بررسی تطبیقی قوانین بهره برداری از منابع آبی در قانون ایران و افغانستان

عنوان	بررسی تطبیقی قوانین بهره برداری از منابع آبی در قانون ایران و افغانستان
رشته	فقه و حقوق خصوصی
دانشجو	حمیدالله محمدی
استاد راهنما	محمود حاتمی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۸
دانشگاه	دانشکده اصول الدین

بررسی تطبیقی قوانین بهره برداری از منابع آبی در قانون ایران و افغانستان عنوان پایان نامه ای است که توسط حمیدالله محمدی، با راهنمایی محمود حاتمی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشکده اصول الدین دفاع گردید.

چکیده

اهمیت حیاتی آب در زندگی بشر و محیط زیست از یک سو و از سوی دیگر لزوم و ضرورت بهره برداری از منابع آبی و رعایت حق اشخاص و نحوه تعریف یک حقابه مشخص و تعدد قوانین، ابهام، اجمال و خلا های قانونی در قوانین بهره برداری از منابع آبی موجب ایجاد چالشها و معضلات بسیاری پیش روی قانونگذاران در عرصه حقوق ایران و افغانستان گردیده است و راه را برای بهره برداری غیرمجاز و غیرمتعارف از آب های زیرزمینی باز کرده است. از این رو پایان نامه حاضر به بهره گیری از روش تحلیلی و توصیفی به تبیین قوانین بهره برداری از منابع آبی در حقوق ایران و افغانستان و بررسی مقررات و مشکلات موجود پرداخته است. نتایج پژوهش حاکی از این است که آب های زیرزمینی قبل از دهه ۴۰ و بر اساس فقه امامیه و قانون مدنی ایران جزء مباحات بود و هرگونه تملک و بهره برداری از آنها تابع قواعد حقوق خصوصی بود. اما تصویب قانون توزیع عادلانه آب مصوب سال ۱۳۶۱ به عنوان اصلی ترین قانون موجود در زمینه آب های زیرزمینی پررنگ تر شده و بهره برداری از آب ها تابع قواعد حقوق عمومی قرار گرفته به طوری که اکنون هرگونه بهره برداری از منابع آبی باید با کسب مجوز از دولت صورت گیرد. در قانون مدنی افغانستان، قانونگذار به حیازت آبهای مباح اشاره ای نکرده و فقط در مواردی به صورت کوتاه به چگونگی استفاده از آب اشارهکرده است. در قانون آب افغانستان فقط برای حفر و تجهیز چاههای عمیق و نیمه عمیق بهمنظور مقاصد تجارتی، صنعتی و آبرسانی شهری درخواست جواز و اجازهنامه ضروری است، و برای حفر چاههای عادی جهت رفع نیازمندیهای آب آشامیدنی و معیشتی نیازی به دریافت اجازهنامه نمیباشد. در قانون توزیع عادﻻنه آب ایران دریافت آببها در صورتی است که استحصال آب بهوسیله دولت باشد، در این صورت عواملی همچون مدیریت، نگهداری، تعمیر، بهرهبرداری، هزینه و استهﻼک تاسیسات عوامل تعیینکننده نرخ آببها هستند. درصورتیکه در قانون آب افغانستان آب به طور مجانی مورداستفاده قرار میگیرد، منتهی عرضهکننده خدمات آب میتواند بهمنظور خدمات آب (تهیه، ذخیره، انتقال، تغییر مسیر و تصفیهی آب و امور عملیات و حفﻆ و مراقبت دستگاههای آبرسانی، آبیاری و سایر خدمات مربوط) اجرت جداگانه اخذ نماید.

ساختار و فهرست پایان نامه

فصل اول: کلیات و مفاهیم

۱–۱– بیان مسیله تحقیق

۱–۲– اهمیت و ضرورت تحقیق

۱–۳– پیشینه تحقیق

۱–۴– سوالات تحقیق

۱–۴–۱– سوال اصلی تحقیق

۱–۴–۲– سوالات فرعی تحقیق

۱–۵– فرضیههای تحقیق

۱–۶– روش تحقیق

۱–۷– مفهوم شناسی

۱–۷–۱– انواع آب در طبیعت

۱–۷–۱–۱– آب های سطحی

۱–۷–۱–۲– آب های زیر زمینی

۱–۷–۱–۲–۱– انواع سفره آب زیرزمینی (آبخوان)

۱–۷–۱–۲–۲– تخلیه آب های زیر زمینی

۱–۷–۲– تبیین مفاهیم مرتبط با بهره برداری از منابع آبی در فقه

۱–۷–۲–۱– مفهوم منابع طبیعی در فقه

۱–۷–۲–۱–۱– مفهوم مباحات

۱–۷–۲–۱–۲– مفهوم انفال

۱–۷–۲–۲– مفهوم بهره برداری از منابع آبی در فقه

۱–۷–۲–۲–۱– بهره برداری از آب قنات در فقه

۱–۷–۲–۲–۲– بهره برداری از آب چاه در فقه

۱–۸– سیر تاریخی قوانین بهره برداری از منابع آبی در ایران

۱–۸–۱– قوانین منابع آب در ایران قبل از انقلاب

۱–۸–۲– قوانین منابع آب در ایران بعد از انقلاب

فصل دوم

حقوق حاکم بر مالکیت و بهره برداری از منابع آبی در حقوق ایران و افغانستان

۲–۱– مقدمه

۲–۲– مالکیت منابع آبی در حقوق کنونی ایران و افغانستان

۲–۲–۱– مالکیت قنات در حقوق موضوعه

۲–۲–۱–۱– مالکیت قنات

۲–۲–۱–۲– نقل و انتقال قنات

۲–۲–۲– مالکیت چاه آب در حقوق موضوعه

۲–۲–۲–۱– مالکیت تاسیسات چاه آب

۲–۲–۲–۲– مالکیت محل حفر چاه آب

۲–۲–۲–۳– مالکیت آب چاه

۲–۲–۲–۳–۱– مالکیت آب چاه قبل از بهره برداری

۲–۲–۲–۳–۲– مالکیت آب چاه بعد از بهره برداری

۲–۲–۳– حقوق ارتفاقی قنات و چاه آب

۲–۳– بهره برداری از منابع آبی

۲–۳–۱– بهره برداری از قنات

۲–۳–۱–۱– حقابه یا صدور پروانه مصرف معقول

۲–۳–۱–۱–۱– مراجع صالح صدور پروانه مصرف معقول (آیین نامه تشکیل هیات های سه نفری و وظایف و اختیارات آن ها(موضوع مادتین

و

قانون توزیع عادلانه ۲۴/۳/۱۳۶۳)

۲–۳–۱–۱–۲– تشریفات اداری و حقوقی صدور پروانه مصرف معقول

۲–۳–۱–۲– پروانه بهره برداری از آب (سند آب)

۲–۳–۲– بهره برداری از چاه آب

۲–۳–۲–۱– صدور پروانه حفر و بهره برداری از چاه آب

۲–۳–۲–۲– تشریفات اداری و حقوقی صدور پروانه حفر و بهره برداری از چاه آب

۲–۳–۲–۲–۱– صدور پروانه حفر و بهره برداری

۲–۳–۲–۲–۲– قنات و چاه آب متروک و بایر

۲–۳–۲–۲–۳– کنترل میزان بهره برداری از چاه آب

۲–۳–۲–۳– مناطق ممنوعه حفر قنات و چاه آب

فصل سوم:

تعیین و تکلیف چاه های آب فاقد پروانه، مسیولیت حفاظت و جبران خسارات وارد بر منابع آبی و بررسی روند احیاء و تعادل بخشی آب های زیر زمینی

۳–۱– تعیین تکلیف چاه های آب فاقد پروانه

۳–۱–۱– چاه های آب فاقد پروانه

۳–۱–۱–۱– مراجع رسیدگی و تعیین تکلیف چاه های آب فاقد پروانه

۳–۱–۱–۲– تشریفات اداری و حقوقی تعیین تکلیف چاه های آب فاقد پروانه

۳–۱–۲– مسیولیت حفاظت و نگهداری از قنات و چاه آب

۳–۱–۲–۱– حفاظت و نگهداری از قنات و چاه آب

۳–۱–۲–۲– آلودگی آب قنات و چاه

۳–۱–۳– وظایف و صلاحیت حفاران قنات و چاه آب

۳–۱–۴– مسیولیت های ادارات دولتی در قانون آب افغانستان

۳–۱–۵– اختلافات راجع به دعاوی منابع آب در قانون آب افغانستان مصوب ۱۳۸۸

۳–۱–۶– ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻛﻴﻔﺮی ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻰ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن

۳–۱–۶–۱– ﻗﺎﻧﻮن آب اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﺎل ١٣٦٠

۳–۱–۶–۲– ﻗﺎﻧﻮن آب ١٣٨٨

۳–۱–۶–۳– اﺳﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﺗﺼﺪی آبرﺳﺎﻧﻰ و ﻛﺎﻧﺎﻟﻴﺰاﺳﻴﻮن افغانستان

۳–۱–۶–۴– ﻣﻘﺮره ﻛﻨﺘﺮل و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻛﻴﻔﻴﺖ آب افغانستان ﺳﺎل ١٣٩٥

۳–۲– احیاء و تعادل بخشی منابع آبی زیرزمینی

۳–۲–۱– ایجاد تعادل بین منابع و مصارف آب های زیرزمینی در قوانین آب در ایران

۳–۲–۲– طرح احیاء و تعادل بخشی آب های زیرزمینی مصوب شورای عالی آب ۱۳۹۳

۳–۳– نتیجه گیری

۳–۴– پیشنهادات

منابع و مآخذ

فهرست منابع و مآخذ

کلیدواژه ها

• آب
• منابع آبی
• قوانین آب
• مالکیت عمومی