی بر ماهیت جرم
گفتار نخست: ماهیت تعاملی داشتن جرم؛ انتفای مرکب اعتباری بودن جرم
بند نخست: نیازمندی تحقق جرم به تعامل رکن معنوی و مادی
الف: انتفای تعدد معنوی جرم
ب: انتفای جرایم استمراریافته یا جمعی متحدالمقصد
ج: انتفای تجدید حیات ارکان جرم در جرم مستمر
بند دوم: ضرورت تحقق انفرادی تعامل رکن معنوی و مادی
الف: تاثیر بر شرکت در جرم
ب: تاثیر بر جرم معاونت
گفتار دوم: تجزیه ناپذیر بودن جرم
بند نخست: انتفای مقوله انتساب معنوی و مادی جرم
بند دوم: انتفای شرط اقتران زمانی
بند سوم: انتقای سبب اقوا از مباشر
مبحث دوم: تاثیر رویکرد پذیرش تعامل بر کیفیت ارکان جرم
گفتار نخست: کیفیت رکن مادی جرم
بند نخست: کیفیت رفتار مجرمانه
بند دوم: کیفیت نتیجه مجرمانه
گفتار دوم: کیفیت رکن معنوی جرم
بند نخست: کیفیت آگاهی مرتکب
الف: وجود وضعیت ذهنی باور در مرتکب
ب: موجه بودن باور مرتکب
بند دوم: کیفیت قصد مجرمانه
الف: وابستگی قصد مجرمانه به امور عینی
ب: تحقق قصد در بستر آگاهی
مبحث سوم: تاثیر رویکرد پذیرش تعامل بر کیفیت قوای ذهنی–روانی مرتکب
گفتار نخست: کیفیت قوه اراده؛ سبب ایجاد قصد مجرمانه
گفتار دوم: کیفیت قوه ادراک؛ سبب ایجاد آگاهی
بخش سوم:
رویکرد عدم امکان تعامل رکن معنوی و مادی جرم
فصل نخست: تبیین رویکرد عدم امکان تعامل رکن معنوی و مادی جرم
مبحث نخست: رویکرد مطلق عدم امکان تعامل (نفی رابطه)
گفتار نخست: فقدان تاثیر امور فیزیکی در ایجاد وضعیت ذهنی–روانی
بند نخست: درونی بودن منشا حالات ذهنی–روانی
بند دوم: محدوده قدرت علی امور فیزیکی
گفتار دوم: عدم وابستگی امور فیزیکی به وضعیت های ذهنی – روانی
بند نخست: جوهر غیرفیزیکی حالات ذهنی–روانی
بند دوم: لزوم تماس در علیت
بند سوم: لزوم جفت شدن در علیت
مبحث دوم: رویکرد نسبی عدم امکان تعامل رکن معنوی و مادی جرم
گفتار نخست: تاثیر یک سویه امور مادی بر وضعیت ذهنی–روانی
گفتار دوم: تاثیر یک سویه حالات ذهنی بر امور مادی
فصل دوم: آثار رویکرد عدم امکان تعامل رکن معنوی و مادی در تحقق جرم
مبحث نخست: تاثیر رویکرد عدم امکان تعامل بر ساختار جرم
گفتار نخست: تاثیر بر مفهوم جرم؛ مرکب اعتباری بودن جرم
گفتار دوم: تاثیر بر تقارن و تطابق در شکل گیری جرم
بند نخست: لزوم شرط تقارن
بند دوم: لزوم شرط انطباق
مبحث دوم: تاثیر بر ارکان جرم
گفتار نخست: کیفیت ارکان جرم
بند نخست: تحقق مستقل رکن مادی از رکن معنوی
بند دوم: تحقق مستقل رکن معنوی از رکن مادی
گفتار دوم: قدرت اثباتی ارکان جرم
بند نخست: بی تاثیری رکن معنوی در اثبات رکن مادی
بند دوم: بی تاثیری رکن مادی در اثبات رکن معنوی
مبحث سوم: تاثیر بر نهادهای کیفری مرتبط با تحقق جرم
گفتار نخست: انتفای تاثیر وضعیت ذهنی – روانی دیگری بر مرتکب
گفتار دوم: انتفای تاثیر ذهن –روان مرتکب بر تحقق نهادهای عینی کیفری
مبحث چهارم: تاثیر بر جایگاه وضعیت ذهنی–روانی و شرایط مادی در ممنوعیت رفتار یا نتیجه
گفتار نخست: نقش وضعیت ذهنی–روانی در ممنوعیت رفتار یا نتیجه
گفتار دوم: نقش شرایط مادی در ممنوعیت رفتاریا نتیجه
نتیجه و پیشنهادها
منابع
۱– فارسی
الف: کتاب ها
ب: مقاله ها
پ: پایان نامه ها و تقریرات
–۲ کتاب های عربی
۳– لاتین
کلیدواژه ها
- استقلال ارکان جرم
- پیوستگی ارکان جرم
- رویکرد امکان و عدم امکان تعامل
- کیفیت ارکان جرم
- شرط تقارن