بررسی تطبیقی موارد سقوط قصاص نفس و عضو در حقوق کیفری ایران و عربستان

عنوان	بررسی تطبیقی موارد سقوط قصاص نفس و عضو در حقوق کیفری ایران و عربستان
رشته	مدیریت اصلاح و کیفرهای قضایی
دانشجو	تقی پیرا
استاد راهنما	محمدحسن حسنی
استاد مشاور	محمود مجیدی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۲
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود

بررسی تطبیقی موارد سقوط قصاص نفس و عضو در حقوق کیفری ایران و عربستان عنوان پایان نامه ای است که توسط تقی پیرا، با راهنمایی محمدحسن حسنی و با مشاوره محمود مجیدی در سال ۱۳۹۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود دفاع گردید.

چکیده

از آنجا که سقوط قصاص یکی از تاسیسات حقوق کیفری می باشد و در حقوق کیفری اسلام نیز مورد پذیرش و آن را در زمره حقوق الناس قرار داده است، بنابراین قابلیت اسقاط از طرف مجنی علیه یا اولیاء دم را نیز دارا می باشد که این خصیصه بر اهمیت موجبات و عوامل سقوط قصاص نفس می افزاید. سقوط قصاص به معنی این است که بعد از ثبوت جرم قتل و ضرب و جرح عمدی به دلیل عارض شدن عواملی، مجازات قصاص اجراء نشده و ساقط گردد. با این وصف منظور از موارد سقوط مجازات قصاص نفس مواردی است که جرم قتل محقق شده و قاتل از شمول علل موجهه یا عوامل رافع مسیولیت کیفری خارج بوده و مستحق قصاص است ولی به جهت عروض برخی عوامل خارجی که ما در جامعه خود با آن سر و کار داریم مجازات قصاص نفس ساقط می شود. با تصویب قوانین جزایی اسلامی در برهه های مختلف قانون گذاری باقی ماندن این شرط در قانون مجازات اسلامی این بحث هنوز تازگی خود را از دست نداده است. از آنجا که مجازات ابتدایی قتل عمدی در حقوق اسلامی قصاص نفس است لیکن در پاره ای موارد حوادثی حادث می شود که مجازات مقرر را مرتفع و ساقط می سازد. بدین لحاظ اهمیت بررسی موجبات سقوط قصاص نفس یعنی عواملی که پس از تحقق و ثبوت قصاص نفس موجب زوال آن می گردد روشن می شود. در رابطه با عوامل سقوط مجازات قصاص نفس همواره آراء و نظریات متعددی به چشم می خورد که ذهن مخاطب را با خود درگیر می کند، در حقوق موضوعه عواملی هستند که صریحا از موارد سقوط مجازات قصاص نفس ذکر شده است. در متون مربوط به حقوق اسلامی مواردی به عنوان عوامل سقوط مجازات قصاص بیان شده است که برخی از آنها با عوامل سقوط مجازات قصاص در حقوق موضوعه مطابقت دارد، این ایده به ذهن می رسد که موجبات سقوط قصاص نفس در قانون جدید مجازات اسلامی بررسی گردد. با توجه به حساسیت موجود در این زمینه و تصویب و اجرای قانون جدید مجازات اسلامی در آینده ای نزدیک، سعی داریم عوامل سقوط قصاص نفس که همواره جامعه ما با آن در گیر است همچون عفو، صلح، تملک حق قصاص، تغییر دین قاتل پس از ارتکاب قتل، عدم توافق اولیاء دم بر قصاص قاتل و فوت قاتل و همچنین تاثیر آنها بر مجازات قصاص نفس در قانون جدید مجازات اسلامی با نگاهی به فتاوی فقیهان و ادله و روایات مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم و موارد سکوت، نقض، اجمال یا تعارض قوانین مدونه در هر یک از زمینه های مورد بحث مشخص و در راستای حفظ حقوق محکومین به قصاص و زیان دیده از جرم و تضمین اصول مسلم حقوق جزا از جمله اصل سرعت در رسیدگی و همچنین ضعف های موجود پیشنهاداتی ارایه بدهیم.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده فارسی

مقدمه

الف) بیان مسیله

ب) سوالات تحقیق

پ) فرضیه های تحقیق

ت) اهداف و کاربرد های تحقیق

ج) اهمیت وضرورت تحقیق

ح) روش تحقیق

خ) ساختار و پلان تحقیق

۱– بخش نخست: کلیات مفاهیم و پیشینه سقوط مجازات قصاص

۱–۱– فصل اول: قصاص

۱–۱–۱– مبحث اول: مفهوم قصاص

۱–۱–۱–۱– گفتار اول: قصاص در لغت و اصطلاح

۱–۱–۱–۱–۱– بند اول: تعریف لغوی

۱–۱–۱–۱–۲– بند دوم: تعریف فقهی – حقوقی

۱–۱–۱–۲– گفتار دوم: ویژگیهای قصاص

۱–۱–۱–۲–۱– بند اول: شخصی بودن

۱–۱–۱–۲–۲– بند دوم: لزوم مماثلت میان جرم و مجازات

۱–۱–۲– مبحث دوم: ماهیت و اقسام قصاص

۱–۱–۲–۱– گفتار اول: ماهیت قصاص

۱–۱–۲–۱–۱– بند اول: حق یا حکم بودن

۱–۱–۲–۱–۲– بند دوم: حق ا یا حق الناس بودن

۱–۱–۲–۲– مبحث سوم: اقسام قصاص

۱–۱–۲–۲–۱– گفتار اول: قصاص نفس

۱–۱–۲–۲–۲– گفتار دوم: قصاص عضو

۱–۲– فصل دوم: سقوط قصاص

۱–۲–۱– مبحث اول: مفهوم سقوط قصاص نفس و تمییز از مفاهیم مشابه

۱–۲–۱–۱– گفتار اول: مفهوم سقوط قصاص

۱–۲–۱–۲– گفتاردوم: تمییز سقوط قصاص از مفاهیم مشابه

۱–۲–۱–۲–۱– بند اول: موانع قصاص

۱–۲–۱–۲–۲– بند دوم: تاخیرو تعویق اجرای مجازات

۱–۲–۱–۲–۳– بند سوم: تعلیق اجرای مجازات

۱–۲–۱–۲–۴– بند چهارم: آزادی مشروط

۱–۲–۱–۲–۵– بند پنجم سقوط دعوی عمومی

۱–۲–۲– مبحث دوم: پیشینه سقوط مجازات

۱–۲–۲–۱– گفتار اول: در ادیان الهی

۱–۲–۲–۱–۱– بند اول: ادیان پیش از اسلام

۱–۲–۲–۱–۱–۱– الف) شریعت یهود

۱–۲–۲–۱–۱–۲– ب) شریعت مسیحیت

۱–۲–۲–۱–۲– بند دوم: دین اسلام

۱–۲–۲–۲– گفتار دوم: در نظام حقوقی عرفی

۱–۲–۲–۲–۱– بند اول: حقوق ایران

۱–۲–۲–۲–۲– بند دوم: حقوق عربستان

۲– بخش دوم: اسباب عمومی سقوط قصاص

۲–۱– فصل اول: عفو مجنی علیه

۲–۱–۱– مبحث اول: مفهوم عفو و تمییز از مفاهیم مشابه

۲–۱–۱–۱– گفتار اول: مفهوم و اقسام عفو

۲–۱–۱–۱–۱– بند اول: مفهوم عفو

۲–۱–۱–۱–۲– بند دوم: اقسام عفو

۲–۱–۱–۱–۲–۱– الف) عفو عمومی

۲–۱–۱–۱–۲–۲– ب) عفو خصوصی

۲–۱–۱–۲– گفتار دوم: تمییز از مفاهیم مشابه

۲–۱–۱–۲–۱– بند اول: رضایت

۲–۱–۱–۲–۲– بند دوم: صلح

۲–۱–۲– مبحث دوم: مالک حق

۲–۱–۲–۱– گفتار اول: مالک ابتدایی حق قصاص نفس

۲–۱–۲–۲– گفتار دوم: عفو مجنی علیه از قصاص

۲–۱–۲–۲–۱– بند اول: تبیین دیدگاههای فقهی – حقوقی

۲–۱–۲–۲–۲– بند دوم: بررسی مقررات ناظر به عفو مجنی علیه از قصاص

۲–۱–۲–۲–۲–۱– الف) بررسی مقررات در قوانین ایران

۲–۱–۲–۲–۲–۱–۱– ماده

قانون حدود و قصاص مصوب ۱۳۶۱

۲–۱–۲–۲–۲–۱–۲– ماده

قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰

۲–۱–۲–۲–۲–۱–۳–

قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲

۲–۱–۲–۲–۲–۲– ب) بررسی موضوع در حقوق عربستان

۲–۲– فصل دوم: عفو ولی دم

۲–۲–۱– مبحث اول: تعریف ولی دم

۲–۲–۱–۱– گفتار اول: تعریف فقهی – حقوقی ولی دم

۲–۲–۱–۲– گفتار دوم: مقایسه تعریف قانونی ولی دم در قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۰ و ۱۳۹۲

۲–۲–۲– مبحث دوم: وحدت و تعدد ولی دم

۲–۲–۲–۱– گفتار اول: ولی دم واحد

۲–۲–۲–۲– گفتار دوم: اولیاء دم متعدد

۲–۲–۲–۲–۱– بند اول) تعدد اولیاء دم به اعتبار تعدد ورثه

۲–۲–۲–۲–۲– بند دوم) تعدد اولیاء دم به اعتبار تعدد مقتول

۲–۳– فصل سوم: صلح قصاص نفس

۲–۳–۱– مبحث اول: تعریف صلح قصاص نفس و تمییز از مفاهیم مشابه

۲–۳–۱–۱– گفتار اول: تعریف صلح قصاص نفس

۲–۳–۱–۲– گفتار دوم: تمییز از مفاهیم مشابه

۲–۳–۱–۲–۱– بند اول: رضایت

۲–۳–۱–۲–۱– بند دوم: عفو

۲–۳–۲– مبحث دوم: تحلیل فقهی – حقوقی صلح قصاص نفس

۲–۳–۲–۱– گفتار اول: اقسام صلح قصاص نفس

۲–۳–۲–۱–۱– بند اول: صلح معلق

۲–۳–۲–۱–۲– بند دوم: صلح مشروط

۲–۳–۲–۲– گفتار دوم: ادله مشروطیت صلح قصاص نفس

۲–۳–۲–۳– گفتار سوم: شرایط صلح قصاص نفس

۲–۳–۲–۳–۱– بند اول: صاحبان صلح قصاص نفس

۲–۳–۲–۳–۲– بند دوم: شرایط طرفین عقد صلح

۲–۳–۲–۳–۳– بند سوم: شرایط محل و بدل صلح

۲–۳–۲–۴– گفتار چهارم: آثار فقهی – حقوقی صلح قصاص نفس

۲–۳–۲–۴–۱– بند اول: تاثیر در مجازاتهای قانونی

۲–۳–۲–۴–۲– بند دوم: تاثیر در مجازاتهای شرعی

۲–۴– فصل چهارم: فوت جانی

۲–۴–۱– مبحث اول: فوت بدون فرار

۲–۴–۱–۱– گفتار اول: دیدگاههای فقهی

۲–۴–۱–۱–۱– بند اول: ثبوت نبوت

۲–۴–۱–۱–۲– بند دوم: عدم ثبوت دیه

۲–۴–۱–۲– گفتار دوم: فوت همراه با فرار

۳– بخش سوم: اسباب اختصاصی سقوط قصاص نفس

۳–۱– فصل اول: تملک حق قصاص نفس

۳–۱–۱– مبحث اول: اقسام تملک حق قصاص نفس

۳–۱–۱–۱– گفتار اول: تملک اصلی حق قصاص نفس

۳–۱–۱–۲– گفتار دوم: تملک تبعی حق قصاص نفس

۳–۱–۲– مبحث دوم: موارد تملک حق قصاص نفس

۳–۱–۲–۱– گفتار اول: صاحب حق قصاص شدن فرزند جانی

۳–۱–۲–۱–۱– بند اول: بررسی نظریات فقهی

۳–۱–۲–۱–۱–۱– الف) دیدگاه عدم جواز قصاص پدر توسط فرزند

۳–۱–۲–۱–۱–۲– ب) دیدگاه جواز قصاص پدر توسط فرزند

۳–۱–۲–۱–۲– بند دوم: بررسی مقررات موضوعه

۳–۱–۲–۱–۲–۱– الف) قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰

۳–۱–۲–۱–۲–۲– ب) قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲

۳–۱–۲–۲– گفتار دوم: به ارث رسیدن حق قصاص به فرزند جانی

۳–۱–۲–۳– گفتار سوم: به ارث رسیدن حق قصاص به جانی

۳–۲– فصل دوم: تغییر شریعت پس از قتل وقطع عضو

۳–۲–۱– مبحث اول: تغییر شریعت جانی پس از قتل وقطع عضو

۳–۲–۱–۱– گفتار اول: ارتداد جانی مسلمان

۳–۲–۱–۲– گفتار دوم: مسلمان شدن جانی کافر

۳–۲–۱–۳– گفتار سوم: مسلمان شدن جانی مرتد

۳–۲–۲– مبحث دوم: تغییر شریعت مجنی علیه بعد جنایت و پیش از فوت

۳–۲–۲–۱– گفتار اول: کافر شدن مجنی علیه مسلمان

۳–۲–۲–۲– گفتار دوم: مسلمان شدن مجنی علیه کافر

۳–۲–۲–۳– گفتار سوم: مسلمان شدم مجنی علیه مرتد

۳–۳– فصل سوم: عدم توافق اولیاء دم بر قصاص قاتل

۳–۳–۱– مبحث اول: نظریه عدم سقوط قصاص نفس وادله آن

۳–۳–۱–۱– گفتار اول: کتاب الهی

۳–۳–۱–۲– گفتار دوم: سنت

۳–۳–۱–۳– گفتارسوم: سایر ادله

۳–۳–۲– مبحث دوم: نظریه سقوط قصاص نفس و ادله آن

۳–۴– فصل چهارم: موارد شبهه

۳–۴–۱– مبحث اول: اثبات قتل بر دو متهم و تعارض اقاریر

۳–۴–۲– مبحث دوم: اثبات قتل بر دو متهم وتعارض بینه

نتایج و پیشنهادات

۱) نتایج

۲)پیشنهادات

منابع و ماخذ

الف) منابع فارسی

۱) کتاب ها

۲) مقالات، نشریات و جزوات

۳) پایان نامه ها

۴) قوانین

ب) منابع عربی

کلیدواژه ها

• قصاص
• حقوق جزا
• سقوط مجازات
• murder
• Death
• but the tail
• fall punished
• قتل
• عربستان سعودی
• ایران
• حقوق اسلامی