بررسی حقوق پدیدآورندگان آثار سینمایی در نظام مالکیت ادبی و هنری ایران

عنوان	بررسی حقوق پدیدآورندگان آثار سینمایی در نظام مالکیت ادبی و هنری ایران
رشته	حقوق مالکیت فکری
دانشجو	آمنه وندسازجو
استاد راهنما	ستار زرکلام
استاد مشاور	مهدی زاهدی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۰
دانشگاه	دانشگاه علامه طباطبایی

بررسی حقوق پدیدآورندگان آثار سینمایی در نظام مالکیت ادبی و هنری ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط آمنه وندسازجو، با راهنمایی ستار زرکلام و با مشاوره مهدی زاهدی در سال ۱۳۹۰ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.

چکیده

آثار سینمایی از جمله آثار هنری است که چگونگی حمایت از آن از دید حقوق مالکیت ادبی و هنری مسایل گوناگونی را مطرح می سازد. از یک سو، در یک اثر سینمایی دست اندرکاران متعددی دخالت دارند که هریک با توجه به نقشی که در خلق آن ایفا می کنند حسب مورد پدیدآورنده یا مجری اثر محسوب می شوند، از جمله بازیگران، تهیه کننده، کارگردان، فیلم نامه نویس، آهنگ ساز. از سوی دیگر، یک اثر سینمایی ترکیبی از آثار هنری و اجراهای مختلف مانند فیلم نامه، طراحی لباس و صحنه، موسیقی، اجرای هنرپیشگان است که باید آن را اثری زاییده مشارکت جمعی دانست. بنا براین، تعیین حقوق هر یک از دست اندرکاران یک اثر سینمایی و رابطه حقوقی بین این اشخاص، بویژه تعیین پدیدآورنده یا صاحب حقوق آثار سینمایی ضرورت دارد. اهمیت موضوع باندازه ای بوده که برخی کشورها نظیر آلمان در قانون مالکیت ادبی و هنری خود، قسمت مستقلی را به " آثار سینمایی " اختصاص داده اند. سرانجام از آنجا که در معاملات بین المللی آثار سینمایی حجم قابل توجهی از تجارت آثار فکری را تشکیل می دهد و به عبارت دیگر نقش اقتصادی این رشته از هنر که به هنر هفتم موسوم است بقدری مهم است که از آن به صنعت سینما یاد می شود لذا تنظیم روابط حقوقی اشخاص دست اندرکار این آثار اجتناب ناپذیر است. در حقوق ایران، با توجه به فقدان مقررات ویژه آثار سینمایی و همچنین ابهامات زیاد در قوانین و مقررات مرتبط با مالکیت ادبی وهنری، از جمله قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان سال ۱۳۴۸ که بطور نامشخص از این آثار حمایت می کند و همچنین عدم جامعیت و صراحت در این مقررات، ضروری است تا ابعاد مختلف حمایت از آثار سینمایی، به ویژه در آنچه به تعیین نوع اثر سینمایی از این جهت که دارای پدیدآورندگان متعدد می باشد، مشخص نمودن پدیدآورنده اثر سینمایی به عنوان یک کل واحد و همچنین حقوق متعلق به پدیدآورنده اثر سینمایی و آثار مرتبط با آن (اجراها و اجراهای آثار) مربوط می شود، مورد بحث و بررسی قرار گیرد. در این پژوهش به تفصیل، در خصوص هر یک از این موضوعات بحث و بررسی صورت گرفته است.

ساختار و فهرست پایان نامه

واژگان اختصاری ۱

مقدمه ۲

بخش اول) پیشینه تاریخی، مفاهیم و دست اندر کاران آثار سینمایی

فصل اول) پیشینه و مفاهیم ۱۰

گفتار اول) پیشینه ۱۰

الف) پیشینه پیدایش اثر سینمایی ۱۰

۱– در جهان ۱۱

۲– در ایران ۱۵

ب) پیشینه حمایت از اثر سینمایی ۱۶

۱– مقررات بین المللی ۱۶

۱–۱– کنوانسیون برن ۱۶

۱–۲– کنوانسیون جهانی کپی رایت ژنو ۱۷

۱–۳– موافقتنامه راجع به جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری ۱۸

۱–۴– معاهدات سازمان جهانی مالکیت فکری ۱۹

۱–۴–۱– معاهده مرتبط با حق مولف ۱۹

۱–۴–۲– معاهده مرتبط با حقوق مجاور ۲۰

۲– مقررات حقوق ایران ۲۰

۲–۱– حمایت از آثار سینمایی قبل از قانون سال ۱۳۴۸ ۲۱

۲–۲– حمایت از آثار سینمایی بعد از قانون سال ۱۳۴۸ ۲۳

گفتار دوم) مفاهیم ۲۷

الف) مفهوم سینما ۲۸

ب) مفهوم آثار سینمایی ۲۹

۱– تعریف اثر سینمایی ۲۹

۲– آثار مورد استفاده در اثر سینمایی ۳۰

۳– تفکیک آثار سینمایی از آثار هنری مشابه ۳۵

فصل دوم) دست اندر کاران آثار سینمایی ۳۶

گفتار اول) مدیریت کنندگان آثار سینمایی ۳۶

الف) تهیه کننده ۳۷

۱– مفهوم تهیه کننده ۳۷

۲– تفکیک تهیه کننده از سایر عوامل ۳۷

ب) مدیر تولید ۳۸

۱– مفهوم مدیر تولید ۳۸

۲– تفکیک مدیر تولید از سایر عوامل ۳۸

ج) کارگردان ۳۹

۱– مفهوم کارگردان ۳۸

۲– تفکیک کارگردان از سایر عوامل ۳۹

گفتار دوم) سایر عوامل و دست اندر کاران آثار سینمایی ۴۰

الف) بازیگران ۴۰

ب) دوبلورها ۴۱

ج) فیلمنامه نویس ۴۲

د) آهنگساز ۴۲

ه) گریمور ۴۳

و) طراح صحنه و لباس ۴۳

ز) فیلمبردار، صدابردار ۴۴

ح) مسوول مونتاژ یا تدوین کننده ۴۴

ط) هنرمندان جلوه های ویژه ۴۵

ی) پشتیبانی و تدارکات ۴۵

بخش دوم) ماهیت آثار سینمایی و پدیدآورنده آن

فصل اول) ماهیت آثار سینمایی ۴۷

گفتار اول) اثر سینمایی اثری مرکب ۴۸

الف) مفهوم و مصادیق اثر مرکب ۴۸

ب) میزان مطابقت آثار سینمایی با اثر مرکب ۴۹

گفتار دوم) اثر سینمایی اثری جمعی ۴۹

الف) مفهوم و مصادیق اثر جمعی ۴۹

ب) میزان مطابقت آثار سینمایی با اثر جمعی ۵۱

گفتار سوم) اثر سینمایی اثری مشترک ۵۲

الف) مفهوم و مصادیق اثر مشترک ۵۲

ب) میزان مطابقت آثار سینمایی با اثر مشترک ۵۳

گفتار چهارم) دیدگاه برگزیده ۵۴

فصل دوم) پدیدآورنده و صاحب حقوق مادی آثار سینمایی ۵۵

گفتار اول) مفهوم پدیدآورنده ۵۵

الف) پدیدآورنده، شخص حقیقی ۵۶

۱– تعریف اثر ۵۷

۲– رابطه اثر با پدیدآورنده ۵۸

ب) پدیدآورنده، شخص حقوقی ۵۹

۱– ایرادات وارد بر پدیدآورنده شخص حقوقی ۶۰

۲– ضرورت شناسایی پدیدآورنده شخص حقوقی ۶۱

گفتار دوم) وجه تمایز بین پدیدآورنده و صاحبان حقوق مادی آثار سینمایی ۶۲

الف) تفکیک مفهوم پدیدآورنده از صاحب حق ۶۲

۱– ضرورت و معیارهای تفکیک ۶۲

۲– آثار تفکیک ۶۳

ب) پدیدآورنده آثار سینمایی ۶۵

۱– اهمیت شناسایی پدیدآورنده آثار سینمایی ۶۵

۲– اشخاص قابل گزینش به عنوان پدیدآورنده آثار سینمایی ۶۸

۲–۱– تهیه کننده ۶۸

۲–۲– مدیر تولید ۶۹

۲–۳– کارگردان ۷۰

۲–۴– بازیگران و سایر دست اندرکاران ۷۱

۲–۵–دیدگاه برگزیده ۷۲

ج) صاحب حقوق مادی آثار سینمایی ۷۹

۱–پدیدآورنده ۷۹

۲–انتقال گیرندگان ۷۹

۲–۱– انتقال ارادی ۸۱

۲–۱–۱–انتقال حقوق به شخص حقیقی ۸۳

۲–۱–۲– انتقال حقوق به شخص حقوقی ۸۳

۲–۱–۳–انتقال حقوق به سفارش دهنده ۸۴

۲–۱–۴–انتقال حقوق به استخدام کننده ۸۵

۲–۲–انتقال قهری ۸۵

۲–۲–۱–انتقال از طریق ارث ۸۵

۲–۲–۲–انتقال از طریق توقیف قضایی و ثبتی ۸۶

بخش سوم) حقوق دست اندرکاران آثار سینمایی، مصادیق نقض حقوق و ضمانت اجراها

فصل اول) پدیدآورندگان آثار سینمایی ۹۰

گفتار اول) مصادیق اشخاص پدیدآورنده و نقش آنها در اثر سینمایی ۹۰

الف) فیلمنامه نویس ۹۰

ب) آهنگساز ۹۲

ج) طراح صحنه و دکور، لباس و گریم ۹۴

د) طراح جلوه های ویژه ۹۸

گفتار دوم) حقوق اشخاص پدیدآورنده ۱۰۰

الف) حقوق مادی ۱۰۰

۱– انواع حقوق مادی ۱۰۱

۱–۱– حق تکثیر ۱۰۱

۱–۲– حق توزیع ۱۰۳

۱–۳– حق نمایش ۱۰۵

۱–۴– حق بهره مندی از پاداش و جایزه ۱۰۶

۱–۵– سایر حقوق ۱۰۷

۲– مدت حمایت از حقوق مادی ۱۰۹

ب) حقوق معنوی ۱۱۰

۱– انواع حقوق معنوی ۱۱۱

۱–۱– حق افشا (تصمیم گیری در خصوص انتشار اثر) ۱۱۱

۱–۲– حق سرپرستی ۱۱۳

۱–۳– حق احترام به اثر ۱۱۵

۱–۴– حق اصلاح یا عدول ۱۱۷

۲– مدت حمایت از حقوق معنوی ۱۱۹

فصل دوم) مجریان اثر و اجراکنندگان ۱۲۰

گفتار اول) مجریان اثر و نقش آنها در تولید آثار سینمایی ۱۲۰

الف) کارگردان ۱۲۰

ب) بازیگران ۱۲۲

ج) گریمور ۱۲۴

گفتار دوم) اجراکنندگان و نقش آنها در تولید آثار سینمایی ۱۲۶

الف) فیلمبردار ۱۲۶

ب) صدابردار ۱۲۷

ج) تدوین کننده ۱۲۸

د) دوبلور ۱۲۹

فصل سوم) حقوق مجریان اثر و اجراکنندگان ۱۳۰

گفتار اول) حقوق مادی ۱۳۳

الف) انواع حقوق مادی ۱۳۴

۱– حق تثبیت یا ضبط ۱۳۴

۲– حق تکثیر ۱۳۴

۳– حق توزیع ۱۳۵

۴– حق عرضه به عموم ۱۳۵

۵– حق اجاره ۱۳۶

۶– حق بهره مندی از دستمزد منصفانه ۱۳۷

ب) مدت حمایت از حقوق مادی ۱۳۷

گفتار دوم) حقوق معنوی ۱۳۷

الف) انواع حقوق معنوی ۱۳۹

۱– حق سرپرستی اجرا ۱۳۹

۲– حق احترام به اجرا ۱۳۹

۳– حق عدول یا اصلاح اجرا ۱۴۰

۴– حق افشای اجرا ۱۴۰

ب) مدت حمایت از حقوق معنوی ۱۴۱

فصل چهارم) رابطه حقوقی بین پدیدآورندگان، مجریان آثار و اجراکنندگان با تهیه کننده ۱۴۲

گفتار اول) اماره انتقال حقوق به تهیه کننده ۱۴۲

الف) اماره انتقال حقوق پدیدآورندگان به تهیه کننده ۱۴۳

ب) اماره انتقال حقوق مجریان آثار و اجراکنندگان به تهیه کننده ۱۴۴

گفتار دوم) نحوه انتقال حقوق ۱۴۵

فصل پنجم) مصادیق نقض حقوق پدیدآورندگان آثار سینمایی و ضمانت اجرای نقض این حقوق ۱۴۷

گفتار اول) مصادیق نقض حقوق پدیدآورندگان ۱۴۹

الف) عرضه تمام یا قسمتی از اثر دیگری به نام پدیدآورنده و بدون اجازه او ۱۴۹

ب) عرضه تما یا قسمتی از اثر دیگری به نام خود یا شخص دیگری غیر از پدیدآورنده ۱۵۰

ج) عدم اعلام و درج نام پدیدآورنده، با عنوان و نشانه ویژه معرف اثر، همراه اثر یا روی نسخه اصلی یا نسخه های چاپی یا تکثیر شده ۱۵۱

د) تغییر یا تحریف در اثر و نشر آن بدون اجازه پدیدآورنده ۱۵۱

گفتار دوم) ضمانت اجراهای نقض حقوق پدیدآورندگان آثار سینمایی ۱۵۲

الف) ضمانت اجراهای کیفری ۱۵۲

ب) ضمانت اجراهای حقوقی ۱۵۵

گفتار سوم) مراجع صالح ۱۵۷

الف) مراجع حکمیت و داوری ۱۵۷

۱– اداره کل نظارت و ارزشیابی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۵۸

۲– خانه سینما ۱۵۹

۲–۱– هیات داوری و شورای عالی داوری ۱۶۰

۲–۲– شورای صیانت شغلی ۱۶۲

ب) محاکم دادگستری ۱۶۳

نتیجه و ارایه پیشنهاد ۱۶۶

فهرست منابع و مآخذ ۱۷۱

کلیدواژه ها

• تدابیر حمایتی
• نظام حقوقی
• حق تالیف
• مالکیت معنوی
• حقوق معنوی
• فیلم سینمایی
• سینمای ایران
• آثار سینمایی
• پدیدآورنده
• حقوق مجاور
• اثر مشترک