بررسی قاعده درء در حقوق ایران و حقوق مصر حنفی
 | |
| عنوان | بررسی قاعده درء در حقوق ایران و حقوق مصر حنفی |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | حسین بهادری |
| استاد راهنما | حسین عبدالحسینی |
| استاد مشاور | غلامرضا عبدلی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۵ |
| دانشگاه | دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود |
بررسی قاعده درء در حقوق ایران و حقوق مصر حنفی عنوان پایان نامه ای است که توسط حسین بهادری، با راهنمایی حسین عبدالحسینی و با مشاوره غلامرضا عبدلی در سال ۱۳۹۵ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود دفاع گردید.
چکیده
از آنجا که در قانون مجازات مصوب ۱۳۹۲ قلمرو قاعده درء در مواد ۱۲۰ و ۱۲۱ مورد توجه قرار گرفته است. قاعده ی درا مورد توجه فقیهان امامیه و حنفی نیز بوده است بط–وری ک–ه فقیهان امامیه آن را به دو دسته ی شبهه ی موضوعیه و حکمیه و فقیهان حنفی آن را به دو دس–ته ی ش–بهه ی فع–ل و محل و ابوحنفیه در کنار این دو شبهه، شبهه ی عقد را نیز آورده است، هر چند در خصوص تقسیمات و ان–واع ش–بهه ب–ه طور تطبیقی در این دو فقه محققی کار ننموده است و اغلب تحقیقات به طور کلی و اختصاری با دیگ–ر حق–وق کش–ورها است و یا به طور کلی در خصوص قاعده ی درا در فقه امامیه می باشد. یکی از قواعد مهم فقهی که در حقوق جزای اسلام اهمیت زیادی دارد،قاعدهء درء الحد است نام این قاعده از حدیث نبوی مشهور و متفق بین شیعه و اهل سنت یعنی حدیث ادرو الحدود بالشبهات اتخاذ و مفهوم آن مورد تسالم همهء فقهای اسلام واقع شده است.بر اساس این قاعده در صورت حدوث هرگونه شبهه ای،چه در مقام ثبوت برای عامل جرم و چه مقام اثبات و دادرسی برای قاضی شرع،حدود و مجازاتهای شرعی ساقط می شود.قاعدهء درء الحد بیانگر روح تخفیف و تسامحی است که اساس تشریعات جزایی اسلام را تشکیل داده و تا حد زیادی تامین کنندهء امنیت متهمان به جرایم است؛همچنین نشان دهندهء اهتمام عظیمی است که اسلام به حرمت و شخصیت انسانها به خرج داده و مانع از کیفر و مجازات بی دلیل و اثبات نشدهء آنان می شود. فقهای اسلام بحثهای گوناگون را پیرامون این قاعده و تقسیم شبهات و اقسام مجازات شرعی که موضوع این قاعده است مطرح کرده اند.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده ۱
مقدمه ۱
فصل اول: کلیات تحقیق ۳
۱) بیان مساله تحقیق : ۴
۲–اهداف تحقیق ۴
۳–سوالات تحقیق : ۵
۴–فرضیات تحقیق: ۵
۵–اهمیت موضوع تحقیق : ۵
۶–روش تحقیق : ۶
۷–سوابق مربوط ۶
۸–ساختار تحقیق ۷
فصل دوم: مفاهیم ومبانی قاعده ی درا و سیر تحول تاریخی و تقنینی این قاعده ۷
مبحث اول: مفاهیم و مبانی قاعده ۸
گفتار اول: واژه شناسی و تعریف قاعده ۸
بند اول: معنای لغوی قاعده : ۸
بند دوم: معنای اصطلاحی قاعده ۸
مبحث دوم: واژه شناسی قاعده درا و تبیین مفاهیم مرتبط با شبهه ۹
گفتار اول: واژه شناسی ۹
بند اول: معنای لغوی و اصطلاحی درا ۹
بند دوم: درء در قرآن ۹
بند سوم: معنی لغوی و اصطلاحی شبهه ۱۰
بند چهارم: تعریف شبهه در فقه حنفی ۱۱
گفتار دوم: مقایسه قاعده فقهی با دیگر مفاهیم مرتبط ۱۸
بند اول: ضابطه فقهی ۱۸
بند دوم: قاعده ی اصولی ۲۰
بند سوم: مسیله فقهی؛ فرق قواعد فقه با مسایل فقه ۲۲
بند چهارم: قاعده حقوقی ۲۲
بند پنجم: نظریه فقهی ۲۳
گفتار سوم: حقیقت قاعده درا ۲۳
گفتار چهارم: شبهه در قرآن ۲۵
بند اول: معنا شناسی شبهه در محاورات قرآنی ۲۵
بند دوم: تببین مفاهیم مرتبط با شبهه ۲۶
بند سوم: شک ۲۷
بند چهارم: ظن ۲۸
بند پنجم: مفهوم وهم ۲۹
بند ششم: مفهوم جهل ۲۹
بند هفتم: اشتباه ۳۰
مبحث سوم: سیر تحولات تاریخی و تقنینی قاعده و فلسفه وضع آن ۳۱
گفتار اول: پیشینه قاعده درا در فقه ۳۱
گفتار دوم: پیشینه قاعده درا در حقوق ۳۲
بند اول: قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵ ۳۲
بند دوم: قانون مجازات اسلامی۱۳۹۲ ۳۳
مبحث چهارم: فلسفه وضع قاعده ی درا واعمال قاعده در حقوق کیفری و حقوق مدنی ۳۳
گفتار اول: فلسفه وضع ۳۳
بند اول: نقش ابهام: شبهه نزد متهم ۳۳
بند دوم: شبهه نزد دادرس ۳۴
بند سوم: شبهه نزد قاضی یا متهم ۳۴
گفتار دوم: اعمال قاعده درا در حقوق کیفری ۳۴
فصل سوم: دایره شمول و اقسام شبهه،ارتباط و کاربرد قاعده درا ۳۶
مبحث اول: دایره شمول شبهه در عناصر جرم ۳۶
گفتار اول: شبهه در عنصر قانونی ۳۶
بند اول: شبهه در صدور حکم ۳۷
بند دوم: شبهه در عمل مرتکب ۳۷
مبحث دوم: اقسام شبهه و ارتباط قاعده درا با دیگر قواعد ۴۰
گفتار اول: اقسام شبهه ۴۰
بند اول: شبهه حکمیه ۴۰
بند دوم: دلالت قاعده برشبهات حکمیه ۴۱
بند سوم: شبهه موضوعیه ۴۳
گفتاردوم: شمولیت قاعده بر شبهه موضوعیه ۴۳
گفتار سوم: رابطه قاعده درا با اصول و قواعد دیگری ۴۴
بند اول: رابطه قاعده درا با اصل برایت ۴۴
بند دوم: رابطه قاعده درا با اصل احتیاط ۴۶
بند سوم: رابطه قاعده درا با اصل عدم رافعیت ۴۷
بند چهارم: رابطه قاعده درا با قاعده اقدام ۴۸
بند پنجم: رابطه قاعده درابا قاعده قبح عقاب بلابیان ۴۹
گفتار چهارم: کاربرد قاعده درا ۵۰
بند اول: شبهه در نکاح ۵۰
بند دوم: شبهه در اکراه ۵۰
بند سوم: شبهه در تعارض دو بینه ۵۱
فصل چهارم: بررسی تطبیقی قاعده درء در حقوق ایران و مصر ۵۳
مبحث اول: قاعده درء در حقوق ایران ۵۳
گفتار اول: تاثیرقاعده درء نسبت به علل موجهه و معاذیر قانونی جرم ۵۵
بند اول: شبهه در علل موجهه جرم ۵۶
بند دوم: شبهه در معاذیر قانونی ۵۷
گفتار دوم: قاعده درء و تاثیرآن بر مسیولیت کیفری ۵۹
بند اول: شروط تحقق مسیولیت کیفری ۵۹
بند دوم: تحقق فعل مجرمانه در عالم خارج ۶۰
بند سوم: واجد اهلیت جزایی بودن ۶۰
بند چهارم: ادراک و تاثیر قاعده درء بر آن ۶۰
بند پنجم: اختیار و تاثیر قاعده درء بر آن ۶۲
گفتار سوم: شبهه و تاثیر آن بر قابلیت انتساب ۶۲
بند اول: اسناد یا انتساب مادی ۶۳
بند دوم: اسناد بسیط ۶۳
بند سوم: اسناد مزدوج ۶۳
بند چهارم: اسناد یا انتساب معنوی ۶۴
گفتار چهارم: جایگاه قاعده درء،درمسیولیت کیفری ۶۶
بند اول: اعتقاد خلاف واقع، مانع تحقق قصد مجرمانه می شود ۶۶
بند دوم: اعتقاد خلاف واقع، نافی شمول قانون ۶۷
بند سوم: اعتقادخلاف واقع، مانع تحقق مسیولیت کیفری ۶۸
بند چهارم: اعتقادخلاف واقع، رافع مسیولیت کیفری ۶۸
گفتار پنجم: امکان اعمال قاعده درء بر مصادیق رافع مسیولیت کیفری ۷۰
بند اول: کاربردقاعده درء در عوامل مانع مسیولیت کیفری ۷۰
بند دوم: کاربردقاعده درء در عوامل مانع مجرمیت ۷۱
گفتار ششم: کاربرد قاعده درء در عوامل رافع مسیولیت کیفری ۷۱
بند اول: اشتباه موضوعی در علل رافع مسیولیت کیفری ۷۲
بند دوم: اشتباه در دامنه علل رافع مسیولیت کیفری ۷۲
مبحث دوم: قاعده درء و تاثیر آن بر مجازاتها ۷۴
گفتار اول: قاعده درء و تاثیر آن بر مجازات حدی ۷۴
گفتار دوم: تاثیر شبهه بر مجازات جرم زنا ۷۵
بند اول: شبهه موضوعی نسبت به مجازات جرم زنا ۷۵
بند دوم: شبهه حکمی و تاثیر آن بر مجازات جرم زنا ۷۶
بند سوم: ضابطه تحقق شبهه در جرم زنا ۷۷
گفتار سوم: تاثیر شبهه بر مجازات جرم سرقت حدی ۷۷
گفتار چهارم: تاثیر شبهه بر مجازات شرب مسکر ۷۹
گفتار پنجم: تاثیر قاعده درء نسبت به مجازات قصاص ۸۱
بند اول: اشتباه در تشخیص یا هویت مجنی علیه ۸۱
بند دوم: اشتباه در شخص مجنی علیه یا در هدف ۸۵
گفتار ششم: قاعده درء و مجازات تعزیری و بازدارنده ۸۶
بند اول: مبنای اعمال مجازاتهای تعزیری و بازدارنده ۸۷
بند دوم: امکان اعمال قاعده درء نسبت به مجازات تعزیری ۸۹
بند سوم: امکان اعمال قاعده درء نسبت به مجازات بازدارنده ۹۰
مبحث سوم: بررسی قاعده درء در حقوق مصر ۹۱
گفتار اول: بررسی تطبیقی تقسیمات شبهه در فقه امامیه و حنفی ۹۱
بند اول: شبهه در محل ۹۱
بند دوم: شبهه در فعل ۹۲
بند سوم: شبهه ی عقد ۹۳
گفتار دوم: بررسی تطبیقی قلمرو انواع شبهه در تحریر الوسیله حضرت امام و فقه حنفی ۹۳
گفتار سوم: قلمرو اجرایی قاعده ی درا در سایر اصول وقواعد فقهی در فقه حنفی ۹۵
گفتار چهارم: قلمرو اجرایی قاعده ی درء در سایر جرایم در فقه حنفی ۱۰۰
فصل پنجم: نتیجه گیری و منابع ۱۰۵
نتیجه گیری ۱۰۵
فهرست منابع ۱۰۸
کلیدواژه ها
- قاعده فقهی
- تعزیر و قصاص
- شبهه موضوعیه
- درء
- قاعده درء
- فقه جعفری
- تعزیر
- قصاص نفس
- نظام حقوقی
- ایران
- مصر