بررسی حکم فقهی تجسس و موارد استثنای آن

عنوان	بررسی حکم فقهی تجسس و موارد استثنای آن
رشته	حقوق
دانشجو	مهدی پورشعبان سنگاچینی
استاد راهنما	احمد آقایی سیابیل
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۷
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی

بررسی حکم فقهی تجسس و موارد استثنای آن عنوان پایان نامه ای است که توسط مهدی پورشعبان سنگاچینی، با راهنمایی احمد آقایی سیابیل در سال ۱۳۹۷ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی دفاع گردید.

چکیده

از دیدگاه اسلام امر تجسس و تفتیش از جمله موارد حساسی است که در برخی از امور انجام آن حرام موکد و در مواردی هم واجب است به نظر میرسد در فقه توجه بیشتری به حقوق افراد جامعه شده است تا در قانون در روایات به مجازات جاسوس اشاره، شده است که با جاسوس به شدت برخورد می شود. به طوری که قریب به اتفاق روایات حکم به قتل جاسوس نموده اند جرم تجسس و جاسوسی، جرم سازمان یافته و فراملی می باشد که در آن اطلاعات حیاتی یک کشور از طریق یک نظام سازمان یافته و منابع انسانی در اختیار کشور یا کشورهای دیگر قرار می گیرد. گرچه آیات واحادیث اشاره خاصی به جاسوسی رایانه ای ندارد اما قابلیت تعمیم به انواع جاسوسی را دارا هستند. جرم جاسوسی شامل جرایم تسلیم نقشه، اسرار، اسناد و تصمیمات راجع به سیاست داخلی یا خارجی یک کشور می شود که در ماده ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی ایران و همچنین ماده ۲۴ قانون مجازات نیروهای مسلح مورد حکم قانون گذار قرار گرفته است. جاسوسی از لحاظ مجازات در زمره جرایم مشمول تعزیر محسوب می گردد؛ و از لحاظ سیاسی بودن یا عادی بودن جرم جزء جرایم عمومی است. طبق قوانین موضوعه ایران تابعیت در تحقق جرم جاسوسی و تشخیص آن از خیانت به کشور موثر نیست. گاهی این جرم با خیانت به کشور چنان آمیخته می شود که تشخیص آنها را از هم دشوار میسازد و علم حقوق را به چالش میکشد. طبق صلاحیت های سرزمینی، شخصی و واقعی جرم جاسوسی در صورت ارتکاب در خارج از قلمرو ایران بر اساس قوانین کیفری ایران قابل تعقیب می باشد. با وجود پیشرفت تکنولوژی حریم خصوصی افراد به شدت مورد تعرض واقع میشود تجسس از جرایمی است که هم به صورت سنتی و هم به صورت رایانهای جرم انگاری شده است. با اینکه هیچ جامعه ای از به کارگیری جاسوسی مستثنی نمی باشد اما امنیت کشورها ایجاب میکند که این مقوله بیشتر مورد توجه قرار گیرد، چرا که استقلال و امنیت و تمامیت ارضی کشور و اساس حکومت را به خطر می اندازد و موجب فاش شدن اسرار و اطلاعات میشود. پژوهش حاضر، این جرم را در ابعاد مختلف فقهی و حقوقی مورد بررسی قرارداده است در این تحقیق تجسس و جاسوسی را از نظر معنا و مفاهیم و از نظر فقه امامیه و ادله اربعه (کتاب، سنت، اجماع و عقل) در مورد مشروع و نامشروع بودن تجسس واستثناعات آن بیان نموده ام.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب عنوان صفحه چکیده

مقدمه

الف– بیان مسیله تحقیق

ب– اهمیت تحقیق

ج– پرسش ها تحقیق

د– فرضیه ها تحقیق

ه– پیشینه تحقیق

و– روش تحقیق

ز– جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق

فصل اول: کلیات تحقیق

۱–۱– معنای لغوی و اصطلاحی تجسس

۱–۲– معنای لغوی و اصطلاحی جاسوسی

۱–۳– معنای لغوی استثناء

۱–۴– فقه

۱–۵– خیانت

۱–۶– جرایم علیه امنیت ملی

۱–۷– تقسیم بندی جرایم علیه امنیت ملی

۱–۷–۱– جرایم علیه امنیت داخلی

۱–۷–۲– جرایم علیه امنیت خارجی

۱–۸– تاریخچه تجسس و جاسوسی در ایران

۱–۹– روش های تجسس و جاسوسی

۱–۹–۱– جاسوسی سیاسی

۱–۹–۲––جاسوسی نظامی

۱–۹–۳– جاسوسی اقتصادی

۱–۹–۴– جاسوسی علمی و صنعتی

۱–۱۰– انگیزه ها ی تجسس

۱–۱۰–۱– سوی ظن وبد بینی

۱–۱۰–۲– آلوده به گناه و عیوب مختلف

۱–۱۰–۳– حسد کینه توزی عداوت تکبر خود برتر بینی

۱–۱۰–۴– ضعف ایمان

۱–۱۱– پیامد های سوء اجتماعی تجسس

فصل دوم حکم فقهی تجسس و موارد استثناء آن

۲–۱– ابعاد تجسس در فقه

۲–۱–۱– تجس در امور شخصی

۲–۱–۲– تجسس در امور اجتماعی

۲–۱–۳– تجسس در امور دشمنان

۲–۲– اقسام تجسس از نظر وجوب و حرمت در فقه

۲–۲–۱– تجسس مشروع یا وجوب

۲–۲–۱–۱– سازمان های اطلاعاتی

۲–۲–۱–۲– سازمان های بازرسی

۲–۲–۱–۳– تجسس در مسایل شخصی و سرنوشت ساز

۲–۲–۲– تجسس نامشروع یا حرمت

۲–۲–۲–۱– تجسس در اسرار خصوصی مردم

۲–۲–۲–۲– جاسوسی به نفع اجانب و دشمنان

۲–۳– ادله حرمت تجسس

۲–۳–۱– قرآن

۲–۳–۲– احادیث و روایات

۲–۳–۲–۱–روایات که دلالت بر نهی از انجام عمل جاسوسی و تجسس دارند

۲–۳–۲–۲– روایات که دلالت بر حرام دانستن جاسوسی از حوزه شخصی افراد

۲–۳–۲–۳– روایات دلالت بر حرام بودن اشاعه فحشاء

۲–۳–۳– اجماع

۲–۳–۴– دلیل عقل، بنای عقلا و سیره متشرعه

۲–۵– حکم جرم تجسس و جاسوسی در فقه اسلامی

۲–۶– حکم خبررسانی مسلمان برای دشمن

۲–۷– حکم جاسوس کافر غیر ذمی (مستامن)

۲–۸– حکم جاسوسی کافر ذمی

۲–۹– مصادیق معاونت در جرم جاسوسی

۲–۹–۱– پناه دادن به جاسوس

۲–۹–۲– رساندن اطلاعاتی که به وسیله جاسوس به دست آمده

۲–۱۰– حکم تبادل اطلاعات از نظر فقهی

۲–۱۱– دلایل سقوط مجازات جاسوسی

۲–۱۱–۱– پذیرش اسلام توسط جاسوس

۲–۱۱–۲– سوابق کیفری

۲–۱۱–۳– راه نمایی و کمک برای اطلاع یافتن از اسرار دشمن

فصل سوم استثناء تجسس در قوانین موضوعه

۳–۱– کلیات جاسوسی در قوانین کیفری

۳–۲– معاونت در جرم جاسوسی در قوانین

۳–۲–۱– پناه دادن به جاسوس

۳–۲–۲– رساندن اطلاعاتی که به وسیله جاسوس به دست آمده به انتقال گیرنده اطلاعات

۳–۳– جاسوس رایانه ای

۳–۳–۱– اقسام جرایم رایانه ای

۳–۳–۲– جرایم رایانه ای سنتی

۳–۳–۳–جرایم رایانه ای مدرن

۳–۴– مجازات جاسوسی رایانه

۳–۵– ارکان جرم جاسوسی

۳–۵–۱– رکن قانونی

۳–۵–۲– رکن مادی

۳–۵–۲–۱– موضوع جرم جاسوسی

۳–۵–۲–۱– جمع آوری اطلاعات

۳–۵–۲–۲– مطلع کردن افراد فاقد صلاحیت

۳–۵–۲–۳– بی مبالاتی در حفظ اطلاعات

۳–۵–۲–۴– واردشدن به اماکن ممنوعه

۳–۵–۲–۵– اخفای جاسوسان

۳–۵– فعل مرتکب جرم جاسوسی در قوانین

۳–۵–۴– مرتکب جرم جاسوسی در قوانین

۳–۵–۵– نتیجه مجرمانه جرم جاسوسی در قوانین

۳–۶– عنصر معنوی

۳–۷– ضعف مشهود در برخورد با جرم جاسوسی

۳–۸–درمان مرض تجسس

نتیجه گیری

پیشنهادات

منابع و ماخذ

چکیده انگلیسی

کلیدواژه ها

• تجسس
• جاسوسی