بررسی تطبیقی مسیولیت جزایی مجنون در حقوق کیفری ایران و لبنان

عنوان	بررسی تطبیقی مسیولیت جزایی مجنون در حقوق کیفری ایران و لبنان
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	مینا خجسته اقبال
استاد راهنما	مهدی مومنی
استاد مشاور	محمدحسن حسنی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۲
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود

بررسی تطبیقی مسیولیت جزایی مجنون در حقوق کیفری ایران و لبنان عنوان پایان نامه ای است که توسط مینا خجسته اقبال، با راهنمایی مهدی مومنی و با مشاوره محمدحسن حسنی در سال ۱۳۹۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود دفاع گردید.

چکیده

احراز مسیولیت کیفری، مستلزم بررسی عمق شخصیت بزهکار است. از اینرو عدالت جزایی ایجاب می کند، خصوصیات فردی و جنبه های خاص روانی مجرم در ارزیابی رفتار مجرمانه او برای تعیین نوع و میزان مجازات به دقت مورد توجه قرار گیرد. در اینصورت خصیصه شخصی بودن مسیولیت کیفری رعایت و هدف فردی کردن مجازات تامین می شود. دراین میان جنون یکی از عوامل تاثیر گذار بر مسیولیت کیفری فرد می باشد. احراز حالت جنون در حین وقوع جرم از سوی مرجع قضایی بر مبنای خبرویت، امری ضروری است. در صورتی که اثبات شود در زمان ارتکاب جرم مرتکب قدرت ادراک وتمیز خود را از دست داده بوده یا در صورت علم به ارتکاب عمل نمی دانسته است که کار خلافی انجام می دهد، از مسیولیت کیفری معاف می گردد. بطوریکه جنون به عنوان یک دفاع کامل برای مرتکب محسوب می شود .این پایان نامه به روش توصیفی موضوع جنون و تاثیر آن بر مسیولیت کیفری را به صورت تطبیقی و مقایسه ای در قوانین مجازات کشور های ایران و لبنان را مورد بررسی قرار می دهد. آنچه مشهود است قانون مجازات اسلامی ایران در مواد ۱۴۹،۱۵۰و قانون مجازات لبنان در مواد ۲۳۱،۲۳۲ شباهت قابل توجهی در تعریف جنون و تشخیص آن دارند. البته حقوق ایران و لبنان در برخی جهات متفاوتند؛ از جمله درتبدیل مجازات یا تخفیف آن بین جنایت، حنجه وخلاف تفاوت قایل شده است. لیکن با تصویب قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ گامی رو به جلو جهت ارتقای کیفیت قوانین کیفری ایران و نزدیکتر شدن به معیارهای علمی و بین المللی در این زمینه برداشته است و این امرجای بسی تقدیر است.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب

چکیده فارسی ۱

مقدمه ۲

– طرح موضوع ۲

– سوالهای اصلی، فرضیه های تحقیق ۶

– سابقه و ضرورت اهداف تحقیق ۷

– اهداف کلی از انجام تحقیق ۷

– روش تحقیق و ابزار و گردآوری اطلاعات ۸

فصل اول: کلیات و مفاهیم ۱۰

۱–۱– مفهوم جنون ۱۱

۱–۱–۱– تعریف جنون در لغت و اصطلاح علم روانشناسی ۱۱

۱–۱–۲– تعریف جنون در اصطلاح علم حقوق در حقوق جزای ایران و لبنان ۱۲

۱–۱–۳– مفهوم پزشکی جنون ۱۶

۱–۱–۴– سابقه تاریخی جنون ۱۸

۱–۱–۴–۱– سابقه تاریخی نگرش به مجانین در جوامع قدیم ۱۸

۱–۱–۴–۱–۱– یونان قدیم ۱۸

۱–۱–۴–۱–۲– هند قدیم ۱۹

۱–۱–۴–۱–۳– ایران باستان ۱۹

۱–۱–۴–۲– سابقه تاریخی جنون در نگاه اندیشمندان ۱۹

۱–۱–۴–۲–۱– بقراط ۱۹

۱–۱–۴–۲–۲– افلاطون ۱۹

۱–۱–۴–۲–۳– ابوعلی سینا ۱۹

۱–۱–۴–۲–۴– جالینوس ۲۰

۱–۲– بررسی عکس العمل اجتماعی در قبال جنون در حقوق جزای ایران و لبنان ۲۰

۱–۲–۱– بررسی سابقه تقنینی جنون در قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران ۲۰

۱–۲–۱–۱– قانون مجازات عمومی ۱۳۰۴ ۲۰

۱–۲–۱–۲– قانون مجازات عمومی ۱۳۵۲ ۲۱

۱–۲–۱–۳– قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ ۲۲

۱–۲–۱–۴– قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ ۲۳

۱–۲–۲– مقایسه تطبیقی مفهوم علمی جنون و قوانین مصوب با فقه اسلامی ۲۴

۱–۲–۲–۱– مقایسه مفهوم علمی جنون و بیماری های روانی با فقه اسلامی ۲۴

۱–۲–۲–۲– مقایسه و تطبیق میان برخورد قانونگذار و فقها با جنون ۲۶

۱–۲–۲–۲–۱– بررسی رویکرد قوانین مجازات عمومی ۱۳۰۴ و۱۳۵۲ ۲۶

۱–۲–۲–۲–۲– بررسی رویکرد قوانین مجازات اسلامی۱۳۷۰و۱۳۹۲ ۲۶

۱–۲–۲–۲–۳– تطبیق فقه و قانون از نظر مجرمیت یا عدم مجرمیت مجنون ۲۶

۱–۲–۲–۲–۳–۱– بررسی مجرمیت یا عدم مجرمیت مجنون از نظر قانونی ۲۶

۱–۲–۲–۲–۳–۲– بررسی جنون از نظر فقه و نصوص شرعیه ۲۷

۱–۲–۳– بررسی عکس العمل اجتماعی در قبال جنون در حقوق جزای لبنان ۲۸

–۲–۳–۱– مفهوم مجازات در قانون لبنان ۲۸

۱–۲–۳–۲– ایرادات تعاریف ۲۹

۱–۲–۳–۳– خصایص مجازات از نظر حقوقدانان لبنانی ۳۰

۱–۲–۳–۳–۱– اصل فردی بودن مجازات ۳۰

۱–۲–۳–۳–۲– اصل تساوی در مجازات ۳۰

۱–۲–۳–۳–۳– اصل رعایت شان اجتماعی در مجازات ۳۰

۱–۲–۳–۴– تقسیم بندی مجازاتها در قانون لبنان ۳۰

۱–۲–۳–۴–۱– مجازات اصلی و اساسی ۳۰

۱–۲–۳–۴–۲– مجازات فرعی یا تبعی ۳۱

۱–۲–۳–۴–۳– مجازات اضافی یا تکمیلی ۳۱

۱–۲–۳–۵– ماهیت قضایی اقدامات تامینی و تدابیر مراقبت های اجباری در حقوق لبنان ۳۱

۱–۳– مفهوم مسیولیت کیفری ۳۳

۱–۳–۱– تعریف مسیولیت و مسیولیت کیفری ۳۳

۱–۳–۲– مفهوم اهلیت جنایی ۳۴

۱–۳–۳– نقش عنصر روانی در مسیولیت کیفری ۳۸

۱–۳–۳–۱– علم به حکم و موضوع عمل ارتکابی ۴۰

۱–۳–۳–۲– قصد ارتکاب جرم ۴۰

فصل دوم: مصادیق جنون درحقوق ایران و لبنان ۴۲

۲–۱– مصادیق جنون در حقوق ایران و لبنان ۴۳

۲–۱–۱– انواع و درجات جنون ۴۳

۲–۱–۱–۱– جنون ادواری یا موقت ۴۳

۲–۱–۱–۲– جنون اطباقی یا مستمر یا دایمی ۴۴

۲–۱–۱–۳– جنون به اعتبار اتصال یا عدم اتصال به زمان کودکی ۴۴

۲–۱–۲– درجات جنون ۴۵

۲–۱–۲–۱– اصطلاحات مرتبط به درجات جنون در قوانین کیفری ۴۵

۲–۱–۲–۱–۱– فقدان شعور ۴۵

۲–۱–۲–۱–۲– اختلال تام قوه تمییز ۴۶

۲–۱–۲–۱–۳–اختلال تام قوه اراده

۲–۱–۲–۱–۴– اختلال نسبی شعور ۴۷

۲–۱–۲–۱–۵– اختلال نسبی قوه تمییز و اراده ۴۸

۲–۱–۲–۱–۶– اختلال مشاعر

۲–۱–۲–۱–۷– اختلال دماغی

۲–۱–۲–۱–۸– دیوانگی(بیماری روانی) ۴۸

۲–۱–۲–۱–۹– زوال عقل

۲–۱–۲–۲– عته یا سفاهت ۴۹

۲–۱–۲–۲–۱– مفهوم حقوقی سفاهت ۴۹

۲–۱–۲–۲–۲– مفهوم پزشکی سفاهت ۵۲

۲–۲– طبقه بندی مجانین بر اساس علم روانپزشکی در حقوق ایران و لبنان ۵۵

۲–۲–۱– طبقه بندی مجانین بر اساس علم روانپزشکی در حقوق ایران ۵۵

۲–۲–۲– طبقه بندی مجانین بر اساس روانپزشکی در حقوق لبنان ۵۶

۲–۲–۳– طبقه بندی بیماریهای روانی براساس علم روانپزشکی ۵۷

۲–۲–۳–۱– طبقه بندی بیماریهای روانی انجمن روانپزشکی آمریکا در سال ۱۹۶۸ ۵۷

۲–۲–۳–۲– طبقه بندی بیماریهای روانی سازمان بهداشت جهانی در سال۱۹۹۲ ۵۹

۲–۲–۳–۳– طبقه بندی بیماریهای روانی انجمن روانپزشکی آمریکا در سال ۱۹۹۴ ۶۰

۲–۲–۴– مرجع تشخیص وعلل پیدایش جنون ۶۱

۲–۲–۴–۱– مرجع تشخیص جنون ۶۱

۲–۲–۴–۲–علل پیدایش جنون و بیماریهای روانی ۶۶

۲–۲–۴–۲–۱– اختلالات روان نژندی ۶۶

۲–۲–۴–۲–۲– اختلالات روان پریشی ۶۷

۲–۲–۴–۳– انواع و علایم بیماری های روانی ۶۷

۲–۲–۴–۳–۱– اسکیزوفرنی ۶۷

۲–۲–۴–۳–۱–۱– اسکیزوفرنی ساده ۶۸

۲–۲–۴–۳–۱–۲– اسکیزوفرنی هبهفرنیک ۶۹

۲–۲–۴–۳–۱–۳– اسکیزوفرنی کاتاتونیک ۶۹

۲–۲–۴–۳–۱–۴– اسکیزوفرنی پارانویید ۷۰

۲–۲–۴–۳–۲– پارانویا ۷۰

۲–۲–۴–۳–۳– مانی ۷۲

۲–۲–۴–۳–۴– افسردگی یا ملانکولی ۷۲

۲–۲–۴–۳–۵– بیماری مانیک یا دپرسیو ۷۴

۲–۲–۴–۳–۶– صرع ۷۵

۲–۲–۴–۳–۷– آلزایمر و پیک یا زوال عقل پیش پیری ۷۶

۲–۲–۴–۳–۸– عقب ماندگی ذهنی ۷۷

۲–۲–۴–۳–۸–۱– کورذهن ها یا تهی مغزها (احمق) ۷۷

۲–۲–۴–۳–۸–۲– سبک مغزها یا کندذهن ها (ابله) ۷۷

۲–۲–۴–۳–۸–۳– کودن یا کوته خردان ۷۸

۲–۲–۴–۳–۸–۴– افراد عادی ضعیف یا مرزی ۷۸ فصل سوم: آثار جنون بر مسیولیت کیفری در حقوق ایران و لبنان ۸۰

۳–۱– آثار جنون نسبت به مرتکبین، معاونین و شرکای جرم در حقوق کیفری ایران و لبنان ۸۱

۳–۱–۱– آثار جنون نسبت به مجنون، معاونین و شرکای جرم ۸۱

۳–۱–۱–۱– آثار جنون نسبت به مجنون ۸۱

۳–۱–۱–۲– آثار جنون نسبت به معاونین و شرکاء

۳–۱–۲– آثار جنون بر مجازاتهای اصلی در قوانین کیفری ایران ۸۴

۳–۱–۲–۱– درباب جرایم مستوجب حد ۸۴

۳–۱–۲–۱–۱–زنا ۸۴

۳–۱–۲–۱–۲– شرب خمر و سرقت ۸۵

۳–۱–۲–۲– درباب جرایم مستوجب قصاص ۸۵

۳–۱–۲–۳– درباب جرایم مستوجب دیات ۸۵

۳–۱–۲–۴– درباب جرایم مستوجب تعزیرات ۸۶

۳–۱–۳– وضعیت حقوقی مجانین و تاثیر بیماریهای روانی در ارتکاب جرم ۸۶

۳–۱–۳–۱– وضعیت حقوقی مجانین و بیماران روانی ۸۶

۳–۱–۳–۲– تاثیر جنون و بیماریهای روانی در ارتکاب جرم ۸۷

۳–۱–۴– رویه قضایی دادگاههای ایران درمورد عقب ماندگی ذهنی ۸۹

۳–۲– آثار جنون بر مبنای زمان ارتکاب جرم درحقوق ایران و لبنان ۹۲

۳–۲–۱– آثار جنون بر مبنای زمان ارتکاب جرم در حقوق ایران ۹۲

۳–۲–۱–۱– جنون پیش از ارتکاب جرم ۹۲

۳–۲–۱–۲– جنون در زمان ارتکاب جرم ۹۲

۳–۲–۱–۳– جنون بعد از ارتکاب جرم ۹۳

۳–۲–۱–۳–۱– جنون بعد از ارتکاب جرم، قبل از صدور حکم قطعی ۹۳

۳–۲–۱–۳–۲– جنون حادث پس ازصدورحکم محکومیت ۹۴

۳–۲–۲– آثار جنون برمبنای زمان ارتکاب آن در حقوق لبنان ۹۶

۳–۲–۲–۱– جنون قبل از ارتکاب جرم ۹۶

۳–۲–۲–۲– جنون در زمان ارتکاب جرم ۹۷

۳–۲–۲–۳– جنون در هنگام تعقیب و پیگیری جزایی یا محاکمه ۹۸

۳–۲–۲–۴– جنون در هنگام اجرای مجازات ۱۰۰

۳–۲–۳– تاثیر جنون مجرمانه در حقوق ایران و لبنان ۱۰۰

۳–۲–۳–۱– تاثیر سلب مسیولیت بر جنون همزمان با جرم ۱۰۰

۳–۲–۳–۲– تاثیر جنونی که پس از ارتکاب جرم بوجود می آید ۱۰۱

۳–۳– اقدامات تامینی در قبال مجنون بزهکار در حقوق کیفری ایران و لبنان ۱۰۱

۳–۳–۱– مفهوم اقدامات تامینی و تربیتی در حقوق ایران و لبنان ۱۰۲

۳–۳–۲– وجوه اشتراک و افتراق مجازاتها و اقدامات تامینی و تربیتی در حقوق ایران و لبنان ۱۰۵

۳–۳–۲–۱– وجوه اشتراک ۱۰۵

۳–۳–۲–۲– وجوه افتراق ۱۰۶

۳–۳–۲–۲–۱– از نظر نتیجه ۱۰۶

۳–۳–۲–۲–۲– از نظر مسیولیت ۱۰۶

۳–۳–۲–۲–۳– از نظر شخصیت ۱۰۶

۳–۳–۲–۲–۴– از نظر لزوم ۱۰۶

۳–۳–۲–۲–۵– از نظر مدت در مجازات ۱۰۷

۳–۳–۲–۲–۶– از نظر تجدید نظر ۱۰۷

۳–۳–۲–۲–۷– از نظر زمان ارتکاب ۱۰۷

۳–۳–۲–۲–۸– از نظر عطف به ماسبق شدن قوانین ۱۰۷

۳–۳–۲–۲–۹– از نظر مرور زمان ۱۰۷

۳–۳–۳– تدابیر مراقبت های اجباری در حقوق لبنان ۱۰۷

۳–۳–۳–۱– دور کردن مجازاتهای کوتاه مدت در حقوق لبنان ۱۰۸

۳–۳–۳–۲– شرایط متهم مجنون پس از پایان مدت مجازات (اجباری)در حقوق لبنان ۱۰۸

نتیجه گیری و پیشنهادات ۱۱۰

فهرست منابع ۱۱۶

الف– منابع فارسی ۱۱۶

۱–کتاب ها ۱۱۶

۲– مقاله ها ۱۱۹

۳–پایان نامه ها ۱۲۰

ب– منابع عربی ۱۲۰

ج– منابع انگلیسی ۱۲۱

د–منابع اینترنتی ۱۲۱

چکیده انگلیسی ۱۲۲

کلیدواژه ها

• مسیولیت کیفری
• مجنون (دیوانه)
• مسیولیت جزایی
• بیمار روانی
• نظام حقوقی
• ایران
• لبنان
• مجنون
• مسیوولیت کیفری
• اقدامات تامینی
• اختلالات روانی