بررسی جایگاه و ابعاد توسل به زور در حقوق بین الملل اقتصادی

عنوان	بررسی جایگاه و ابعاد توسل به زور در حقوق بین الملل اقتصادی
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	محمدرضا عمانی فرد
استاد راهنما	مسعود راعی
استاد مشاور	امیر مقامی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۸
دانشگاه	دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی

بررسی جایگاه و ابعاد توسل به زور در حقوق بین الملل اقتصادی عنوان پایان نامه ای است که توسط محمدرضا عمانی فرد، با راهنمایی مسعود راعی و با مشاوره امیر مقامی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی دفاع گردید.

چکیده

مناسبات اقتصادی جایگاه ویژه ونقشی اساسی درعرصه زندگی بشری ایفاکرده است. یکی ازاین حوزه ها به موضوع توسل به زورعلیه ساختار، توان ونظام اقتصادی یک کشورمعطوف است که می تواندآثارمخرب خودرا داشته باشد. استفاده ازاین روش از زور به دلایل چندی توجیه پذیرشده است، ولی درعین حال آثار متعددی رانیزبه دنبال خود داشته است. اولین سوال دراین زمینه، مشروعیت چنین اقداماتی است. بارجوع به حقوق بین الملل عمومی ومخصوصا بند۴ ماده۲ منشورملل متحد می توان ادعاکردکه موضوع توسل به زور اقتصادی رابایددرحوزه دیگری جستجوکرد. چراکه مقررات کنونی حقوق بین الملل بیشترازهمه ناظربه توسل به زورنظامی می باشد، درحالیکه دراین نوع توسل شاهد اقداماتی نظیرمحاصره اقتصادی یا دریایی، منع یاعدم سرمایه گذاری خارجی، مصادره اموال ودارایی ها، تحریم های یک جانبه ،چندجانبه، اولیه وثانویه، وامثال آنها می باشیم که درنتیجه اهداف ومقاصدسیاسی تامین می شود. ادعا براین است که یکی ازدلایل چنین تمایل وگرایشی، فقدان صراحت اسناد، قواعد ومقررات بین المللی درخصوص مشروعیت یاعدم مشروعیت، ابعاد ومعاذیر توسل به زوراقتصادی درحال حاضرمی باشد. به همین جهت این پایان نامه بابررسی وتحقیق پیرامون توسل به زوراقتصادی به روش جمع آوری کتابخانه ای واینترنتی تلاش نموده تا این موضوع را درچارچوب دکترین جستجو نماید. براساس این بررسی هرچند توسل به زوراقتصادی صراحتا درحقوق بین الملل نامشروع شناخته نشده ومصادیق آن تبیین نگردیده است، لیکن می توان مدعی شدکه پاره ای ازقواعد الزام آورحقوق بین الملل ازجمله قاعده منع مداخله، منع توسل به زور، قواعدمرتبط با حاکمیت ومسیولیت دولت ها قابل تسری به این بحث می باشد. درنتیجه ضروری است که موضوع توسل به زوربیش ازآنکه درحقوق بین الملل عمومی دنبال شود، درحقوق بین الملل اقتصادی بررسی گردد، که این یکی ازمهمترین یافته های تحقیق حاضر می باشد. ازدیگریافته های موجود آن است که درمواردی توسل به زوراقتصادی می تواند منجربه جنایت علیه بشریت گردد. این مهم بطورخاص درتحریم های ناظربرحقوق بشروبشردوستانه اثبات پذیراست. نکته مهم دیگرآنکه درمواردی توسل به زوراقتصادی ازنظرمصداقی با تروریسم اقتصادی یکی می شود. که تحریم های اقتصادی یک جانبه راباید مصداق بارز این نوع توسل درنظرگرفت.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب بیان مسیله

پیشینه تحقیق

ضرورت ونوآوری تحقیق

پرسش های تحقیق

فرضیه های تحقیق

هدف ها و کاربردهای تحقیق

روش ونحوه انجام تحقیق وبدست آوردن نتیجه

ساماندهی تحقیق

فصل اول: ماهیت توسل به زوراقتصادی

بخش اول: روش ها، مصادیق واهداف توسل به زوراقتصادی

مبحث اول : مفاهیم، روش هاومصادیق توسل به زوراقتصادی

گفتار اول: مفاهیم

۱) حقوق بین الملل اقتصادی

۲) توسل به زور

۳) توسل به زوراقتصادی

۴) تحریم های اقتصادی

۵) تروریسم اقتصادی

گفتار دوم: روش ها ومصادیق

۱) تحریم ها

الف) تحریم های مالی(اقتصادی)

یک) حمایت ازسرمایه گذاری خارجی

دو) خروج ازمعاهدات تجاری – اقتصادی

ب) تحریم های غیرمالی(غیراقتصادی)

یک) بی اعتباردانستن معاهدات سابق

دو) قطع روابط دیپلماتیک وکنسولی

سه) انواع آمبارگو

چهار) راهزنی دریایی

۲) محاصره

الف) محاصره اقتصادی

ب) محاصره دریایی

۳) تعلیق ها

الف) تعلیق های حقوق بشری

یک) تعلیق مسافرتی، مهاجرتی، ورزشی وفرهنگی

دو) تعلیق کمک های مالی، پولی واقتصادی بین المللی

سه) تعلیق (ممانعت از) کمک های امدادی وبشردوستانه

چهار) اخراج اتباع ومنع سرمایه گذاری اتباع کشورهدف

ب) تعلیق های غیرحقوق بشری

یک) تعلیق، اخراج یا منع عضویت درسازمان های منطقه ای یابین المللی اقتصادی

دو) تعلیق تعهدات تجاری–اقتصادی، قطع یاممنوعیت روابط تجاری

سه) خودداری وعدم حمایت سایرکشورها دربرابر تحریم

چهار) قواعد آمره و طرح مسیولیت۲۰۰۱

۴) ممانعت ها

الف) منع یاعدم سرمایه گذاری خارجی وبین المللی

ب) ممانعت ازاجرای طرح های اقتصادی بین المللی

پ) ممانعت وکاهش خدمات وفن آوری های سایبری و تحت وب، ممانعت وجلوگیری از ورود فن آوری–های جدید ونوین(پزشکی، دارویی، هسته ای وغیره)

ت) ممنوعیت آموزش و جلوگیری ازدسترسی به اطلاعات علمی، پژوهشی وغیره

۵) محدودیت ها

الف) محدودیت های زمینی، هوایی، دریایی ومحدودیت عبور، خدمات هوایی، فرودگاهی وبندری به هواپیماها وکشتی ها

ب) حمله به نفتکش ها

۶) بلوکه کردن

بلوکه کردن اموال ودارایی ها اشخاص حقیقی، دولت هدف ومقامات دولتی

۷) مصادره وتوقیف اموال ودارایی های دولت هدف

الف) مصادره اموال

ب) توقیف

۸) استفاده ازلیست سیاه

قراردادن اسم اشخاص، نهادها ومقامات یک کشور درلیست سیاه

۹) تحریم اجباری، تحریم دستکاری(اعمال نفوذ)، تعرض اقتصادی

الف) تعرض اقتصادی

ب) خود داری ازخریدکالای، حذف یااعمال تعرفه های تجاری برصادرات یک کشور

پ) مداخله دربازارباهدف تضعیف مزیت نسبی، رقابتی وکاهش قیمت کالاهای استراتژیک

ت) فشاربرسازمان های بین المللی جهت تشدیدنظارت ها واعمال محدودیت اقتصادی

مبحث دوم : اهداف توسل به زوراقتصادی

هدف توسل به زوراقتصادی

الف) ایرادخسارت به اقتصاد دشمن

ب) محروم کردن کشورهدف ازمنابع ضروری ازطریق فشار اقتصادی

پ) تغییررفتاریاوادارکردن کشورهدف به رفتارمطلوب

ت) بی ثبات کردن نظام سیاسی کشورهدف به قصدایجادتغییردرنظام سیاسی آن کشور

ث) مبارزه باتروریسم وحمایت ازگروه های تروریستی

ج) تامین صلح وامنیت دسته جمعی(جهانی)

بخش دوم : انواع ومشروعیت توسل به زوراقتصادی

مبحث اول: انواع توسل به زوراقتصادی

گفتاراول : نوع اقتصادی

۱) بین المللی

۲) یک جانبه

۳) ثانویه

۴) تروریسم اقتصادی

گفتاردوم: نوع غیراقتصادی

۱) سایبرتروریسم(تروریسم مجازی)

۲) بیوتروریسم

مبحث دوم : مشروعیت وعدم مشروعیت توسل به زوراقتصادی

گفتار اول : ادله، عدم مشروعیت

۱) دلایل مطرح درمعاهدات وقطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل

۲) قاعده منع توسل به زور درحقوق بین الملل

الف) منع توسل به زوردرچارچوب بند۴ ماده۲ منشورسازمان ملل متحد

ب) منع توسل به زوراقتصادی براساس موازین کلی حقوق بین الملل

پ) معاهدات بین المللی وتوسل به زوراقتصادی

۳) حق حاکمیت

الف) حقوق اساسی دولت ها درحاکمیت وتمامیت ارضی آن ها

ب) حقوق اساسی دولت ها درحاکمیت واصل منع مداخله

پ) قلمروسرزمینی، اصل حق توسعه کشورها و توسل به زوراقتصادی

ت) عدم مداخله وحق تعیین سرنوشت ۵۰ ۴) آزادی تجارت

۵) تفسیرمضیق اصل منع توسل به زور

۶) گسترش آزادی عمل دولت ها باتفسیرمضیق قاعده منع توسل به زور

گفتار دوم : ادله مشروعیت، مواردومعاذیر

۱) رویه عمومی دولت ها

۲) تفسیرموسع اصل منع توسل به زور

۳)محدودیت آزادی عمل دولت هاباتفسیر موسع قاعده منع توسل به زور

۴) محدودیت اقدامات تحریمی سازمان ملل

الف) اصل انسانی بودن در تحریم های اقتصادی

ب) اصل ضرورت در تحریم های اقتصادی

پ) اصل تناسب در تحریم های اقتصادی

۵) اقدام(رفتار)متقابل

۶) قیودمربوط به امنیت ملی یامنافع حیاتی

۷) مصوبات وقطعنامه های شورای امنیت

فصل دوم : آثار توسل به زوراقتصادی ، مسیولیت بین المللی ورفتارمتقابل

بخش اول : آثارتوسل به زوراقتصادی برحقوق بشروحقوق بشردوستانه

مبحث اول : آثار توسل به زوراقتصادی برحقوق بشر

۱) حق برحیات، آموزش وزندگی شرافتمندانه

الف) حق برحیات

ب) حق برآموزش وپرورش

پ) حق برخورداری ازاستانداردهای مناسب زندگی

ت) حق براشتقال

۲) حق بردادرسی ورسیدگی عادلانه قضایی(عدم دسترسی به عدالت)

۳) حق بر صلح، آزادی مذهب وتعیین سرنوشت

الف) حق برصلح

ب) حق برآزادی مذهب

پ) حق برتعیین سرنوشت

۴) حق برتوسعه، محیط زیست سالم، حاکمیت برمنابع طبیعی وبرهوای پاک

الف) حق برتوسعه

ب) حق برمحیط زیست سالم

پ) حق برمالکیت منابع طبیعی

ت) حق برهوای پاک

۵) حق بربهداشت وسلامت، دسترسی به غذا وآب سالم

الف) حق بربهداشت وسلامت

ب) حق بر دسترس به غذا

پ) حق بردسترسی به آب

۶) حق براموال، مالکیت، تجارت وجبران موثر

الف) حق براموال

ب) حق برمالکیت

پ) حق برآزادی تجارت

ت) حق برجبران موثر

۷) حق برعدم دخالت درحقوق، زندگی شخصی وخانوادگی، حق برارتباطات

الف) حق برعدم دخالت درحقوق، زندگی شخصی و خانوادگی

ب) حق ارتباطات

۸) نقض حقوق کودک وآوارگی ناشی ازتحریم

الف) نقض حقوق کودک

ب) آوارگی ناشی ازتحریم

۹) آثاربرکشورهای ثالث

مبحث دوم : آثار توسل به زوراقتصادی بر حقوق بشردوستانه

۱) اصل ممنوعیت قحطی وگرسنگی

۲) اصل ممنوعیت مجازات دسته جمعی

بخش دوم: پیامدها ومسیولیت های توسل به زوراقتصادی

مبحث اول : مسیولیت ها

۱) مسیولیت بین المللی دولت ها

۲) مسیولیت بین المللی دولت و قواعد حقوق بشری

۳) مسیولیت کیفری بین المللی

مبحث دوم: پیامدها

۱) جرم انگاری توسل به زوراقتصادی وضمانت اجراهای مقابله باآن

۲) جنایت علیه بشریت

مبحث سوم : اقدام(رفتار)متقابل، مشروعیت، محدودیت و ویژگی های آن

گفتار اول : مشروعیت اصل اقدام متقابل ومحدودیت های آن

گفتاردوم: محدودیت های اصل اقدام متقابل

۱) اقدام متقابل و دولت ثالث

۲) اقدام متقابل و اقدام تنبیهی

۳) اثر نقض قواعد آمره بر مشروعیت اقدام متقابل

۴) ممنوعیت توسل به زوردراقدام متقابل

گفتار دوم : شرایط شکلی مشروعیت اقدام متقابل

۱) وقوع عمل خلاف بین المللی قبل ازتوسل به اقدام متقابل

۲) ناکام ماندن شیوه های مسالمت آمیز حل اختلاف

۳) تقاضای قبلی برای جبران خسارت

۴) عدم تاثیرنتایج اقدامات تلافی جویانه برحقوق کشورهای ثالث

گفتارچهارم : شرایط ماهوی مشروعیت اقدام متقابل

۱) اصل تناسب اقدام

۲) ویژگی جبرانی یاتنبیهی اقدام متقابل

۳) موقتی بودن اقدام متقابل

نتیجه گیری

پیشنهادات

منابع ومراجع

منابع لاتین

مقالات لاتین

منابع اینترنتی

Documents

Judicial Decisions

Abstract

Key words

کلیدواژه ها

• حقوق بین الملل اقتصادی
• توسل به زور
• توسل به زور اقتصادی
• مشروعیت
• حقوق بشر
• تحریم های اقتصادی