بررسی ادله موافقین و مخالفین برابری قصاص زن و مرد و مسلمان و کافر
 | |
| عنوان | بررسی ادله موافقین و مخالفین برابری قصاص زن و مرد و مسلمان و کافر |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | جابر محمدی |
| استاد راهنما | عادل ساریخانی |
| استاد مشاور | جلال الدین قیاسی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۸۹ |
| دانشگاه | دانشگاه قم |
بررسی ادله موافقین و مخالفین برابری قصاص زن و مرد و مسلمان و کافر عنوان پایان نامه ای است که توسط جابر محمدی، با راهنمایی عادل ساریخانی و با مشاوره جلال الدین قیاسی در سال ۱۳۸۹ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.
چکیده
یکی از مباحث رویاروی فقه اسلامی که آن را مخالف حقوق بشر و خلاف عدل و انصاف تلقی می کند، تفاوت های فقهی و حقوقی است که میان اصناف انسان ها اعم از زن و مرد ، مسبمان و کافر قرار داده شده است.در این میان با توجه به اهمیت جان آدمی نسبت به سایر مقوله ها آنچه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، نابرابری قصاص در برخی اصناف انسان هاست و در واقع فقه اسلامی، امروزه با این چالش و سوال مواجه شده است که آیا جنسیت و مذهب می تواند به عنوان عاملی برای تمایزات در حقوق بالاخص قصاص تلقی شود یا خیر که درپاسخ به این سوال ، مشهور فقهای امامیه براین باورند، در صورت قصاص مرد در برابر زن، خانواده زن می بایست نیمی از دیه کامله را به خانواده مرد به عنوان فاضل دیه پرداخت کنند.ایشان از این منظر، شرط رد فاضل دیه را نه به عنوان شرط ثبوت قصاص بلکه به عنوان شرط استیفاء قصاص تلقی نموده و در تعلق و ثبوت قصاص تفاوتی میان زن و مرد نمی دانند.درمورد قصاص مسلمانی که به عمد وعدوان کافر ذمی را به قتل رسانده باشد نیز مشهور فقهای امامیه بر این عقیده اند که مسلمان در برابر کافر قصاص نمی شود مگر این که اعتیاد به چنین امری داشته باشدو از این دیدگاه ، تساوی دین به عنوان یکی از شرایط اساسی ثبوت وتعلق قصاص تعریف شده است. این گروه بر این باورند که اصولا یک حکومت دینی با یک شریعت نمی شود که برای دین دار بودن امتیازی قایل نباشد وخصیصه ذاتی یک دین این است که بین دین دار با کافر فرق باشد چراکه اگر امتیازی برای دین دار بودن نباشد، اساسا به آن حکومت دینی نمی گویند.در مقابل جمهور فقهای اهل سنت و اندکی از فقهای امامیه بر برابری قصاص در تمامی اصناف انسان ها تاکید می ورزند و بر این عقیده اند که اسلام هیچ گونه مزیتی را جهت جنسیت و دیانت نمی پذیرد و ادله ای که مخالف این موضوع است باید توجیه گردد ویا به سکوت گذارده شود.
ساختار و فهرست پایان نامه
مقدمه ۱
۱– بیان مساله ۳
۲– سوالات اصلی تحقیق ۴
۳– فرضیه های تحقیق ۴
۴– سابقه وضرورت تحقیق ۵
۵– روش تحقیق ۵
۶– اهداف وکاربردهای تحقیق ۵
۷– سامانه تحقیق ۶
فصل اول – مبانی نظری ۷
مبحث اول–تعاریف و مفاهیم عمومی ۷
گفتار اول – تعریف لغوی ۷
الف) واژه شناسی قصاص ۸
ب) تبیین معانی جنسیت ۱۰
۱– مرد ۱۱
۲– زن ۱۲
ج) کفر و اسلام ۱۲
۱– کفر ۱۳
۲– اسلام ۱۴
ج) عدل و مترادفات عقلی آن ۱۵
۱– عدالت ۱۶
۲– انصاف ۱۷
۳– مساوات ۱۷
گفتار دوم– تعاریف اصطلاحی ۱۸
الف) قصاص ۱۸
ب) نگرشی بر مفهوم مسلمان و کافر ۲۱
۱– مفهوم اصطلاحی مسلمان ۲۱
۲– مفاهیم اصطلاحی کفر ۲۲
بند اول– کفر در کتاب الله ۲۲
بند دوم– کفر در روایات ۲۴
بند سوم– کفر در اصطلاح فقهی ۲۵
۳– گونه شناسی کفار ۲۶
بند اول– کافر حربی ۲۶
بند دوم– کافر معاهد ۲۷
بند سوم– کافر مستامن ۲۸
بند چهارم– کافر ذمی ۲۹
د) درآمدی بر مفهوم عدالت ۳۰
۱– مفاهیم اصطلاحی عدالت ۳۱
۲– جایگاه عدالت در اسلام ۳۲
گفتار سوم– پیشینه شناسی ۳۲
الف) قصاص در آیین های قبل از اسلام ۳۳
ب) قصاص تشریعی در اسلام ۳۵
مبحث دوم – مساله شناسی ۳۶
گفتار اول – تمایزات وتشابهات زن و مرد ۳۶
الف)تمایزات بین زن و مرد در امور جزایی ۳۷
۱– تفاوت در جرم انگاری ۳۷
۲– تفاوت در مسیولیت کیفری ۳۸
۳– تفاوت در سن مسیولیت کیفری ۳۸
۴– تفاوت در اجرای مجازات ۳۹
ب) فلسفه تفاوت بین زن و مرد در امور جزایی ۳۹
۱– تساوی مرد وزن در مقام انسانی وامکان رسیدن به کمال ۴۰
۲–تمایزات خِلْقتی ۴۱
ج) تشابهات حقوقی ۴۲
گفتار دوم) شرایط قصاص ۴۲
الف) شرایط ثبوت قصاص ۴۳
۱– تساوی در موقعیت اجتماعی ۴۳
۲– تساوی در دین ۴۴
۳– انتفای رابطه فرزند و پدری ۴۵
۴– مهدور الدم نبودن مقتول ۴۶
۵– شرایط عامه تکلیف ۴۷
ب) شرایط استیفاء قصاص ۵۰
۱– تقاضای اولیاء دم ۵۰
۲– تساوی در جنسیت ۵۱
گفتار سوم– نگرش های انتقادی به قصاص ۵۲
الف) غیر قابل اعمال بودن مجازات قصاص ۵۳
ب) حق بودن قصاص و عدم توجه به حیثیت عمومی جرم قتل ۵۴
ج) تبعیض در اجرای مجازات قصاص زن و مرد و کافر و مسلمان ۵۵
فصل دوم – بررسیتیوری نابرابری قصاص بین انسان ها ۵۹
مبحث اول – دلایل قایلین به تساوی جنسیت در استیفاء قصاص ۵۹
گفتار اول – در قصاص نفس ۵۹
الف) ادله اهل تشیع ۶۰
۱– مفهوم قرآنی ۶۰
۲– روایات معصومین (علیهم السلام) ۶۳
بنداول– صحیحه عبدالله بن سنان ۶۴
بند دوم– صحیحه عبدالله ابن مسکان ۶۴
بند سوم– صحیحه حلبی ۶۵
بند چهارم – روایت ابن بصیر ۶۵
بند پنجم – روایت ابو مریم انصاری ۶۵
بند ششم– موثقه ابو بصیر ۶۶
بند هفتم – روایت دوم ابو بصیر ۶۶
بند هشتم – موثقه ابو مریم انصاری ۶۶
بند نهم– روایت ابو عباس ۶۶
بند دهم – روایت محمدبن قیس ۶۶
بند یازدهم – روایت زید الشحام ۶۷
بند دوازدهم– روایت السکونی ۶۷
بند سیزدهم – روایت محمدبن مسلم ۶۷
بند چهاردهم – روایت اسحاق بن عمار ۶۷
بند پانزدهم – روایت ابو مریم انصاری ۶۸
بند شانزدهم – روایت عبدالله بن سنان ۶۸
بند هفدهم – روایت من تفسیر النعمانی ۶۸
بند هجدهم– روایت سماعه بن مهران ۶۹
بند نوزدهم– روایت ابو العباس ۶۹
۳– اجماع ۷۱
ب) نظرات اهل تسنن ۷۳
۱– فقه حنفی ۷۵
۲– فقه شافعی ۷۵
۳– فقه مالکی ۷۶
۳– فقه حنبلی ۷۷
گفتار سوم – در قصاص عضو ۷۹
الف) نظرات اهل تشیع ۸۰
ب) نظرات اهل تسنن ۸۵
گفتار سوم – حکمت های تفاوت قصاص زن و مرد ۸۸
الف) همسانی زن ومرد در کرامت انسانی ۸۸
ب) قوام مردام بر زنان ۹۲
ج) رعایت غبطه اقتصادی ۹۳
د) تعلق دیه قتل نفس به اولیای دم ۹۴
مبحث دوم – دلایل قایلین به لزوم تساوی دین در قصاص ۹۵
گفتار اول– در قصاص نفس ۹۶
الف) دلیل قرآنی (قاعده نفی سبیل) ۹۹
ب) روایات ۱۰۲
۱– روایات ناظر بر عدم قصاص مسلمان ۱۰۲
۲– روایات ناظر به قصاص مسلمان با پرداخت فاضل دیه ۱۰۳
بنداول– صحیحه ابن مسکان ۱۰۳
بند دوم– معتبر سماعه ۱۰۴
بند سوم– صحیحه ابوبصیر ۱۰۴
۳– روایات موصوف به وصف اعتیاد قاتل ۱۰۴
بنداول– صحیحه اسماعیل بن فضل ۱۰۵
بند دوم– روایت محمد بن فضیل ۱۰۵
۴– جمع روایات ۱۰۶
ج) اقوال فقها ۱۰۸
۱– فقه امامیه ۱۰۸
۲– فقه اهل سنت ۱۱۰
د) اجماع ۱۱۲
گفتار دوم – در قصاص عضو ۱۱۲
فصل سوم – تیوری برابری قصاص انسان ها ۱۱۵
مبحث اول – مستندات عام حقوقی و فقاهتی ۱۱۵
گفتار اول – آیات قرآنی ۱۱۶
الف) آیات با دلالت عام ۱۱۷
۱– آیات مبارکه
و
سوره شوری ۱۱۷
۲– آیه مبارکه
سوره نحل ۱۱۸
۳– آیه مبارکه
سوره بقره ۱۱۹
ب) آیات با دلالت خاص ۱۲۱
۱– آیه مبارکه
سوره بقره ۱۲۱
۲– آیه مبارکه
سوره بقره ۱۲۳
۳– آیه مبارکه
سوره مایده ۱۲۴
۴– آیه مبارکه
سوره مایده ۱۲۵
۵– آیه مباره
سوره اسراء ۱۳۰
گفتار دوم – دلایل عقلی ۱۳۱
الف) سیره عقلا ۱۳۲
ب) عدالت خداوند متعال ۱۳۳
گفتار چهارم – استحسان ۱۳۶
گفتار پنجم – عنایت به اقتضای زمان ۱۳۷
الف) تابعیت احکام اسلامی از مصالح و مفاسد ۱۳۸
ب) درک مصالح و مفاسد توسط عقل ۱۳۹
ج)تغییر مصالح و مفاسد بر پایه تغییر شرایط ومقتضیات ۱۳۹
مبحث دوم – مستندات خاص حقوقی و فقاهتی ۱۴۴
گفتار اول– دلایل عدم اشتراط جنسیت در قصاص ۱۴۵
الف) نقد دلایل قرآنی مخالفین تیوری برابری قصاص ۱۴۵
ب) نقد روایات ۱۴۷
۱– مخالفت روایات با کتاب ۱۴۷
۲– مخالفت با روایات ۱۵۳
۳– مخالفت با عقل ۱۵۳
ج) معارضه روایات ۱۵۵
۱–صحیحه ابو مریم انصاری ۱۵۵
۲– موثقه سکونی ۱۵۶
۳– خبر اسحاق بن عمار ۱۵۶
د) ضعف اجماع ۱۵۷
ه–) رفع شبهات مطروحه در باب تیوری برابری قصاص ۱۵۸
گفتار دوم – دلایل قایلین به عدم اشتراط تساوی دین در قصاص ۱۶۳
الف) نقد استناد به قاعده نفی سبیل ۱۶۴
ب) نقد استناد به سنت ۱۶۹
ج) نقد استناد به اجماع ۱۷۲
نتیجه گیری ۱۷۳
فهرست مطالب و مآخذ ۱۷۶
الف)منابع فارسی ۱۷۶
ب)منابع عربی ۱۸۰
ج)منابع لاتین ۱۸۵
کلیدواژه ها
- مرد
- عدالت کیفری
- زن
- تساوی
- اسلام
- مسیولیت کیفری
- اهانت به مقدسات
- قصاص
- شیعه
- جرم انگاری
- اهل تسنن
- قصاص
- زن
- مرد
- مسلمان
- کافر
- تفاضل