بررسی تطبیقی قانون گذاری ملی فضایی جمهوری اسلامی ایران و قدرت های فضایی با تاکید بر ایالات متحده و انگلیس

عنوان	بررسی تطبیقی قانون گذاری ملی فضایی جمهوری اسلامی ایران و قدرت های فضایی با تاکید بر ایالات متحده و انگلیس
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	رعنا وثیقی
استاد راهنما	سیدمحمد حسینی
استاد مشاور	محمود جلالی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۴
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

بررسی تطبیقی قانون گذاری ملی فضایی جمهوری اسلامی ایران و قدرت های فضایی با تاکید بر ایالات متحده و انگلیس عنوان پایان نامه ای است که توسط رعنا وثیقی، با راهنمایی سیدمحمد حسینی و با مشاوره محمود جلالی در سال ۱۳۹۴ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی دفاع گردید.

چکیده

حقوق فضا جزو شاخه های نسبتا جدیدتر حقوق بین الملل است که قواعد آن در بسیاری از زمینه ها همچنان در حال شکل گیری است. در این روند تدریجی شکل گیری، اقدامات برخی از کشورهای پیشرو نقشی چشمگیر در ایجاد قواعد و انعقاد معاهدات و کنوانسیون های بین المللی داشته است. در عصر حاضر، تعداد اندکی از دولت های عضو جامعه بین الملل، برخوردار از علوم و فناوری های مربوط به فضای ماورای جو و بهره برداری از آن هستند. در مقابل این گروه، عده کثیری از دولت ها قرارگرفته اند که در حال برداشتن گام های ابتدایی یا محروم از علوم و فناوری های موصوف می باشند. آنچه در تقابل این دو گروه عینیت می یابد، این واقعیت است که دولت های برخوردار از این قبیل علوم، به رغم قلت، با شناخت از ساختار و توانمندی های فوق الاشاره و بهره گیری مناسب از آن ها از طریق تنظیم مقررات و هنجار سازی سعی در تسخیر فضا و تصاحب ثروت های نامتناهی آن دارند. در این وضعیت، دولت های بی بهره یا با بهره کم بیشترین میزان ضرر در آینده را متحمل می شوند. این پژوهش با تمرکز بر اهمیت جایگاه قدرت های فضایی در عرصه قانون گذاری فضایی حاکم بر فضای ماورای جو و تاثیر آن در قانون گذاری ملی سایر کشورها ازجمله ایران، درصدد بیان ضرورت توجه به این جایگاه و تبعات حاصل از اعمال و تصمیمات آن ها هست. بر این اساس چالش اساسی که این پژوهش به بررسی آن می پردازد عبارت است از:– تبیین چارچوب حقوق فضا در ابعاد بین المللی.– نقش قانون گذاری ملی در رشد و توسعه آن.– نقش قدرت های بزرگ (بخصوص ایالات متحده و انگلیس در شکل گیری این قواعد و مبانی قانون گذاری ملی و جایگاه آن در تکمیل حقوق بین الملل فضا).در انتهای این پژوهش مشخص می شود که کشورهای ایالات متحده و انگلیس در تدوین معاهدات و قطعنامه های بین المللی در زمینه حقوق فضا، مشارکت موثر داشته و فعالیت های فضایی و قانون گذاری های ملی آن ها در این زمینه تاثیر چشمگیری داشته است.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست:

مقدمه ۱

الف: بیان مسیله (طرح موضوع) ۱

ب: اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن ۲

ج: هدف های تحقیق ۲

د: سوالات یا فرضیه های تحقیق ۳

ه: علت انتخاب موضوع (ضرورت تحقیق) ۳

و: ادبیات تحقیق ۴

ز: روش تحقیق ۴

ح: سازمان دهی تحقیق ۵

فصل اول: کلیات، تعاریف مفاهیم و وضعیت کنونی تنظیم مقررات حاکم بر حقوق بین الملل فضا ۶

۱–۱ مبحث اول: کلیات، تعاریف و مفاهیم ۷

۱–۱–۱ گفتار اول: شناسایی و تعریف مفاهیم فضا و حقوق بین الملل فضا ۷

۱–۱–۱–۱ بند اول: تعریف فضا ۷

۱–۱–۱–۲ بند دوم: تعریف حقوق بین الملل فضا ۸

۱–۱–۲ گفتار دوم: مفاهیم قدرت های فضایی، ایالات متحده و انگلیس ۹

۱–۱–۳ گفتار سوم: انواع فعالیت ها در فضا ۹

۱–۱–۳–۱ بند اول: فعالیت های نظامی ۹

۱–۱–۳–۲ بند دوم: فعالیت های تجاری ۱۳

۱–۱–۳–۳ بند سوم: فعالیت های اکتشافی ۱۵

۱–۲ مبحث دوم: وضعیت کنونی قانون گذاری در حقوق بین الملل فضا ۱۸

۱–۲–۱ گفتار اول: تنظیم مقررات حاکم بر فضا از طریق همکاری های بین المللی ۱۹

۱–۲–۱–۱ بند اول: شکل گیری معاهدات در خصوص فضا ۱۹

۱–۲–۱–۲ بند دوم: قطعنامه مجمع عمومی و سازمان های تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد ۲۳

۱–۲–۱–۳ بند سوم: سازمان های چندجانبه فضا ۲۴

۱–۲–۱–۴ بند چهارم: رویه قضایی (پرونده ها) ۲۵

۱–۲–۲ گفتار دوم: تنظیم مقررات حاکم بر فضا از طریق قانون گذاری ملی ۲۶

فصل دوم: تاثیر اعمال قدرت های بزرگ فضایی (ایالات متحده و انگلیس) در شکل گیری قواعد و اصول حقوقی حاکم بر فضا ۲۷

۲–۱ مبحث اول: نقش قدرت های بزرگ فضایی در تدوین معاهدات و تصویب قطعنامه های بین المللی ۲۸

۲–۱–۱ گفتار اول: انعقاد معاهدات، کنوانسیون ها و موافقت نامه های بین المللی ۲۸

۲–۱–۱–۱ بند اول: عهدنامه مورخ ۱۹۶۳ درزمینه منع آزمایش های هسته ای در جو، ماورای جو و زیردریاها ۲۹

۲–۱–۱–۲ بند دوم: موافقت نامه نجات فضانوردان، مراجعت دادن فضانوردان و مراجعت دادن اجسام پرتاب شده در فضا (معاهده نجات)، سال ۱۹۶۸ میلادی ۳۰

۲–۱–۱–۳ بند سوم: کنوانسیون مسیولیت بین المللی در مورد خسارات ناشی از اجرام فضایی (کنوانسیون مسیولیت)، سال ۱۹۷۲ میلادی ۳۲

۲–۱–۱–۴ بند چهارم: کنوانسیون مربوط به ثبت اجسام پرتاب شده به فضای ماورای جو (کنوانسیون ثبت)، سال ۱۹۷۵ میلادی ۳۳

۲–۱–۱–۵ بند پنجم: موافقت نامه مربوط به فعالیت های دول بر ماه و سایر کرات آسمانی (معاهده ماه)، سال ۱۹۷۹ میلادی ۳۴

۲–۱–۲ گفتار دوم: صدور و تصویب اعلامیه ها و قطعنامه های بین المللی ۳۵

۲–۱–۲–۱ بند اول: اعلامیه ۱۱۴۸ مورخ ۱۹۵۷ مجمع عمومی سازمان ملل متحد، مربوط به کاهش تسلیحات ۳۶

۲–۱–۲–۲ بند دوم: اعلامیه ۱۳۴۸ مورخ ۱۹۵۸ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد تاسیس کمیته ای وابسته به مجمع عمومی ۳۷

۲–۱–۲–۳ بند سوم: اعلامیه ۱۷۲۱ مورخ ۱۹۶۱ مجمع عمومی سازمان ملل متحد درزمینه اصل آزادی فضا ۴۰

۲–۱–۲–۴ بند چهارم: اعلامیه ۱۸۸۴ مورخ ۱۹۶۳ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در خصوص منع پرتاب و گردش سفاین حامل سلاح های هسته ای و دیگر سلاح هایی که قدرت تخریبی عظیم دارند ۴۲

۲–۱–۲–۵ بند پنجم: اعلامیه همکاری جهانی در کاوش و استفاده از فضای فراجو برای منفعت و به نفع همه کشورها، با نگاه ویژه به نیازهای کشورهای درحال توسعه (۱۹۹۶) ۴۳

۲–۲ مبحث دوم: نقش قدرت های بزرگ فضایی در ایجاد و تدوین عرف بین الملل، تحقق اصول کلی حقوقی و رویه عملی آن ها ۴۸

۲–۲–۱ گفتار اول: نقش ایالات متحده و انگلیس و ایران در ایجاد و تدوین عرف های بین المللی و اصول کلی حقوقی درزمینه حقوق فضا ۴۸

۲–۲–۱–۱ بند اول: نقش ایالات متحده و انگلیس در ایجاد و تدوین عرف های بین المللی درزمینه حقوق فضا ۴۸

۲–۲–۱–۲ بند دوم: نقش ایالات متحده و انگلیس در ایجاد اصول کلی حقوقی درزمینه ی حقوق فضا ۵۰

۲–۲–۱–۳ بند سوم: فعالیت های ایران در تدوین حقوق فضا ۵۲

۲–۲–۱–۳–۱ نقش ایران در تدوین معاهدات بین المللی ۵۴

۲–۲–۱–۳–۲ همکاری جهانی، ناحیه ای و دوجانبه ایران ۵۶

۲–۲–۲ گفتار دوم: رویه عملی ایالات متحده و انگلیس و ایران در اجرای قواعد حاکم بر فضا ۵۸

۲–۲–۲–۱ بند اول: رویه عملی ایالات متحده و انگلیس در اجرای قواعد حاکم بر فضا ۵۸

۲–۲–۲–۱–۱ نظامی سازی فضا در چهارچوب منشور ملل متحد از سوی ایالات متحده و انگلیس ۵۸

۲–۲–۲–۱–۲ نظامی سازی فضا در قالب دفاع از خود و حمله پیش دستانه از سوی ایالات متحده و انگلیس ۶۲

۲–۲–۲–۲ بند دوم: رویه دولت ایران در استفاده از فضا ۶۳

فصل سوم: قانون گذاری ملی فضایی در ایالات متحده، انگلیس و ایران ۷۳

۳–۱ مبحث اول: مبانی قانون گذاری ملی در حقوق فضا و قیاس باسیاست ملی فضایی ۷۴

۳–۱–۱ گفتار اول: مبانی قانون گذاری ملی در حقوق فضا ۷۵

۳–۱–۱–۱ بند اول: قانون گذاری ملی به منظور تکمیل معاهدات بین المللی ۷۵

۳–۱–۱–۲ بند دوم: قانون گذاری ملی به منظور نظارت و کنترل آثار اجرای معاهدات بین المللی در داخل کشور ۷۷

۳–۱–۱–۳ بند سوم: قانون گذاری ملی به منظور تسهیل فعالیت بخش خصوصی کشور در فضا ۷۷

۳–۱–۲ گفتار دوم: تفاوت قانون گذاری ملی و سیاست ملی فضایی ۷۸

۳–۲ مبحث دوم: قانون گذاری ملی فضایی در ایالات متحده و انگلیس ۸۰

۳–۲–۱ گفتار اول: قانون گذاری ملی فضایی در ایالات متحده ۸۰

۳–۲–۱–۱ بند اول: فعالیت های پرتاب ۸۱

۳–۲–۱–۲ بند دوم: فعالیت های مربوط به ارتباطات ماهواره ای ۸۴

۳–۲–۱–۳ بند سوم: فعالیت های سنجش ازدور ماهواره ها ۸۶

۳–۲–۲ گفتار دوم: قانون گذاری ملی فضایی در انگلیس ۸۸

۳–۲–۲–۱ بند اول: اجرای داخلی حقوق بین الملل ۸۸

۳–۲–۲–۲ بند دوم: ماهیت حقوق فضای بریتانیا ۸۹

۳–۲–۲–۳ بند سوم: مسیولیت و پاسخگویی ۹۱

۳–۲–۳ گفتار سوم: قانون گذاری ملی فضایی در سایر کشورها ۹۲

۳–۲–۳–۱ بند اول: قانون گذاری ملی در فدراسیون روسیه ۹۲

۳–۲–۳–۲ بند دوم: قانون گذاری ملی در فرانسه ۹۳

۳–۲–۳–۳ بند سوم: قانون گذاری ملی در بلژیک و هلند ۹۴

۳–۲–۴ گفتار چهارم: بررسی تطبیقی ۹۵

۳–۲–۴–۱ بند اول: شباهت در لزوم ثبت اشیای فضایی ۹۵

۳–۲–۴–۲ بند دوم: شباهت در لزوم صدور مجوز برای فعالیت های فضایی ۹۶

۳–۲–۴–۳ بند سوم: توجه و اجرای مقررات بین المللی ۹۶

۳–۲–۴–۴ بند چهارم: ایجاد سازمان فضایی ملی ۹۶

۳–۳ مبحث سوم: قانون پیشنهادی مبنی بر تنظیم فعالیت های فضایی برای ایران ۹۷

فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادها ۱۰۷

۴–۱ گفتار اول: نتیجه گیری ۱۰۸

۴–۲ گفتار دوم: پیشنهادها ۱۱۲

منابع و ماخذ: ۱۱۳

کلیدواژه ها

• قدرت های فضایی
• حقوق بین الملل فضای ماورای جو
• قوانین ملی
• سازمانهای بین المللی
• آژانس فضایی اروپا
• حقوق فضا
• انگلستان
• ایالات متحده آمریکا (یو.اس.آ)
• جمهوری اسلامی ایران
• حقوق بین الملل
• قوانین
• نظام حقوقی