بررسی حقوقی–جرم شناختی اسناد سازمان ملل در مورد خشونت خانگی
 | |
| عنوان | بررسی حقوقی–جرم شناختی اسناد سازمان ملل در مورد خشونت خانگی |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | سلامه ابوالحسنی |
| استاد راهنما | هوشنگ شامبیاتی |
| استاد مشاور | محمداسماعیل افراسیابی، شهلا معظمی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۲ |
| دانشگاه | دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی |
بررسی حقوقی–جرم شناختی اسناد سازمان ملل در مورد خشونت خانگی عنوان رساله ای است که توسط سلامه ابوالحسنی، با راهنمایی هوشنگ شامبیاتی و با مشاوره محمداسماعیل افراسیابی و شهلا معظمی در سال ۱۳۹۲ و در مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی دفاع گردید.
چکیده
خشونت خانگی به عنوان یکی از موضوعات مهم، همواره مورد توجه جامعه جهانی خصوصا مدافعان حقوق زنان بوده و شمار زیادی از اسناد بین المللی و منطقه ای سازمان ملل را به خود اختصاص داده است. با توجه به این که این پدیده ناخوشایند در اصلی ترین نهاد اجتماع که جایگاه رشد، تربیت و جامعه پذیری افراد است؛ رخ می دهد، لذا شناسایی این پدیده، پی بردن به علل و عوامل و یافتن راهکارهای مبارزه و مهار آن و نیز ارایه راه های پیشگیرانه و درمان و اصلاح عاملان و بزه دیدگان آن، ضروری است. از این رو، با بررسی اسناد سازمان ملل که منبع اصلی نوشتار حاضر است، سعی گردید تا اطلاعاتی در خصوص تعریف خشونت خانگی، تحولات بین المللی پیرامون رویکرد جهانی نسبت به مقوله خشونت علیه زنان و بالاخص خشونت خانگی، همچنین مساله جرم انگاری خشونت خانگی، ضمانت اجرای قانون و مجازات عاملان آن تحصیل گردد. سازمان ملل پس از آن که موضوع خشونت علیه زنان و از جمله خشونت خانگی را ابتدا به عنوان مساله ای "عمومی" و سپس"حقوق بشری" معرفی نمود، هم اکنون بالغ بر یک دهه است که نسبت به انتشار و ارایه مدل های قانون گذاری در زمینه خشونت خانگی، مبادرت ورزیده که در تهیه و تدوین محتوای قوانین داخلی کشورها بسیار تاثیرگذار بوده است. شایان ذکر است در مدل های معرفی شده، ضمن ارایه تعریفی جامع از خشونت خانگی، به مساله جرم انگاری و مجازات عاملان آن نیز، تاکید شده است. علاوه برآن، اسناد سازمان ملل، در کنار بحث جرم انگاری و مجازات عاملان خشونت خانگی، به مساله مهم پیشگیری نیز توجه داشته و در اسناد متعددی، دولت ها را برای فراهم کردن برنامه های ملی پیشگیرانه، درمان و اصلاح عاملان خشونت و جبران خسارت بزه دیده، موظف نموده است که در این راستا به جنبه های مختلف آن پرداخته خواهد شد. نکته قابل توجه این که، خشونت خانگی که از جمله خشونت های علیه زنان می باشد؛ در محیط خانواده و حریم خصوصی افراد و توسط نزدیکان قربانی صورت می گیرد که این دو ویژگی، ضرورت برنامه های ویژه و منفک از سایر خشونت ها را فراهم می کند. بدین معنا که از سویی باید به حریم خصوصی افراد احترام نهاد و از مداخله خودسرانه جلوگیری نمود و از سویی دیگر، از حقوق فرد در معرض خشونت یا خشونت دیده نیز دفاع و حمایت کرد. لذا دست اندرکاران امر باید برقراری این تعادل و توازن را در تدوین برنامه ها و استراتژی های مربوطه مدنظر قرار دهند. مساله مهم دیگر، شیوه برخورد با عاملان خشونت می باشد. این مساله که آیا با آنان باید با استفاده از ابزار کیفری و اعمال مجازات برخورد نمود یا شیوه های دیگری را به کار گرفت، حایز اهمیت است. توجه و اولویت دادن به هر کدام از این جنبه ها، منجر به اتخاذ رویکردی متفاوت در کشورهای مختلف شده است. گروهی از کشورها به تحکیم خانواده و تلاش در جهت انسجام هر چه بیشتر آن روی آورده اند و گروهی دیگر جبران خسارت فرد بزه دیده و تنبیه و به مجازات رساندن عامل خشونت را مدنظر قرار می دهند لذا در عمل با راهکارهای متفاوتی خصوصا در برخورد نظام قانون گذاری و عدالت کیفری کشورها با این پدیده، مواجه خواهیم شد. تجربه نشان داده است که، الگویی تلفیفی از هر دو برخورد و رویکرد، در برخورد و مهار این پدیده، کارسازتر و مفیدتر خواهد بود.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه ۱
الف– بیان مساله ۱
ب– اهداف تحقیق ۲
ج– سوالات تحقیق ۳
د– فرضیات تحقیق ۴
ه– پیشینه تحقیق و سوابق ۴
و– روش تحقیق ۶
ز– مشکلات تحقیق ۷
ح– سازمان دهی تحقیق ۷
فصل تمهیداتی: مفاهیم و تعاریف
مبحث اول – خشونت و انواع آن ۱۰
گفتار اول – تعریف خشونت و انواع آن ۱۱
الف) تعریف خشونت ۱۱
ب)انواع خشونت ۱۹
گفتار دوم– تعریف خانواده ۲۲
گفتار سوم – تعریف خشونت خانگی ۳۲
مبحث دوم – سیر تاریخی تحولات استانداردهای سازمان ملل در زمینه خشونت علیه زنان با تاکید بر خشونت خانگی ۴۸
گفتار اول – دوره اول (چرخش از وضعیت خصوصی به عمومی) ۴۹
گفتار دوم – دوره دوم ۵۴
گفتار سوم – دوره سوم ۵۷
بخش اول– بررسی حقوقی اسناد سازمان ملل در مورد خشونت خانگی
فصل اول– شناسایی خشونت خانگی به عنوان نقض حقوق بشر و قانون گذاری آن ۶۴
مبحث اول– مقررات اسناد سازمان ملل مربوط به شناسایی خشونت خانگی به عنوان نقض حقوق
بشر و به رسمیت شناختن حق همه افراد در برخورداری از زندگی عاری از خشونت ۶۵
گفتار اول – مسوولیت دولت ها در قبال خشونت خانگی ۶۵
گفتار دوم – مقررات اسناد سازمان ملل مربوط به شناسایی خشونت به عنوان نقض
حقوق بشر ۷۳
مبحث دوم – قانون گذاری خشونت خانگی ۷۷
گفتار اول– مقررات اسناد سازمان ملل درخصوص اصول حاکم بر قوانین داخلی ویژه خشونت ۷۸
الف– رویکرد جامع و حقوق بشر محور ۸۴
ب– تساوی همه زنان در برابر قانون و اتخاذ تدابیری برای تاکید بر منع تبعیض
مضاعف ۸۵
ج– قانون گذاری با حساسیت جنسیتی ۸۶
د– رابطه میان عرف، عادات و فرهنگ با نظام رسمی عدالت ۸۹
ﻫ – اصلاح یا تغییر مقررات حقوقی چالش برانگیز ۹۱
گفتار دوم– مقررات اسناد الزام آور سازمان ملل ناظر بر قانون گذاری خشونت خانگی ۹۳
گفتار سوم– مقررات اسناد ارشادی سازمان ملل ناظر بر قانون گذاری خشونت خانگی ۹۷
فصل دوم – جرم انگاری و کیفر گذاری در حوزه خشونت خانگی و مقررات مرتبط در اسناد
سازمان ملل ۱۰۶
مبحث اول– جرم انگاری خشونت خانگی ۱۰۸
گفتار اول – جرم انگاری خشونت خانگی در اسناد سازمان ملل ۱۰۸
گفتار دوم – جرم انگاری عرف و عادات صدمه آمیز در اسناد سازمان ملل ۱۱۱
گفتار سوم – اصول ناظر بر جرم انگاری مصادیق عرف و عادات صدمه آمیز نسبت به
زنان ۱۱۴
الف) جرایم در حکم ناموس ۱۱۸
ب) خشونت مربوط به جهیزیه ۱۲۰
ج) اسیدپاشی ۱۲۱
د) ازدواج اجباری و ازدواج صغار ۱۲۳
ه) شیربها ۱۲۷
مبحث دوم – کیفر گذاری در حوزه خشونت خانگی ۱۲۸
گفتار اول – کیفر گذاری خشونت خانگی در اسناد سازمان ملل ۱۲۹
گفتار دوم – اصول و ویژگی های حاکم بر مجازات مرتکبان خشونت خانگی ۱۳۳
الف – تناسب مجازات با شدت جرم ارتکابی ۱۳۳
ب– حذف کاهش میزان مجازات و استثنایات ۱۳۴
ج– تشدید مجازات برای تکرار جرم یا اعمال خشونت خانگی به صورت
گروهی/جمعی ۱۳۵
د– عدم اعمال جریمه نسبت به مرتکبان خشونت خانگی ۱۳۷
ه– جبران خسارات و پرداخت غرامت به قربانی یا نجات یافته خشونت ۱۳۸
و– ایجاد برنامه های مداخله برای مرتکبان خشونت و اعمال مجازات
جایگزین ۱۳۹
بخش دوم – بررسی جرم شناختی اسناد سازمان ملل در مورد خشونت خانگی
فصل اول – پیشگیری و انواع آن ۱۴۹
مبحث اول – پیشگیری ۱۴۹
گفتار اول – تعریف پیشگیری از جرم ۱۴۹
الف: مفهوم لغوی پیشگیری از جرم ۱۴۹
ب: مفهوم اصطلاحی پیشگیری ۱۵۰
۱– مفهوم موسع پیشگیری از جرم ۱۵۰
۲– مفهوم مضیق پیشگیری از جرم ۱۵۱
گفتار دوم – انواع پیشگیری از جرم ۱۵۴
الف: پیشگیری کیفری ۱۵۴
۱– پیشگیری کیفری عام ۱۵۶
۲– پیشگیری کیفری خاص ۱۵۸
ب: پیشگیری غیرکیفری ۱۶۱
۱– پیشگیری اجتماعی ۱۶۲
۱–۱– پیشگیری اجتماعی جامعه مدار ۱۶۳
۱–۲– پیشگیری اجتماعی رشد مدار ۱۶۷
۲– پیشگیری وضعی ۱۷۰
ج) پیشگیری براساس مدل پزشکی ۱۷۲
مبحث دوم – پیشگیری از خشونت خانگی در اسناد سازمان ملل ۱۷۴
گفتار اول – پیشگیری از خشونت خانگی در اسناد الزام آور سازمان ملل ۱۷۴
گفتار دوم – پیشگیری از خشونت خانگی در اسناد ارشادی سازمان ملل ۱۸۳
الف) ارتقاء آگاهی عمومی و آموزش های عمومی ۱۸۳
ب) ارایه خدمات حمایتی به بزه دیدگان خشونت خانگی ۱۹۲
ج) ارایه کمک های مالی به بزه دیدگان ۱۹۵
گفتار سوم – اتخاذ تدابیر حقوقی با هدف پیشگیری از جرم ۱۹۶
الف – راه حل های حقوقی (مدنی) ۱۹۶
۱– قرارهای منع کننده ۱۹۷
۲– قرارهای ترمیمی و درمانی ۱۹۸
ب – راه حل های کیفری ۲۰۴
فصل دوم– اقدامات و راهکارهای بالینی، مبانی نظری و انواع آن ۲۰۵
مبحث اول– کلیات مربوط به راهکارهای اصلاح و درمان ۲۰۵
گفتار اول – تعریف و مفهوم اصلاح و درمان ۲۰۷
گفتار دوم – شناسایی حالت خطرناک در جرم شناسی بالینی ۲۱۱
گفتار سوم– راهکارهای پیشگیری از خشونت خانگی در جرم شناسی بالینی ۲۱۹
الف – تشکیل خانه های امن ۲۲۰
ب– استفاده از نیروهای متخصص ۲۲۲
ج – تشکیل مراکز مشاوره دولتی ۲۲۴
مبحث دوم– اقدامات و تدابیر بالینی اسناد سازمان ملل در زمینه خشونت خانگی ۲۲۷
گفتار اول– اصلاح و درمان مرتکبان و بزه دیدگان در اسناد سازمان ملل ۲۲۸
گفتار دوم – اصول حاکم بر قانون گذاری راهکارهای بالینی در خشونت خانگی ۲۳۲
نتیجه گیری و پیشنهادات ۲۳۶
فهرست منابع و مآخذ ۲۴۴
کلیدواژه ها
- جرم انگاری
- حساسیت جنسیتی
- پشتکار مناسب
- اسناد بین المللی
- جرم شناسی
- خشونت خانوادگی
- قانون گذاری
- پیشگیری
- ملل متحد (یو.ان)