بررسی رویکرد تفسیری شورای نگهبان به قانون اساسی در پرتو دانش هرمنوتیک فلسفی

عنوان	بررسی رویکرد تفسیری شورای نگهبان به قانون اساسی در پرتو دانش هرمنوتیک فلسفی
رشته	حقوق عمومی
دانشجو	ایمان کریمی فرد
استاد راهنما	حسین رحمت الهی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۴۰۲
دانشگاه	دانشگاه تهران

بررسی رویکرد تفسیری شورای نگهبان به قانون اساسی در پرتو دانش هرمنوتیک فلسفی عنوان پایان نامه ای است که توسط ایمان کریمی فرد، با راهنمایی حسین رحمت الهی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تهران دفاع گردید.

چکیده

نظریه پردازان تاکنون مباحث قابل توجه ای را پیرامون چیستی و چگونگی تفسیر قانون اساسی مطرح کرده و قانونگذاران در هر نظام حقوقی، اصول و موادی را به چارچوب بندی آن اختصاص داده اند. در نظام حقوقی ایران به هنگام تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی، تعیین تکلیف در این باب دور از نظر نمانده است. به موجب اصل ۹۸ این قانون، شورای نگهبان به عنوان مرجع رسمی تفسیر قانون اساسی پیش بینی شده است. بررسی اینکه شورای نگهبان از چه طریقی و بر چه مبنایی به تفسیر مفاد اصول قانون اساسی دست می آویزد، نه تنها به لحاظ نظری که از حیث عملی نیز در ارزیابی صحت تفاسیر و سازوکارهای این نهاد مفید فایده است. به همین منظور، این رویکرد تفسیری را می توان بر اساس اصول و آموزه های هرمنوتیکی مورد بررسی قرار داد. هرمنوتیک به عنوان دانش مربوط به فهم و تفسیر متون، ظرفیت قابل توجه ای را در تحلیل و نقد تفسیر قانون اساسی فرآهم آورده است. در این میان، هرمنوتیک فلسفی به عنوان شاخه ای از این دانش که به هستی شناسی فهم اهتمام دارد، به دلیل طرح مباحث بدیع و راهگشا در خصوص ویژگی های فهم و رابطه مفسر با متن مانند تاریخمندی و امتزاج افق ها، الگویی مناسب می باشد. در این پژوهش، رویکرد تفسیری شورای نگهبان با هرمنوتیک فلسفی سنجیده شده و نسبت این دو مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی ها نشان می دهد که شورای نگهبان در تفسیر قانون اساسی به نظریه ای باور داشته و به گونه ای عمل نموده است که با آنچه هرمنوتیک فلسفی از وقوع و شرایط فهم توصیف می کند، از جهت روشمندی، دور هرمنوتیکی و نقش پیش داوری ها، در نمونه نظرات شماره ۱۹۸۳، ۳۳۴۴ و... سازگاری ندارد. بر این اساس، در پژوهش حاضر پس از طرح کلیات در فصل نخست، در فصل دوم به توضیح این شاخه از هرمنوتیک پرداخته شده تا زمینه ای برای تحلیل و نقد رویکرد تفسیری شورا در فصل سوم پدید آید.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه

بیان مسیله

سوالات پژوهش

پیشینه پژوهش

فرضیات پژوهش

ضرورت و اهداف پژوهش

نوع و ساختار پژوهش

فصل اول: کلیات و مفاهیم

۱–۱– هرمنوتیک

۱–۱–۱– مفهوم و موضوع

۱–۱–۱–۱– هرمنوتیک در لغت

۱–۱–۱–۲– هرمنوتیک در اصطلاح

الف– هرمنوتیک به مثابه نظریه تفسیر کتاب مقدس

ب– هرمنوتیک به مثابه روش شناسی عام لغوی

پ– هرمنوتیک به مثابه علم هرگونه فهم زبانی

ت– هرمنوتیک به مثابه مبنای روش شناختی علوم انسانی

ث– هرمنوتیک به مثابه پدیدارشناسی وجود و پدیدارشناسی فهم وجودی

ج– هرمنوتیک به مثابه نظریه های تفسیر نماد

۱–۱–۲– پیشینه و طبقه بندی

۱–۱–۲–۱– هرمنوتیک روشی

۱–۱–۲–۲– هرمنوتیک فلسفی

۱–۱–۲–۳– هرمنوتیک انتقادی

۱–۱–۳– نسبت با حقوق

۱–۱–۳–۱– تفسیر قوانین

۱–۱–۳–۲– شکل گیری مکاتب تفسیری

۱–۲– شورای نگهبان

۱–۲–۱– ماهیت و ساختار

۱–۲–۱–۱– ماهیت شورای نگهبان

۱–۲–۱–۲– ساختار شورای نگهبان

۱–۲–۲– صلاحیت و کارویژه ها

۱–۲–۲–۱– نظارت بر قوانین و مقررات

۱–۲–۲–۲– تفسیر قانون اساسی

۱–۲–۲–۳– نظارت بر انتخابات و همه پرسی

فصل دوم: چارچوب نظری هرمنوتیک فلسفی

۲–۱– چرخش های هرمنوتیکی

۲–۱–۱– هرمنوتیک عام شلایرماخر

۲–۱–۱–۱– نظریه عام فهم

۲–۱–۱–۲– هنر فهمیدن: دو قاعده در تفسیر

۲–۱–۱–۳– اصل دور هرمنوتیکی

۲–۱–۱–۴– اصل سوء فهم

۲–۱–۲– هرمونیک علوم انسانی دیلتای

۲–۱–۲–۱– دغدغه روش و تفاوت علوم

۲–۱–۲–۲– رویکرد روانشناسانه به علوم انسانی

۲–۱–۲–۳– چرخش از روانشناسی به هرمنوتیک

۲–۱–۳– هرمنوتیک دازاین هایدگر

۲–۱–۳–۱– دازاین و پدیدارشناسی هرمنوتیکی

۲–۱–۳–۲– جهانمندی، واقع بودگی و پرتاب شدگی

۲–۱–۳–۳– ساختار پیشین فهم

۲–۲– مبانی و مفاهیم هرمنوتیک فلسفی

۲–۲–۱– روش گرایی در فهم

۲–۲–۱–۱– سوبژکتیویسم و خاستگاه روش گرایی

۲–۲–۱–۲– سوژه و روش در هرمنوتیک

۲–۲–۱–۳– نقد اصالت سوژه و الزام روش

۲–۲–۲– پیش داوری در فهم

۲–۲–۲–۱– نقش پیش داوری ها

۲–۲–۲–۲– اعاده حجیت و سنت

۲–۲–۲–۳– اهمیت فاصله زمانی

۲–۲–۳– تاریخمندی فهم

۲–۲–۳–۱– اصل تاریخ تاثیر

۲–۲–۳–۲– افق و امتزاج افق ها

۲–۲–۴– رخدادگی فهم

۲–۲–۴–۱– عنصر کاربرد

۲–۲–۴–۲– دیالکتیک و گفتگو

فصل سوم: رویکرد تفسیری شورای نگهبان

۳–۱– کار ویژه تفسیر قانون اساسی

۳–۱–۱– آیین تفسیر قانون اساسی

۳–۱–۱–۱– مرجع تفسیر

۳–۱–۱–۲– مراجع استفسار

۳–۱–۱–۳– مواضع تفسیر

۳–۱–۲– آثار تفسیر قانون اساسی

۳–۱–۲–۱– نظر تفسیری

۳–۱–۲–۲– نظر مشورتی

۳–۱–۲–۳– نظر تطبیقی

۳–۲– تحلیل رویکرد شورای نگهبان

۳–۲–۱– جایگاه روش در تفسیر قانون اساسی

۳–۲–۱–۱– روش تفسیری شورای نگهبان

۳–۲–۱–۲– نقد و بررسی

الف– پیامدهای هرمنوتیک فلسفی

ب– محدودیت های عملی

پ– فهم به مثابه بازی: نحوه تفسیر قانون اساسی

۳–۲–۲– جایگاه دور هرمنوتیکی در تفسیر قانون اساسی

۳–۲–۲–۱– وحدت و انسجام معنایی متن

۳–۲–۲–۲– بررسی موردی: نظر تفسیری شماره ۱۹۸۳ مورخ ۸/۲/۱۳۶۰

۳–۲–۲–۳– بررسی موردی: نظر تفسیری شماره ۳۳۴۴ مورخ ۷/۱۰/۱۳۶۷

۳–۲–۳– جایگاه پیش داوری در تفسیر قانون اساسی

۳–۲–۳–۱– گشودگی شورای نگهبان نسبت به متن

۳–۲–۳–۲– بررسی موردی: نظر تفسیری شماره ۴۷۱۴۲/۳۰/۹۱ مورخ ۱۲/۴/۱۳۹۱

۳–۲–۳–۳– بررسی موردی: نظر تفسیری شماره ۳۰۳۶/۲۱/۸۰ مورخ ۲۰/۱۰/۱۳۸۰

نتیجه گیری

منابع و ماخذ

کلیدواژه ها

• هرمنوتیک فلسفی
• تفسیر
• شورای نگهبان
• قانون اساسی
• گادامر