بررسی فقهی – حقوقی پرداخت دیه غیرمسلمان و بیگانگان از بیت المال

عنوان	بررسی فقهی – حقوقی پرداخت دیه غیرمسلمان و بیگانگان از بیت المال
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	فاطمه السادات عقلمند
استاد راهنما	محمدخلیل صالحی
استاد مشاور	عادل ساریخانی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۰
دانشگاه	دانشگاه قم

بررسی فقهی – حقوقی پرداخت دیه غیرمسلمان و بیگانگان از بیت المال عنوان پایان نامه ای است که توسط فاطمه السادات عقلمند، با راهنمایی محمدخلیل صالحی و با مشاوره عادل ساریخانی در سال ۱۳۹۰ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.

چکیده

در مورد مسیولیت بیت المال مسلمین نسبت به جنایتی که شخص غیر مسلمان در قلمرو کشورجمهوری اسلامی ایران مرتکب می شود یا جنایتی که به او وارد می گردد، تصریح فقهی و قانونی وجود ندارد و در کتاب های حقوقی نیز مساله بر سکوت برگزار شده است. در این پایان نامه با توجه به قواعد فقهی مرتبط همچون حاکم وارث کسی است که وارثی ندارد و قاعده ی هر کس نفعی برای اوست خسارت هم بر عهده ی اوست و قاعده ی استیمان و قاعده ی ارزشمندی خون مطلق انسان قطع نظر از وابستگی های قومی، نژادی، دینی، مذهبی، عقیدتی و... و ادله ی فقهی و شرعی سه دیدگاه به دست آمده است. دیدگاه منتخب این تحقیق:دیدگاه اول آن است که تفاوتی بین کافر و مسلمان وجود ندارد و همانطور که بیت المال نسبت به مسلمان مسیولیت دارد. نسبت به غیرمسملمان و بیگانه نیز مسیولیت داشته باشد. دیدگاه دوم آن است که بیت المال مسلمین مسیولیتی در قبال کفار و غیرمسلمانان و بیگانگان نداشته باشد. بالاخره دیدگاه سوم آن است که بیت المال به واسطه ی قرارداد ذمه فقط در مورد کفار ذمی مسیولیت داشته باشد.نتیجه به دست آمده براساس دلایل فقهی و حقوقی دیدگاه اول موجه تر است. در مواردی که در قانون مجازات اسلامی و حقوق کیفری ایران پرداخت دیه از بیت المال تجویز شده است و شامل بیگانگان هم می شود.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

۱ طرح موضوع ۲

۲ سابقه وضرورت تحقیق ۵

۳ اهداف کلی تحقیق کاربردهای آن ۵

۴ سوال‏های اصلی تحقیق ۷

۵ فرضیه‏های تحقیق ۷

۶ روش تحقیق ۸

۷ سازمان دهی تحقیق ۸

فصل اول : ۱۰

کلیات ۱۰

۱–۱ مبحث اول: واژه شناسی ۱۱

۱–۱–۱ تبیین مفهوم دیه ۱۱

۱–۱–۱–۱ معنای دیه در لغت ۱۱

۱–۱–۱–۲ معنای دیه در اصطلاح فقهای امامیه ۱۲

۱–۱–۱–۳ معنای دیه در اصطلاح فقهای اهل سنت ۱۳

۱–۱–۱–۴ معنای دیه در لسان روایات ۱۴

۱–۱–۵ تعریف مسیولیت در لغت ۱۴

تعریف مسیولیت در اصطلاح ۱۵

۱–۱–۵–۱ انواع مسیولیت در فقه و حقوق ۱۵

۱–۱–۶ معنای لغوی و اصطلاحی بیت المال ۱۷

۱–۱–۶–۱ بررسی پیشینه‏ی تاریخی مسیولیت دولت ۱۸

۱–۱–۶–۲ پیشینه‏ی مسیولیت بیت المال (دولت) در دوران گذشته ۱۹

۱–۱–۶–۳ پیشینه‏ی مسیولیت دولت در دوران معاصر ۲۱

۱–۱–۷ مفهوم بیگانه ۲۲

۱–۱–۷–۱ مفهوم بیگانه و انواع آن در حقوق موضوعه ۲۳

۱–۱–۷–۲ مفهوم بیگانه و اقسام آن در فقه اسلامی ۲۳

۱–۱–۸ غیر مسلمان از دیدگاه اهل لغت و فقه و حقوق اسلامی ۲۴

۱–۱–۸–۱ گروه‏های غیر مسلمان از نظر اسلام ۲۶

۱–۱–۸–۲ اقلیت‏های دینی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۲۸

۲–۱ مبحث دوم: بررسی پیشینه‏ی تاریخی دیه ۲۹

۲–۱–۱ دیه در دوران باستان ۳۰

۲–۱–۲ دیه در شرایع آسمانی ۳۲

۲–۱–۳ دیه در نظام حقوقی غرب ۳۶

۲–۱–۴ دیه در نظام حقوقی ایران ۳۸

۲–۱–۴–۱ پیشینه‏ی دیه قبل از انقلاب اسلامی ایران ۳۸

۲–۱–۴–۲ پیشینه‏ی دیه بعد از انقلاب اسلامی ایران ۳۹

۳–۱ مبحث سوم: جایگاه دیه در حقوق کیفری ایران ۴۱

۳–۱–۱ جایگاه دیه در حقوق کیفری ماهوی ۴۱

۳–۱–۲ جایگاه دیه در حقوق کیفری شکلی ۴۲

۲–۲ مبحث اول: مفهوم مبانی ۴۳

۲–۲–۱ مفهوم مبانی در لغت ۴۴

۲–۲–۲ مفهوم مبانی در اصطلاح حقوقی ۴۵

۲–۲–۳ مفهوم مبانی در اصطلاح فقهی ۴۶

فصل دوم: ۴۸

مبانی نظری، فقهی و قانونی توجیه کننده‏ی مسیولیت ۴۸

بیت المال مسلمین در قبال دیه‏ی غیر مسلمانان و بیگانگان ۴۸

۲–۱ طرح بحث ۴۹

۲–۲ مبحث دوم: مبانی نظری و فقهی تعهد و مسیولیت بیت المال نسبت به پرداخت دیه‏ی غیر مسلمانان و بیگانگان ۵۰

۲–۳–۱ پایمال نشدن خون مسلمان ۵۱

۲–۳–۲ قصور حکومت در ایجاد نظم ۵۹

۲–۳–۳ قاعده‏ی الضمان بالخراج ۶۲

۲–۳–۴ جنبه‏های عاطفی و سیاسی ۶۵

۲–۴–۱ حقوق کیفری داخلی ۶۶

۲–۴–۲ حقوق بین الملل ۶۷

۲–۵ مبحث چهارم: طرح دیدگاه‏ها ۷۰

۲–۵–۱ ادله ی فقهی موافقان مسیولیت بیت المال ۷۱

۲–۵–۲ دیدگاه دوم: ادله‏ی مخالفان مسیولیت بیت المال ۷۷

۲–۵–۳ دیدگاه سوم: ادله قایلین به تفصیل میان کافر ذمی و حربی ۸۰

۲–۵–۴– دیدگاه منتخب (نظریه‏ی مختار) ۸۳

فصل سوم: ۸۵

دیه غیرمسلمانان و بیگانگان ۸۵

از منظر دین اسلام و روایات ۸۵

۳–۱ ضرورت واهمیت بحث ۸۶

۳–۲ مبحث اول: دیه غیرمسلمان و بیگانه از نگاه دین اسلام و روایات ۸۷

۳–۲–۱ مقادیر و شرایط دیه غیرمسلمان و بیگانه ۸۷

۳–۲–۲ دیه اهل ذمه در روایات ۹۰

نتایج و پیشنهادها ۱۱۰

الملخص ۱۱۲

فهرست منابع ۱۱۳

کلیدواژه ها

• دارایی عمومی
• بیت المال
• مسلمان
• کافر
• دیه
• جرم
• حقوق جزا
• دیه
• غیرمسلمان
• فقه
• کافر حربی
• کافر ذمی