بررسی اجرای شخصی عدالت جزایی در نظام کیفری ایران
 | |
| عنوان | بررسی اجرای شخصی عدالت جزایی در نظام کیفری ایران |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | جواد داوودنیا |
| استاد راهنما | عادل ساریخانی |
| استاد مشاور | جلال الدین قیاسی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۸۹ |
| دانشگاه | دانشگاه قم |
بررسی اجرای شخصی عدالت جزایی در نظام کیفری ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط جواد داوودنیا، با راهنمایی عادل ساریخانی و با مشاوره جلال الدین قیاسی در سال ۱۳۸۹ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.
چکیده
اصل قانونی بودن محاکمه از اصول حاکم بر عدالت کیفری است. هیچ کس و هیچ دادگاهی نمی تواند امر محاکمه متهمان را انجام دهد مگر دادگاه مطابق قانون تشکیل شده باشد. این امر به صراحت در اصول قانون اساسی و اسناد جهانی حقوق بشر امضا شده از طرف ایران نظیر اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، پذیرفته شده است. ایران به دو وجه مکلف به رعایت قانونی بودن محاکمه است. از جهت رعایت قانون اساسی و دیگری ازجهت الزامی که در تبعیت از معاهدات بین المللی دارد . با اینحال موادی در قانون مجازات اسلامی وجود دارد که نه تنها اجازه تشکیل دادگاه را به همگان داده بلکه آنها را مجاز دانسته که حکم صادره را نیز خود اجرا کنند. که می توان به مواد ۱۸۴، ۲۲۶ و تبصره ۲ ماده ۲۹۵ ، ماده ۶۳۰ ق.م.ا و اجرای قصاص بدون اذن حاکم اشاره نمود. دراین پایان نامه مبانی و نظریات فقها و حقوقدانان ، آرای دیوان عالی کشور و نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییهدر مورد اقدامات مجرمانه در فراش و شرایط شمول معافیت مندرج در آن بیان گردیده ، روایات ومستندات مربوط به جواز قتل بیان و به انتقادهای وارد براین مبانی از سوی فقها وحقوقدانان پرداخته شده است . در راستای قصاص بدون اذن حاکم ، ماهیت دوگانه یا خصوصی داشتن حق قصاص ، شرایط اجرای آن و ضرورت استیذان از ولی امر بیان گردیده است . در مورد ماده ۱۸۴ قانون مجازات اسلامی پس از بیان مفهوم ماده به مبانی اظهار شده از سوی فقها و حقوقدانان پرداخته شده و انتقادهای وارده بیان گردیده است . اقسام مهدورالدم ،مبانی ، آیات و روایات وارده در این موضوع تشریح انتقادهای وارده ذکر شده است . نتیجتا با اختلاف نظرهای موجود بین فقها و حقوقدانان اجرای شخصی عدالت جزایی باید محدود و اجرای مجازات پس از یک دادرسی عادلانه در محاکم و طبق قانون صورت گیرد .
ساختار و فهرست پایان نامه
الف) بیان مساله تحقیق ۱
ب) پیشینه تحقیق ۴
ج) ضرورت تحقیق ۴
د) فرضیه ها ۴
ه) اهداف تحقیق ۵
و) روش تحقیق ۵
ز) ساماندهی تحقیق ۶
فصل اول : کلیات ۷
مبحث اول : مفاهیم ۹
گفتار اول : لغوی ۹
الف ) عدالت ۹
ب ) حاکم ۹
گفتار دوم : اصطلاحی ۹
الف) تعریف عدالت ۱۰
ب ) عدالت کیفری ۱۳
۱) مفهوم عدالت کیفری ۱۳
۲) تقسیمات عدالت کیفری ۱۴
۱–۲ ) عدالت سزادهنده ۱۴
۲–۲ ) عدالت ترمیمی ۱۵
مبحث دوم : تحولات تاریخی عدالت جزایی ۱۷
گفتار اول : دوره انتقام خصوصی ( اجرای شخصی عدالت کیفری) ۱۸
الف) جمعی بودن مسیولیت ۲۰
ب) بی تناسبی در مجازات ۲۰
ج) شخصی بودن اجرا ۲۰
گفتار دوم: دوره دادگستری خصوصی ۲۱
الف) قاعده قصاص و پرداخت غرامت ۲۲
ب) مداخله دولت در اجرای مجازات ۲۳
ج) محدودیت انتقام در زمان و مکان ۲۳
د) تسلیم مجرم به زیان دیدگان ۲۴
گفتار سوم: دوره دادگستری عمومی ۲۴
الف) ضرورت مداخله مقام قضایی در پاسخ به پدیده مجرمانه ۲۴
ب) شدت کیفرها و عدم تساوی مجازات ها ۲۵
گفتار چهارم : اجرای عدالت کیفری در ایران باستان ۲۶
مبحث سوم : قواعد عمومی حاکم بر مجازات ها ۲۷
گفتار اول : ضرورت مداخله مقام قضایی در پاسخ به پدیده مجرمانه ۲۸
الف ) مفهوم مداخله مقام قضایی ۲۸
ب) قلمروی مداخله مقام قضایی ۲۹
۱) مداخله در مرحله تعقیب و تحقیق ۲۹
۲) مداخله مقام قضایی در مرحله دادرسی ۳۳
۳) ضرورت مداخله در مرحله اجرای مجازات ۳۳
گفتار دوم : رعایت موازین دادرسی عادلانه ۳۸
الف) حق بهره مندی از محاکمه عادلانه ۳۹
ب) اصل علنی بودن محاکمات ۴۰
ج) اصل قانونی بودن دادرسی، جرایم و مجازات ها ۴۳
فصل دوم : اجرای شخصی مجازات در اقدامات مجرمانه در فراش و قصاص ۴۶
مبحث اول : اقدامات مجرمانه در فراش ۴۸
گفتار اول : سابقه موضوع ۴۸
الف) در نظام های حقوقی ۴۸
ب) در فقه ۵۱
گفتار دوم : شرایط تحقق معافیت مطلق از مجازات ۵۴
الف) وجود علقه زوجیت ۵۵
ب) مشاهده زن و مرد اجنبی در حال زنا توسط شوهر ۵۶
۱) نظریه کفایت صرف زنا ۵۸
۲) نظریه محصن بودن زانی و زانیه ۵۹
ج) ارتکاب عمل مجرمانه در حین مشاهده عمل زنا ۶۰
د) علم به تمکین زن ۶۱
ه) اثبات شرایط معافیت توسط مرتکب جرم ۶۱
گفتار سوم : مبانی اقدامات مجرمانه در فراش ۶۸
الف ) نظریه اجبار معنوی خارجی (تهییج و تحریک روحی) ۶۹
ب) نظریه دفاع مشروع ۷۱
ج) نظریه اجرای حد الهی ۷۵
د) توجیه بر مبنای حکم قانون ۷۸
ه) تعبدی بودن حکم ۷۹
گفتار چهارم ) تحلیل نهایی ۸۱
مبحث دوم : اجرای قصاص بدون اذن حاکم ۸۴
گفتار اول : مهدورالدم بودن قاتل در برابر اولیای دم ۸۴
گفتار دوم : مفهوم قصاص و ماهیت آن ۸۷
الف) مفهوم قصاص ۸۷
ب) ماهیت قصاص ۸۷
۱) نظریه خصوصی بودن حق قصاص ۸۸
۲) نظریه ماهیت دوگانه ۸۹
گفتار سوم : شرایط اجرای قصاص مرتبط با اجرای شخصی مجازاتها ۹۱
الف) تقاضای ولی دم مجنی علیه و اذن وی ۹۱
۱) تقاضای ولی دم مجنی علیه ۹۱
۱–۱) ولی دم واحد ۹۲
۲–۱) تعدد اولیای دم ۹۳
۳–۱) عدم دسترسی به اولیای دم و عدم وجود ولی دم ۹۴
۲) اذن ولی دم ۹۴
۱–۲) نظریه انحلالی بودن حق قصاص ۹۴
۲–۲) نظریه مجموعی بودن حق قصاص ۹۵
۳–۲) مباشرت و وکالت در اجرا ۹۶
۴–۲) مشکلات عملی ضرورت اذن ولی دم ۹۶
ب) ضرورت استیذان از ولی امر وآثار آن ۹۷
۱) ضرورت استیذان از ولی امر ۹۷
۲) آثار عدم استیذان از ولی امر ۹۹
۱–۲) قابل مجازات نبودن اجرای قصاص ۹۹
۲–۲) قابل مجازات بودن اجرای قصاص ۱۰۱
فصل سوم : اجرای شخصی مجازات در حدود ، تعزیرات و مجازات های باز دارنده ۱۰۴
مبحث اول : اقدامات مجرمانه علیه محارب و مفسدین فی الارض ۱۰۶
گفتار اول : قلمرو ماده
۱۰۶
الف : مفهوم محاربه و رابطه آن با مفسدین فی الارض ۱۰۶
ب : مفهوم ماده
۱۰۹
۱) جرم نبودن عمل مرتکبان ۱۰۹
۲) جرم بودن عمل مرتکبان ۱۱۰
گفتار دوم: مبانی اقدام مجرمانه علیه محاربان و مفسدین فی الارض ۱۱۱
الف) نظریه دفاع مشروع ۱۱۱
ب) نظریه مهدورالدم بودن محارب ۱۱۵
ج) نهی از منکر و قطع فساد ۱۱۶
د) نظریه تجویز قانون ۱۱۶
گفتار سوم ) تحلیل نهایی ۱۱۸
مبحث دوم : اقدامات مجرمانه علیه مهدورالدم (علاوه بر محارب ) ۱۲۰
گفتار اول : مفهوم مهدورالدم و اقسام آن ۱۲۰
الف) مفهوم مهدورالدم ۱۲۰
ب) اقسام مهدورالدم ۱۲۱
۱) مهدورالدم نسبی ۱۲۱
۲) مهدورالدم مطلق ۱۲۱
گفتار دوم : بررسی مبانی جواز قتل مهدورالدم ۱۲۴
الف) مضمون آیات، روایات و اجماع فقها ۱۲۴
۱) ارتداد ۱۲۴
۱–۱) نظریه تجویز عدالت کیفری خصوصی ۱۲۴
۲–۱) نظریه عدم جواز قتل بدون اذن حاکم ۱۲۵
۱–۲–۱) تفاوت مجازات افراد مرتد ۱۲۵
۲–۲–۱) تعزیری بودن ارتداد ۱۲۶
۳–۲–۱) عدم دلالت روایت بر جواز قتل ۱۲۷
۲) زانی محصن و لایط ۱۳۰
۱–۲) فقه عامه ۱۳۰
۲–۲) دیدگاه فقهای شیعه ۱۳۱
۱–۲–۲) نظریه اجرای شخصی مجازات ۱۳۱
۲–۲–۲) نظریه منع قتل بدون اذن حاکم توسط افراد عادی ۱۳۲
۳) ساب النبی و الایمه المعصومین و فاطمه زهرا(س) ۱۳۴
۱–۳) فقه ۱۳۴
۱–۱–۳) ادله مهدورالدم مطلق بودن ساب النبی ۱۳۴
۱–۱–۱–۳ ) ساب پیامبر(ع) و ایمه معصومین(ع) ۱۳۴
۱–۱–۱–۱–۳) اجماع ۱۳۴
۲–۱–۱–۱–۳ ) روایات ۱۳۵
۲–۱–۱–۳) سب حضرت فاطمه(س) وسایر پیامبران ۱۳۶
۲–۱–۳) نظریه ممنوعیت اجرای شخصی مجازات ساب النبی( مهدور الدم نسبی) ۱۳۷
۲–۳) نظام کیفری موضوعه ۱۳۷
۴) باغی ۱۳۹
۱–۴) نظریه منع اجرای شخصی مجازات باغی در فقه عامه ۱۳۹
۲–۴) نظریه منع اجرای شخصی مجازات باغی در فقه شیعه ۱۳۹
ب) حکم قانون به عنوان عامل موجهه جرم ۱۴۰
ج) نظریه اجرای حق ۱۴۱
د) زوال سبب حمایت از حیات ۱۴۳
۱) ازبین رفتن سبب عصمت ۱۴۳
۲) ارتکاب جرایم خاص ۱۴۴
گفتارسوم : تحلیل نهایی ۱۴۴
الف) ناسازگاری بامذاق شریعت و ترویج هرج و مرج ۱۴۴
ب) منافی بودن با وظایف حکومت اسلامی ۱۴۵
ج) محروم نمودن اشخاص از محاکمه عادلانه ۱۴۵
د) عدم جواز محاکمه غیابی در حق الله ۱۴۶
ه) گرایش غالب فقها به منع اجرای عدالت خصوصی در مورد اشخاص مهدورالدم ۱۴۶ نتیجه گیری ۱۴۸
فهرست منابع ۱۵۲
کلیدواژه ها
- مجازات
- اجرای قانون
- خودمختاری
- حقوق قانونی
- دادرسی عادلانه
- محاکمه
- اجرای عدالت
- حقوق جزا
- احکام فقهی
- مجازات
- اجرای شخصی
- عدالت خصوصی
- قانونی بودن محاکمه