بررسی تطبیقی معاونت در جرم در فقه امامیه و اهل سنت

عنوان	بررسی تطبیقی معاونت در جرم در فقه امامیه و اهل سنت
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	محمدعلی شهرآبادی
استاد راهنما	محمدخلیل صالحی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۳
دانشگاه	دانشگاه قم

بررسی تطبیقی معاونت در جرم در فقه امامیه و اهل سنت عنوان پایان نامه ای است که توسط محمدعلی شهرآبادی، با راهنمایی محمدخلیل صالحی در سال ۱۳۹۳ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.

چکیده

یکی از مباحث مهم حقوق جزا در حوز مسیولیت کیفری ، مسیل معاونت در جرم است. معاونت در جرم در حقوق جزای غالب کشورهای جهان به رسمیت شناخته شده و دارای احکام خاص خود می باشد. البته صرف نظر از اصل بحث معاونت در جرم، در م–ورد ج–زییات آن همچون شرایط تحقق یا مج–ازات معاون در نظام های مختلف جزایی اختلاف مشاهده می شود. به هرحال معاونت در جرم، شرایط تحقق و مجازات آن در حقوق جزای اسلام نیز موردتوجه قرارگرفته است. این بحث در کتب فقها و اصولیون شیعه تحت عنوان اعانت براثم یا تعاون براثم و عدوان و در کتب فقها و اصولیون اهل سنت با عنوان قاعد سد ذرایع مطرح شده و دارای اح–کام خ––اصی می باشد. در تطبیق و مقارنه بین فقه امامیه و اهل سنت آن چه مشهود است، اشتراک در مبانی اصلی بحث و اختلاف در اجمال و تفصیل مبانی و شرایط معاونت در جرم است. فقهای امامیه در تبیین مبانی و شرایط معاونت در جرم، برخلاف فقهای عامه مباحث بسیار دقیق و کاربردی، مباحث را مطرح و موردبررسی قرار داده اند و ثمره آن در اتخاذ مبانی واحد در معاونت در انواع جرایم نمایان شده است. حال آن که فقهای اهل سنت با توجه به عدم تبیین دقیق مبانی و شرایط معاونت در جرم، دچار اختلاف آراء و بیان نظریات متفاوت در حوزه مسیولیت کیفری معاون، شده اند به عنوان مثال در ارتباط با ممسک و طلیع و ردء فقهای امامیه نظر واحدی نسبت به مجازات این افراد ارایه کرده اند ولی فقهای اهل سنت در این زمینه نظرات متفاوتی را بیان داشته–اند.البته با توجه به وحدت مبانی معاونت در جرم–حرمت معاونت بر اثم– نزد فقهای امامیه و اهل سنت، نقاط مشترک زیادی بین دو دیدگاه قابل مشاهده است؛ و در مواردی نیز مانند امر و اکراه به قتل، در کلمات فقهای امامیه، با توجه به تعبد به نصوص شرعیه و عدم تمییز بین اکراه و امر و عدم تفکیک درجات اکراه، نوعی تشویش و اضطراب دیده می شود که در این زمینه فقهای اهل سنت مباحث را به نحو بهتری ارایه کرده اند.

ساختار و فهرست پایان نامه

مطالب

مقدمه: طرح تحقیق ۱

الف تبیین مسیله ۱

ب سوالات اصلی و فرعی ۲

سوال اصلی ۲

سوالات فرعی ۲

ج فرضیه ی تحقیق ۲

د پیشینه ی تحقیق ۳

ه– ضرورت تحقیق ۴

و اهداف تحقیق ۴

ز روش تحقیق ۴

ح سازمان دهی تحقیق ۵

فصل اول: کلیات ۶

۱–۱ مفاهیم ۷

۱–۱–۱ مفهوم معاونت ۷

۱–۱–۱–۱ معنای لغوی ۷

۱–۱–۱–۲ معنای اصطلاحی ۸

۱–۱–۱–۲ مقایسه ی معاونت با اصطلاحات مشابه ۱۰

۱–۱–۱–۳–۱ معاونت و شرکت ۱۰

۱–۱–۱–۳–۲ معاونت و تسبیب ۱۳

۱–۱–۲ اثم، جرم، عدوان ۱۷

۱–۱–۲–۱ معانی لغوی و اصطلاحی اثم، عدوان و جرم ۱۷

۱–۱–۲–۲ رابطه اثم و جرم ۲۰

۱–۲ مبانی فقهی معاونت در جرم ۲۶

۱–۲–۱ فقه امامیه ۲۶

۱–۲–۱–۱ کتاب ۲۷

۱–۲–۱–۱–۱ آیه

سوره مایده ۲۷

۱–۲–۱–۱–۲ آیه

سوره نساء ۳۱

۱–۲–۱–۲ سنت ۳۳

۱–۲–۱–۲–۱ روایات مربوط به معاملات ۳۳

۱–۲–۱–۲–۲ روایات منع کمک بر علیه مومن ۳۴

۱–۲–۱–۲–۳ روایات منع کمک به ظالمان ۳۵

۱–۲–۱–۲–۴ استدلال بر مطلوب با مفروضات مخالفین ۳۷

۱–۲–۱–۳ اجماع ۴۰

۱–۲–۱–۴ حکم عقل ۴۱

۱–۲–۱–۴–۱ حکم عقل به عدم حرمت مقدمه حرام ۴۱

۱–۲–۱–۵ وجوب نهی از منکر ۴۶

۱–۲–۲ فقه اهل سنت ۵۲

۱–۲–۲–۱ سنت ۵۲

۱–۲–۲–۲ کلمات فقها ۵۴

۱–۲–۲–۳ قاعده سد ذرایع ۵۸

۱–۲–۲–۳–۱ مفهوم لغوی و اصطلاحی سد ذرایع ۵۸

۱–۲–۲–۳–۲ نظرات فقهای عامه در ارتباط با قاعده سد ذرایع ۶۰

۱–۲–۲–۳–۴ ادله قاعده سد ذرایع ۶۲

۱–۲–۳ تطبیق و مقارنه بین فقه امامیه و اهل سنت ۶۴

۱–۳ ماهیت معاونت در جرم ۶۸

۱–۳–۱ استعاره ای یا استقلالی بودن مجازات معاون ۶۸

۱–۳–۱–۱ تبیین مطلب ۶۸

۱–۳–۱–۲ بررسی بحث از منظر فقهی ۷۱

۱–۳–۲ معاونت جرمی حق اللهی یا حق الناسی ۷۳

۱–۴ تعارض قاعده ی حرمت معاونت بر اثم با دیگر قواعد ۷۶

فصل دوم : شرایط معاونت ۷۹

۲–۱ شرایط مادی معاونت ۸۰

۲–۱–۱ جرم بودن و حرام بودن فعل مباشر ۸۰

۲–۱–۲ عمل شخص معین ۸۲

۲–۱–۳ تقدم یا اقتران فعل معاون با فعل مباشر ۸۴

۲–۱–۴ تحقق فعل معاونت ۸۵

۲–۱–۴–۱ اثر انصراف معاون ۸۵

۲–۲ شرایط روانی معاونت ۸۶

۲–۲–۱ معاونت در جرایم عمدی ۸۷

۲–۲–۱–۱ تبیین ۸۷

۲–۲–۱–۲ معنای قصد ۸۸

۲–۲–۱–۳ بیان نظریات فقها ۸۸

۲–۲–۱–۴ نقد و بررسی ۹۴

۲–۲–۲ معاونت در جرایم غیرعمدی ۱۰۲

۲–۲–۲–۱ تبیین ۱۰۲

۲–۲–۲–۲ بیان نظریات فقها ۱۰۳

۲–۲–۳ علم به ترتب فعل مباشر ۱۰۵

۲–۲–۴ علم به تحقق فعل مباشر ۱۰۸

۲–۲–۵ معین بودن قصد معاون ۱۰۹

فصل سوم: اشکال معاونت ۱۱۲

۳–۱ معاونت در جرم تام ۱۱۳

۳–۲ معاونت در شروع به جرم ۱۱۳

۳–۲–۱ از منظر حقوقی ۱۱۳

۳–۲–۲ از منظر فقهی ۱۱۴

۳–۲–۲–۱ معاونت در شروع به جرم ۱۱۴

۳–۲–۲–۲ شروع به جرم معاونت ۱۱۸

۳–۳ معاونت در معاونت ۱۱۹

۳–۳–۱ معاونت عرضی ۱۱۹

۳–۳–۲ معاونت طولی ۱۲۱

۳–۴ معاونت بزه دیده ۱۲۵

۳–۴–۱ مسوولیت بزه دیده از منظر فقهی ۱۲۶

۳–۴–۱–۱ صور معاونت بزه دیده و احکام آن ۱۲۷

۳–۴–۱–۲ حرمت استقلالی فعل بزه دیده ۱۲۹

۳–۵ معاونت در تبانی ۱۳۰

۳–۵–۱ تبانی در حقوق عرفی ۱۳۱

۳–۵–۲ تبانی از منظر فقهی ۱۳۱

فصل چهارم: معاونت در انواع جرایم ۱۳۴

۴–۱ معاونت در حدود ۱۳۵

۴–۱–۱ محاربه و افساد (طلیع و ردء) ۱۳۷

۴–۱–۱–۱ در فقه امامیه ۱۳۷

۴–۱–۱–۲ در فقه اهل سنت ۱۳۸

۴–۱–۱–۳ رابطه ی محاربه و افساد فی الارض ۱۳۹

۴–۱–۱–۳–۱ نظرات فقها ۱۴۰

۴–۱–۱–۳–۲ نقد و بررسی ۱۴۱

۴–۱–۲ ساقی شراب ۱۴۵

۴–۱–۳ نگه داشتن دیگری برای زنا ۱۴۶

۴–۲ معاونت در قصاص و دیات ۱۴۷

۴–۲–۱ معاونت در قتل به وسیله ی امساک (نگه داشتن) مقتول ۱۴۷

۴–۲–۱–۱ فقه عامه ۱۴۷

۴–۲–۱–۲ فقه امامیه ۱۴۹

۴–۲–۱–۲–۱ روایات وارده در این زمینه ۱۵۰

۴–۲–۱–۲–۲ کلمات فقها ۱۵۱

۴–۲–۱–۳ ماهیت مجازات ممسک ۱۵۳

۴–۲–۱–۳–۱ از منظر فقه اهل سنت ۱۵۳

۴–۲–۱–۳–۲ از منظر فقه امامیه ۱۵۳

۴–۲–۲ معاونت به وسیله امر و اکراه به قتل ۱۵۹

۴–۲–۲–۱ در فقه امامیه ۱۵۹

۴–۲–۲–۲ در فقه اهل سنت ۱۶۲

۴–۲–۲–۲–۱ معاونت به وسیله ی امر به قتل ۱۶۲

۴–۲–۲–۲–۲ معاونت به وسیله ی اکراه به قتل ۱۶۵

۴–۲–۳ معاونت به شکل راهنمایی کردن ۱۶۸

۴–۲–۴ معاونت به وسیله فراری دادن قاتل ۱۷۰

۴–۲–۵ معاونت به وسیله ی تملالو ۱۷۱

۴–۳ معاونت در تعزیرات ۱۷۴

۴–۳–۱ تبیین مفهوم تعزیر ۱۷۴

۴–۳–۱–۱ تعزیر در لغت ۱۷۴

۴–۳–۱–۲ تعزیر در اصطلاح ۱۷۵

۴–۳–۲ انواع تعزیرات (حکومتی و شرعی– منصوص و غیر منصوص) ۱۷۸

۴–۳–۲–۱ نظرات در ماهیت تعزیر منصوص ۱۷۸

۴–۳–۲–۲ نقد و بررسی ۱۷۹

۴–۳–۳ محدوده اجرای تعزیرات ۱۸۴

۴–۳–۴ مجازات معاون جرایم تعزیری ۱۸۷

۴–۳–۵ عدم تفاوت مجازات معاون در تعزیرات شرعی و حکومتی ۱۸۷

۴–۳–۶ امکان تشدید مجازات معاون نسبت به مباشر ۱۸۹

نتیجه گیری و پیشنهاد ها ۱۹۲

منابع ۱۹۵

کلیدواژه ها

• اثم
• اصول فقه
• اهل تسنن
• حدود
• شیعه
• قصاص
• مسیولیت کیفری
• معاونت در جرم
• معاونت
• اثم
• جرم
• سد ذرایع
• فقه امامیه
• فقه اهل سنت