بررسی ساختار دولت در ایران با تاکید بر مولفه های دولت مدرن
 | |
| عنوان | بررسی ساختار دولت در ایران با تاکید بر مولفه های دولت مدرن |
|---|---|
| رشته | حقوق عمومی |
| دانشجو | مرضیه ذکیانی |
| استاد راهنما | جمال کامیاب |
| استاد مشاور | اسدالله یاوری |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۲ |
| دانشگاه | دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی |
بررسی ساختار دولت در ایران با تاکید بر مولفه های دولت مدرن عنوان پایان نامه ای است که توسط مرضیه ذکیانی، با راهنمایی جمال کامیاب و با مشاوره اسدالله یاوری در سال ۱۳۹۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی دفاع گردید.
چکیده
درک بایسته ساخت و ماهیت دولت مدرن در ایران، مستلزم شناخت شرایط تاریخی و بستر اجتماعی شکل گیری، عناصر عینی و نظری تکوین، تکامل و بررسی نظریه های مربوط به پیدایش دولت مدرن در غرب و بازاندیشی در اصول، مولفه ها و کارویژه های این پدیده مبهم می باشد. در دنیای امروزی که مفهوم و ماهیت تمامی نهادها، ساختارها، روابط و قواعد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی تغییر کرده ، دولت مدرن نیز معنایی متفاوت یافته و از این رو دیدگاه های متعددی حول محور آن شکل گرفته است.نمایندگی، تفکیک قوا، حاکمیت قانون و تضمین حقوق و آزادی های بنیادین را می توان از جمله مهمترین اصول ساختاری و هنجاری حاکم بر چنین دولتی دانست. توجه به این مساله نیز واجد اهمیت است که علم حقوق به تنهایی و بدون کنش گری متقابل با سایر فرآیندهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، نمی تواند گذار به دولت مدرن را عملی سازد.در جامعه ایرانی تکوین دولت مطلقه، واکنشی به ضرورت نوسازی سیاسی و اقتصادی، پس از درک تحولات ناشی از انقلاب مشروطه بود. بدین ترتیب دولت مطلقه در قالب "مطلقه نظامی" توسط رضاخان پهلوی شکل گرفت و سپس در دوران فرزندش محمد رضا، در شکل "مطلقه سلطنتی" تجدید ساخت گردید. در عصر جمهوری اسلامی، علیرغم بروز تحولات بنیادین در عرصه های گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، اداری، آموزشی، نظامی، حقوقی، قضایی و... ، برخی از عناصر حاکم بر ساخت قدرت همچنان تحت تاثیر مطلق گرایی در برخی از حوزه ها می باشند که در کنار آن می توان به نقش جدی نهاد مذهب، در ساختار سیاسی– حقوقی قدرت نیز اشاره کرد. در سیر تحولات سیاسی– تاریخی کشور ایران، به سبب وجود موانع و ابهامات مختلف در حوزه های مختلف، سیاسی، اجتماعی، حقوقی و ... اساسا تکوین دولت مدرن، روند معیوبی را سپری نموده است.
ساختار و فهرست پایان نامه
چکیده ۱
الف) طرح موضوع و تعریف مساله ۲
ب) ضرورت انجام تحقیق ۳
ج) اهداف و کاربردهای تحقیق ۳
د)سوالات تحقیق ۳
ه) فرضیه های تحقیق ۴
و) پیشینه تحقیق ۵
ز) روش تحقیق ۵
ح) سازماندهی تحقیق ۶
بخش اول : دولت مدرن: مبانی، مفاهیم و تاریخچه
فصل اول : تحلیل مفهومی دولت مدرن ۱۱
مبحث اول : مبانی تکوین و تکامل دولت مدرن ۱۵
گفتار اول : زمینه های عینی ۱۷
بند اول : ظهور نظام فیودالی (قرن ۱۲–۸ میلادی) ۱۷
بند دوم: حرکت به سوی بورژوازی (قرن ۱۴–۱۲میلادی) ۱۸
بند سوم : شکل گیری مراکز اقتصادی مستقل از حوزه سیاسی ۱۹
بند چهارم : شکل گیری نظام سیاسی متمرکز مطلقه ۲۰
گفتار دوم : زمینه های نظری ۲۲
بند اول : تفکیک حوزه اقتدار مذهبی از حوزه قدرت سیاسی ۲۲
بند دوم : دکترین مصلحت دولت ۲۳
بند سوم : دکترین حقوق طبیعی ۲۴
بند چهارم : هویت سازی در قالب ناسیونالیسم ۲۵
بند پنجم : تفکیک حوزه نظام سیاسی از حوزه نظام اجتماعی ۲۷
مبحث دوم : نظریه های پیدایش دولت مدرن ۲۸
گفتار اول : نظریه های مربوط به تکوین دولت مدرن ۲۹
بند اول : جنگ و نظامی گری ۲۹
بند دوم : تحولات نظام فیودالی ۳۲
بند سوم : تحلیل های فرهنگی و نظری ۳۳
گفتار دوم : نظریه های مربوط به ماهیت دولت مدرن ۳۴
بند اول : نظریه دولت مطلقه ۳۵
بند دوم : نظریه دولت مشروطه ۳۵
بند سوم : نظریه دولت اخلاقی ۳۶
بند چهارم : نظریه دولت طبقاتی ۳۶
بند پنجم : نظریه دولت کثرت گرا ۳۷
فصل دوم : تحلیل ساختاری دولت مدرن ۳۹
مبحث اول : اشکال و کارویژه ها ۴۰
گفتار اول : صورت بندی های دولت مدرن ۴۱
بند اول : دولت مطلقه ۴۱
بند دوم : دولت مشروطه ( دولت مبتنی بر قانون اساسی) ۴۱
بند سوم : دولت لیبرال ۴۲
بند چهارم : دولت لیبرال دموکراتیک یا دموکراسی نمایندگی ۴۳
بند پنجم : دولت رفاه ۴۳
گفتار دوم : کارویژه های دولت مدرن ۴۴
بند اول : تامین منافع دولتمردان ۴۵
بند دوم : پاسداری از منافع نظام ۴۶
بند سوم : تامین منافع طبقات اجتماعی نیرومند ۴۶
بند چهارم : پاسداری از منافع عمومی (خیر عمومی) ۴۷
مبحث دوم : شاخصه های دولت مدرن ۴۹
گفتار اول : اصول بنیادین دولت مدرن ۵۰
بند اول : سکولاریسم ۵۱
۱–معنای لغوی: ۵۱
۲–معنای اصطلاحی: ۵۲
۳– عوامل پیدایش سکولاریسم : ۵۲
۱–۳عوامل معرفت شناختی: ۵۲
۲–۳عوامل جامعه شناختی: ۵۳
۴–اصول سکولاریسم ۵۳
بند دوم : فردگرایی(اومانیسم) ۵۴
۱–معنای لغوی: ۵۵
۲–معنای اصطلاحی: ۵۵
۳–اصول اومانیسم: ۵۵
۴–ویژگی های اومانیسم: ۵۶
بند سوم : خردورزی(عقلانیت) ۵۷
۱–معنای لغوی: ۵۷
۲–معنای اصطلاحی : ۵۸
۳– تاریخچه و تحولات : ۵۸
۴–واکنش ها و انتقادات : ۵۸
گفتار دوم : مولفه های دولت مدرن ۶۱
بند اول : تفکیک حوزه مذهب از حوزه سیاست ۶۳
بند دوم : سرزمینی بودن ۶۳
بند سوم : شهروندی ۶۴
بند چهارم : حاکمیت ۶۶
بند پنجم : کنترل انحصاری ابزار خشونت ۶۷
بند ششم : دیوان سالاری عمومی ۶۸
بند هفتم : مشروطیت و تقید قدرت به قانون اساسی ۷۰
بند هشتم : حاکمیت قانون و عملکرد غیر شخصی بودن قدرت ۷۱
بند نهم : اقتدار و مشروعیت ۷۲
بند دهم : وابستگی متقابل نهادی جامعه مدنی و هیات حاکمه ۷۳
بند یازدهم : اصلاح و نوسازی نظام مالیاتی ۷۴
بند دوازدهم : هویت سازی در قالب ناسیونالیسم ۷۵
بخش دوم : تجلی مفهوم دولت مدرن در ایران
فصل اول : سیر تحول مفهوم دولت در ایران ۸۱
مبحث اول : قبل از انقلاب اسلامی ۸۳
گفتار اول : دولت پادشاهی ۸۳
بند اول : دولت پادشاهی ( قبل از ظهور اسلام ) ۸۴
۱–حکومت مادها ۸۴
۲–امپراطوری هخامنشیان ۸۴
۳–حکومت سلوکیان ۸۵
۴–سیستم ملوک الطوایفی اشکانیان ۸۵
۵–حکومت پادشاهی ساسانیان ۸۶
بند دوم : دولت پادشاهی ( بعد از ظهور اسلام ) ۸۶
۱–حکومت های نیمه مستقل (
قرن اول ورود اسلام به ایران ) ۸۷
۲–حکومت عصر ترکان ( قرن های چهارم، پنجم و ششم ) ۸۷
۳–حکومت مغول ها ( قرن هفتم ) ۸۷
۴–حکومت صفویان ۸۸
۵–حکومت قاجاریه ۸۸
گفتار دوم : دولت مشروطه ( تدوین قانون اساسی و متمم آن) ۸۹
گفتار سوم : دولت مطلقه ( رجعت به دولت پادشاهی) ۱۰۲
بند اول : دستاورد های دولت مطلقه نظامی ۱۰۲
۱– تغییر در نظام حقوقی – قضایی ۱۰۴
۲– تغییر در نظام آموزشی ۱۰۶
۳– تغییر در نظام مالی و توسعه زیربنایی زیرساخت های اقتصادی ۱۰۷
۴–اصلاح و نوسازی ارتش ۱۰۸
۵–نوسازی نظام اداری و نهادینه ساختن بوروکراسی ۱۰۹
۶–تضعیف نهاد مذهب و ترویج سکولاریسم ۱۰۹
بند دوم : دستاورد های دولت مطلقه سلطنتی ۱۱۰
۱– تمرکز و انحصار در منابع قدرت سیاسی توسط نهاد سلطنت ۱۱۱
۱–۱تاسیس وزارت دربار ۱۱۱
۲–۱تحدید قدرت پارلمان ۱۱۱
۳–۱اجرای برنامه اصلاحات اراضی ۱۱۱
۴–۱تضعیف عملکرد احزاب ۱۱۲
۲–نوسازی ساختار اقتصادی با بهره گیری از درآمدهای نفتی ۱۱۲
۳– استحکام ارکان ارتش یکپارچه ملی ۱۱۳
۴– تشکیل نهاد های اطلاعاتی – امنیتی ۱۱۳
۵– نوسازی نظام اداری و بوروکراسی ۱۱۴
مبحث دوم : بعد از انقلاب اسلامی ۱۱۴
گفتار اول : دولت موقت ۱۱۵
بند اول : زمینه های شکل گیری دولت موقت ۱۱۶
۱–مرحله اول: بسیج عاری از خشونت (از خرداد تا آذر ۱۳۵۶) ۱۱۶
۲– مرحله دوم: شورش های دوره ای شهری (دی ۱۳۵۶ تا تیر ۱۳۵۷) ۱۱۷
۳– مرحله سوم: تظاهرات توده ای (از مرداد تا شهریور ۱۳۵۷) ۱۱۸
۴– مرحله چهارم: اعتصاب های توده ای (از مهر تا آبان ۱۳۵۷) ۱۱۸
۵– مرحله پنجم: حاکمیت دوگانه (از آذر تا بهمن ۱۳۵۷) ۱۱۹
بند دوم : برنامه های اصلاحی دولت موقت ۱۲۰
۱– تلاش در جهت اصلاح بوروکراسی اداری: ۱۲۰
۲– اصلاح ساختار ارتش: ۱۲۰
گفتار دوم : دولت جمهوری اسلامی ۱۲۱
بند اول : رهبری ۱۲۲
بند دوم : ریاست جمهوری ۱۲۳
بند سوم : مجلس شورای اسلامی ۱۲۳
بند چهارم : مجلس خبرگان ۱۲۴
فصل دوم : بررسی سیر تحولات ساختاری دولت ۱۲۵
مبحث اول : دولت اولیه یا دولت قدیم ۱۲۵
گفتار اول : رهیافت مدنی، سیاسی، اجتماعی ۱۲۵
بند اول : مراتبی بودن اجتماع و سیاست ۱۲۵
بند دوم : پیوند میان دین و دولت ۱۲۶
بند سوم : اصالت شر و لزوم اطاعت ۱۲۶
بند چهارم : وجود پدرسالاری در بدنه اجتماعی – سیاسی دولت ۱۲۷
بند پنجم : هرمی شکل بودن ساخت اجتماعی – سیاسی دولت ۱۲۷
بند ششم : مطلقه بودن سلطنت و تمرکز قدرت ۱۲۷
بند هفتم : شخص محوری و فقدان قانون ۱۲۸
بند هشتم : فقدان مرز میان حاکمیت دولت و هیات اکمه ۱۲۸
گفتار دوم : رهیافت اقتصادی ۱۲۸
بند اول : عدم تفکیک میان حوزه خصوصی و عمومی ۱۲۸
بند دوم : اقتصاد خراجی ۱۲۹
مبحث دوم : دولت پیش مدرن (از صفویه تا قاجار) ۱۳۰
گفتار اول : زمینه های ظهور ۱۳۱
گفتار دوم : اصلاحات ۱۳۲
بند اول : تقدم اصلاحات نظامی ۱۳۲
بند دوم : اصلاحات مقطعی و کوتاه مدت ۱۳۲
بند سوم : تعارض اصلاحات با منافع طبقات بالا ۱۳۳
بند چهارم : اصلاحات و توسعه وابستگی ۱۳۳
مبحث سوم : دولت مدرن ۱۳۵
گفتار اول : مولفه های دولت مشروطه ۱۳۵
بند اول : سلطنت ۱۳۷
بند دوم : مجلس شورا ۱۳۸
بند سوم : قانون ۱۳۹
بند چهارم : تفکیک قوا ۱۴۰
بند پنجم : جامعه مدنی ۱۴۱
گفتار دوم: مولفه های دولت مطلقه شبه مدرن ۱۴۲
بند اول : تیره شدن مرز میان نظام و دولت ۱۴۳
بند دوم : شخص گرایی ۱۴۳
بند سوم : ریاکاری قانونی ۱۴۴
بند چهارم : پایگاه های اجتماعی محدود ۱۴۴
بند پنجم : سرمایه داری تحریف شده ۱۴۴
گفتار سوم : گسست در تکوین دولت مطلقه ۱۴۶
گفتار چهارم : تقویت دولت مطلقه ۱۴۷
بند اول : حمایت خارجی ۱۴۸
بند دوم : درآمدهای نفتی ۱۴۸
بند سوم : دستگاهِ سرکوب ۱۴۹
بند چهارم : دیوان سالاری ۱۴۹
بند پنجم : مجلس و احزاب ۱۵۰
گفتار پنجم : تکوین دولت دینی در پرتو اصل ولایت مطلقه فقیه ۱۵۱
فصل دوم : آسیب شناسی تکوین و تحول دولت در ایران ۱۵۳
مبحث اول : موانع تحقق ساخت دولت مدرن ۱۵۴
گفتار اول : موانع حقوقی ۱۵۵
بند اول : ابهام در وضعیت نظام نمایندگی ۱۵۵
۱– نحوه انتخاب ترکیب اعضای شورای نگهبان ۱۵۶
۲–نحوه انتخاب عالی ترین مقامات قضایی، نظامی و انتظامی ۱۵۷
۳–نحوه انتخاب اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام ۱۵۷
۴– نحوه انتخاب ترکیب بدنه قضایی کشور ۱۵۷
۵–نحوه انتخاب عالی ترین مقام رسانه در سطح کشور ۱۵۷
۶–نحوه انتخاب ترکیب بدنه شورای عالی امنیت ملی ۱۵۷
۷–نحوه انتخاب اعضای شورای بازنگری قانون اساسی ۱۵۸
بند دوم : ابهام در وضعیت تفکیک قوا ۱۵۸
۱–تفکیک قوا در نظام حقوقی غرب ۱۵۹
۲–تفکیک قوا در نظام جمهوری اسلامی ایران ۱۶۱
بند سوم : ابهام در مراجع وضع قوانین و مقررات ۱۶۲
۱– رهبری ۱۶۳
۲–مجمع تشخیص مصلحت نظام ۱۶۴
۳–مجلس خبرگان رهبری ۱۶۶
۴–شورای عالی امنیت ملی ۱۶۶
۵–شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۶۷
۶–شورای عالی فضای مجازی ۱۶۹
۷–شوراهای اسلامی روستا، بخش، شهر، شهرستان، استان و عالی استان ها ۱۷۰
۸– شوراهای عالی نظام اداری و اجرایی ۱۷۱
۹–خروج از صلاحیت مقامات ۱۷۲
بند چهارم : ابهام در تعبیه مکانیسم های بایسته پیرامون تضمین حقوق و آزادی های بنیادین ۱۷۳
گفتار دوم : موانع غیر حقوقی ۱۷۷
بند اول : فقدان مناسبات اقتصادی در دوره پیشا سرمایه داری در قالب نظام فیودالیته ۱۷۷
بند دوم : بافت فرهنگ سیاسی حاکم بر جامعه ۱۷۸
بند سوم : تمایل به قانون گریزی ۱۷۹
بند چهارم : ذهنیت توطیه گر و انزوا طلبی ۱۸۰
بند پنجم : ترس از قدرت دولت ۱۸۰
بند ششم : فقدان عنصر تساهل و مدارا ۱۸۱
بند هفتم : تعارضات و چندپارگی های اجتماعی و فرهنگی ۱۸۱
بند هشتم : تقلید، خردستیزی و تقدیر گرایی ۱۸۳
مبحث دوم : نقد و بررسی نظریه های شکل گیری دولت مدرن درایران ۱۸۳
گفتار اول : گونه شناسی نظریه ها ۱۸۴
بند اول – نظریه استبداد شرقی – شیوه تولید آسیایی ۱۸۴
۱–تحلیل مفهومی ۱۸۴
۲–کارکرد در جامعه ایران ۱۸۶
۳–آسیب شناسی با رویکردی انتقادی ۱۸۷
بند دوم – نظریه شبه مدرنیسم ۱۸۹
۱–تحلیل مفهومی ۱۸۹
۲–کارکرد در جامعه ایران ۱۸۹
الف : نظریه شبه مدرنیسم دیکتاتوری ۱۹۰
ب : نظریه شبه مدرنیسم استبدادی ۱۹۰
ج : نظریه حاکمیت دوگانه در پرتو نظریه شبه مدرنیسم(دوره پادشاهی ضعیف و گرفتار) ۱۹۱
د : شبه مدرنیسم استبدادی نفتی ۱۹۱
۳–آسیب شناسی با رویکردی انتقادی ۱۹۱
بند سوم – نظریه دولت وابسته ۱۹۲
۱–تحلیل مفهومی ۱۹۲
۲–کارکرد در جامعه ایران ۱۹۳
۳–آسیب شناسی با رویکردی انتقادی ۱۹۴
بند چهارم – نظریه دولت مطلقه ۱۹۴
۱– تحلیل مفهومی ۱۹۴
۲– کارکرد در جامعه ایران ۱۹۵
۳– آسیب شناسی با رویکردی انتقادی ۱۹۶
بند پنجم – نظریه سلطانیزم ۱۹۸
۱–تحلیل مفهومی ۱۹۸
۲–کارکرد در جامعه ایران ۱۹۸
۳–آسیب شناسی با رویکردی انتقادی ۱۹۹
بند ششم – نظریه دولت رانتیر(تحصیلدار) ۱۹۹
۱–تحلیل مفهومی ۱۹۹
۲–کارکرد در جامعه ایران ۲۰۰
۳–آسیب شناسی با رویکردی انتقادی ۲۰۰
گفتار دوم : از نفی و پذیرش مطلق مدرنیته در ایران تا تجربه ایران از مدرنیته ۲۰۱
بند اول – تحلیل مفهومی ۲۰۵
بند دوم – ویژگی ها و شاخص ها ۲۰۶
نتیجه گیری ۲۱۰
منابع ۲۱۴
کلیدواژه ها
- ایران
- دولت
- ساختار
- مدرن گری
- نظام سیاسی
- دولت
- دولت مدرن
- حوز خصوصی
- حوز عمومی
- نظام سیاسی
- دولت شبه مدرن