بررسی انتقادی توسعه نظام بین المللی حقوق بشر به شرکت های فراملی
 | |
| عنوان | بررسی انتقادی توسعه نظام بین المللی حقوق بشر به شرکت های فراملی |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل |
| دانشجو | منصوره صدیقیان کاشانی |
| استاد راهنما | سید محمد قاری سید فاطمی |
| استاد مشاور | سید هادی محمودی، میر شهبیز شافع |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۹ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
بررسی انتقادی توسعه نظام بین المللی حقوق بشر به شرکت های فراملی عنوان رساله ای است که توسط منصوره صدیقیان کاشانی، با راهنمایی سید محمد قاری سید فاطمی و با مشاوره سید هادی محمودی و میر شهبیز شافع در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
برای شناخت بهتر شرکت های فراملی و دانستن این که چه مسیر حقوقی برای تحت کنترل درآوردن آنها مناسب تر است باید تمامت اجتماعی و اقتصاد سیاسی موجود را به خوبی شناخت. بنابراین زوایای تبدیل شرکت های فراملی به دارندگان حق نبرد بین داشتن یا نداشتن تکالیف حقوق بشری مستقل از دولت ها را باید بین حقوق، سیاست و سیاست اقتصادی بررسی کرد. می توان ادعا کرد تبدیل شرکت های فراملی به دارندگان حق و تکالیف مستقل از دولت ها، موجد امپریالیسم غول های سرمایه گذاری یا کشورهای سرمایه فرست می شود. زیرا روی دیگرِ صحبت از الزام مستقیم شرکت های فراملی به تعهدات حقوق بشری، عدم مداخله دولت در قانون گذاری بر این شرکت هاست. همانکه در نیولیبرالیسم به عنوان دولت زدایی و مقررات زدایی و واگذاری بازار به خود می بینیم. بنابراین نبرد بین شناسایی یا عدم شناسایی شرکت های فراملی به عنوان دارندگان تکالیف مستقیم حقوق بشری مشابه دولت ها، ادامه نبرد دیرینه عقایدی است بین سیاست مداخله گرانه دولت با محدودسازی دولت در همه ابعاد. برای بررسی انتقادی مطلوبیت توسعه بخشیدن حقوق بین الملل بشر و تسری مستقیم تعهدات حقوق بشری به شرکت های فراملی باید به دقت از حقوق در پرتو سیاق سیاسی جامعه بین المللی بهره برد. از این رو، این نوشتار در راستای شناخت دقیق حقوق موجود از طریق تدقیق در فلسفه خاص حقوق بین الملل بشر قدم خواهد برداشت و فلسفه و هدف حقوق بین الملل بشر را از لابه لای تفسیر اصول بنیادین آن یعنی هنجارهای ماهوی و قواعد ساختاری به دست خواهد آورد. روشن خواهد شد حوزه های حقوق و در اینجا حقوق بین الملل بشر صرفا در جهت حمایت از منافع خاص پیش نمی روند بلکه برای ایجاد نوع خاصی از مسیولیت بر نهادها در حرکتند. بنابراین نگاه به حقوق بین الملل بشر را از رویکرد مبتنی بر منافع که موجب مطالبه توسعه بخشیدن این نظام به هر نهاد خاطی نسبت به منافع آن می شود را به رویکرد نقش کارکردی که بر حفظ این حوزه با کارکرد اصلی و اولیه اش که همانا کنترل اقتدار سیاسی است تغییر می دهیم. بی شک لازم و ضروری است در تصمیم سازی های حقوقی به حوزه های حقوق و تمایز آنها نسبت به هم توجه شود. زیرا عدم توجه به تمایز آنها به معنی عدم توجه به نوع متفاوت مسیولیتی است که هر حوزه حقوقی بر نهادها اعمال می کنند و خلط این مسیولیت ها بر نهادهای متفاوت، عملکرد حوزه های حقوقی را به دلیل تضعیفشان در نقش اصلی که برای آن به وجود آمده اند با مشکل مواجه خواهد ساخت. تعمیم مسیولیت حقوق بشری به نوع کاملا متفاوتی از نهاد دولت، ضمن آنکه نیاز به تغییراتی در قواعد اولیه و ثانویه در این حوزه خواهد داشت، این حوزه را در نقش اصلی خود تضعیف خواهد کرد و چون نتایجی که از آن توقع می رود را به دست نخواهد داد، ارزش افزوده ای برای این حوزه حقوقی نخواهد داشت و کمکی در راستای تحقق حقوق بشر نخواهد کرد.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
فصل اول: نقطه آغاز داستانِ حقوق بین الملل بشر و شرکت های فراملی
گفتار اول: شرکت های فراملی در پاندول در حال حرکت زمان
مبحث اول: نام گذاری در بین سردرگمی اصطلاحات
مبحث دوم: شرکت های فراملی؛ سرگردان میان دو خلا
مبحث سوم: حقوق، قربانی حداکثر سود
مبحث چهارم: شرکت های فراملی در جهان سیاسی
گفتار دوم: حقوق بین الملل بشر؛ ققنوس از خاکستر برخاسته
مبحث اول: نگاهی اجمالی به حقوق بین الملل بشر
مبحث دوم: منابع حقوق بین الملل بشر
مبحث سوم: رژیم های حقوق بشری منطقه ای و جهانی
گفتار سوم: شرکت های فراملی و حقوق بشر در ماراتن سیاست گذاری بین المللی
مبحث اول: از اولین اصول داوطلبانه تا قواعد الزام آور
بند اول: شروع راه با اصول داوطلبانه
بند دوم: ادامه مسیر با پیش نویس هنجارها؛ به سوی قواعد الزام آور
مبحث دوم: اصول راهنمای سازمان ملل؛ عقب نشینی از قواعد الزام آور
مبحث سوم: از توسعه حقوق بین الملل بشر تا راهی میانجی گرانه
بند اول: احقاق حق و جبران خسارت در دادگاهی جهانی
بند دوم: احقاق حق و جبران خسارت در داوری
بند سوم: معاهده ای الزام آور؛ فتح بابی دوباره
ملاحظه پایانی
فصل دوم: نزاعِ رویکرد مستقیم علیه غیر مستقیم
گفتار اول: رویکرد مستقیم؛ بازنگری رویکرد دولت محور
مبحث اول: شرکت های فراملی؛ کنشگر سیاسی
مبحث دوم: شرکت های فراملی؛ نهاد اخلاقی
مبحث سوم: مفهوم پردازی حقوق بشر؛ حقوق سیاسی یا اخلاقی
بند اول: حقوق بشر به مثابه حقوق اخلاقی
بند دوم: حقوق بشر به مثابه حقوق سیاسی
مبحث چهارم: چالشی برای مدل سنتی حقوق بین الملل
بند اول: شرکت های فراملی؛ تابع، موضوع یا مشارکت کننده در حقوق بین الملل
بند دوم: شرکت های فراملی؛ مخاطب حق و تکلیف یا شخصیت حقوقی بین المللی محدود
بند سوم: رویه داوری و قضایی؛ انعکاسی از تحولات
گفتار دوم: رویکرد غیر مستقیم؛ اقتدار بی جانشین دولت
مبحث اول: شرکت های فراملی؛ کنش گران خصوصی در قلمرو اقتصادی
مبحث دوم: برابری جایگاه افراد در قلمرو دولت
مبحث سوم: تعهدات مثبت دولت مادر
بند اول: تعهدات حقوق بشری فرامرزی دولت ها
بند دوم: صلاحیت در حقوق بین الملل، معاهدات حقوق بشری و صلاحیت فراسرزمینی
بند سوم: انتساب و مسیولیت دولت برای رفتار بازیگران غیر دولتی
بند چهارم: تعهدات مثبت دولت ها
مبحث چهارم: مسیولیت شخص ثالث؛ پلی برای خلا
ملاحظه پایانی
فصل سوم: حقوق بین الملل بشر؛ حوزه ای در برابر اقتدار سیاسی
گفتار اول: رویکرد نقش کارکردی به فلسفه حقوق بین الملل بشر
مبحث اول: رویکرد نقش کارکردی حوزه حقوق
مبحث دوم: اهمیت درک حوزه های حقوق از منظر رویکرد نقش کارکردی
مبحث سوم: مخالفت ها با رویکرد نقش کارکردی
بند اول: رویکرد مبتنی بر منافع
بند دوم: خودسرانگی
بند سوم: مخالفت پوزیتیویست ها
بند چهارم: جهان آرمانی
بند پنجم: گفتمان حقوق بشری
گفتار دوم: نظام بین المللی حقوق بشر؛ رویه کنونی
مبحث اول: سایه دولت بر اصول بنیادین حقوق بین الملل بشر
بند اول: قواعد اولیه حقوق بین الملل بشر
قسمت اول: کارکردها و اختیارات خاص دولت
قسمت دوم: صلاحدید دولت ها در تفسیر حقوق بین الملل بشر
قسمت سوم: محدود شدن حقوق بین الملل بشر از سوی دولت ها
بند دوم: قواعد ثانویه حقوق بین الملل بشر؛ الگوی متفاوت مسیولیت
قسمت اول: مسیولیت دولت در قبال اعمال ارکان و ارگان های دولتی
قسمت دوم: مسیولیت ناشی از شخص ثالث
مبحث دوم: تفسیر حقوق بین الملل بشر
بند اول: ماهیت انتزاعی حقوق بین الملل بشر
بند دوم: ماهیت منعطف تعهدات حقوق بین الملل بشر
ملاحظه پایانی
فصل چهارم: توسعه حقوق بین الملل بشر؛ خطر تغییر یا استمرار رویه سابق
گفتار اول: حقوق بین الملل بشر و استمرار رویه سابق
مبحث اول: چالش اصولیِ توسعه حقوق بین الملل بشر
مبحث دوم: چالش های عملی توسعه تعهدات حقوق بین الملل بشر
بند اول: تفسیر مجدد محتوای ماهوی تعهدات
بند دوم: چالش در مسیر توسعه قلمرو حقوق بین الملل بشر
بند سوم: بازتعریف اصول بنیادین حقوق بین الملل بشر
گفتار دوم: توان حقوق بین الملل بشر در پاسخ به نگرانی ها
مبحث اول: ایراد خسارت و جای خالی مسیولیت
بند اول: قصور دولت ها در مقررات گذاری، حجاب شرکتی و ضعف ابتکارات ارادی
بند دوم: نحوه اجرای حقوق بین الملل بشر و واکنش به خلا موجود در مقررات گذاری
قسمت اول: تایید عمومی وقوع یک نقض حقوق بشری، پایان و ممانعت از وقوع مجدد
قسمت دوم: دولت ها؛ بازوی اجرایی حقوق بین الملل بشر
مبحث دوم: نگرانی های دیگر و مطالبه توسعه حقوق بین الملل بشر
بند اول: مطالبه تبعیت شرکت های فراملی از معیارهای حداقلی بین المللی
بند دوم: خسارات ناشی از فعالیت شرکت های فراملی و پرداخت غرامت
بند سوم: پیگیری کیفری بابت نقض حقوق بشر
بند چهارم: مطالبه برای مسیولیت گسترده تر اجتماعی شرکتی
بند پنجم: شرکت های فراملی با کارکردهای دولتی
ملاحظه پایانی
فصل پنجم: حسنِ ختام داستان؛ حقوق فراملی در سایه حقوق بین الملل بشر
گفتار اول: پیوند حقوق بین الملل بشر با حقوق خصوصی
مبحث اول: شبه جرم؛ ابزاری برای حمایت از حق های بشری
بند اول: حقوق شبه جرم و شبه جرم شرکتی
بند دوم: حق های تحت حمایت شبه جرم؛ همپوشانی با حقوق بشر
بند سوم: هدف شبه جرم
مبحث دوم: ابتکارات قانونی اروپا؛ تعهد به مراقبت و تعهد به توجه مقتضی و مسیولیت نیابتی
بند اول: تعهد به مراقبت از سوی شرکت مادر در بریتانیا
قسمت اول: مفهوم تکلیف به مراقبت
قسمت دوم: اصل مجاورتی
بند دوم: تعهد به توجه مقتضی از سوی شرکت مادر در قوانین فرانسه
بند سوم: مسیولیت نیابتی شرکت مادر و ارایه گزارش غیر مالی؛ لوایح پیشنهادی سوییس و آلمان
مبحث سوم: حقوق بین الملل خصوصی و دعوای فراسرزمینی
بند اول: نقطه شروع؛ عدالت در کشور میزبان
بند دوم: پاشنه آشیل؛ صلاحیت دادگاه
بند سوم: میانه راه؛ حقوق قابل اجرا
بند چهارم: پایان راه؛ بار اثبات دعوا
گفتار دوم: پیوند حقوق بین الملل بشر با حقوق کیفری
مبحث اول: مسیولیت کیفری شخص حقوقی
بند اول: ساختار مسیولیت کیفری شخصیت حقوقی
بند دوم: تعقیب کیفری شخص حقوقی در نظام های حقوقی داخلی
قسمت اول: از محافظت مدیران عامل اجرایی تا اعتبار سنجی؛ فرانسه
قسمت دوم: یک الگوی دو لایه برای جرم انگاری شرکتی؛ سوییس
قسمت سوم: تایید مسیولیت کیفری شرکتی؛ ایالات متحده
مبحث دوم: شکاف مسیولیت کیفری در حوزه زنجیره تامین
بند اول: نقض تکلیف مراقبت در حقوق کیفری؛ ارتکاب ترک فعل توسط شخص ضامن
بند دوم: پرونده لافارژ (سوریه / فرانسه) و پرونده نستله (کلمبیا / سوییس)
مبحث سوم: مسایل صلاحیتی در تعقیب کیفری شرکت ها
بند اول: اصل سرزمینی بودن، صلاحیت فراسرزمینی و مجرمیت مضاعف
بند دوم: اصل شخصیت فعال؛ یک راه حل
بند سوم: ملاحظات سیاسی برای مسیولیت کیفری در حوزه زنجیره تامین
ملاحظه پایانی
نتیجه گیری
فهرست منابع و مآخذ
کلیدواژه ها
- شرکت های فراملی
- حقوق بین الملل بشر
- فلسفه حقوق بین الملل بشر
- دولت ها
- حقوق داخلی