بررسی قاعده درا در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
 | |
| عنوان | بررسی قاعده درا در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | مهتاب کازرونی شاهی |
| استاد راهنما | روح الله اکرمی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۴ |
| دانشگاه | دانشگاه قم |
بررسی قاعده درا در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ عنوان پایان نامه ای است که توسط مهتاب کازرونی شاهی، با راهنمایی روح الله اکرمی در سال ۱۳۹۴ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.
چکیده
قاعده درا بر گرفته از حدیث منسوب به نبی گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) است. که قاطبه فقیهان امامیه و اهل سنت به آن فتوا داده اند. مفاد اجمالی قاعده آن است که در مواردی که وقوع جرم و یا انتساب آن به متهم و یا مسیولیت و استحقاق مجازات وی به جهتی، محل تردید و مشکوک است و ادله کافی برای اثبات جرم وجود ندارد، بایستی مجازات را از متهم دفع نمود. به بیانی این قاعده ضامن پیشگیری از تعرضات خودکامه ی حکومت و مشخصا نظام قضایی به حقوق و آزادی های شهروندی است. اهمیت و نقش کاربردی قاعده درا بر فقها و حقوق دانان در عرصه ی برخورد با متهمین پوشیده نیست. قاعده درا در راستای رسیدن به عدالت و مصلحت متهمان وضع شده است و در تمام شبهات حکمی و موضوعی جاری است و از حقوق متهم دفاع کرده و از وی رفع اتهام می کند. بنابراین در مواردی که شکی در اثبات جرم برای قاضی حاصل شود یا مجرمانه بودن عمل ارتکابی محل تردید باشد، با استناد به این قاعده، مجازات از متهم ساقط می شود. تحقیق انجام شده به نحو تحلیلی و توصیفی ضمن بررسی مبانی فقهی موضوع، رویکرد قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ را در مورد این قاعده مورد بررسی قرار داده است. مواد ۱۲۰، ۱۲۱ و ۲۱۸ ابعادی از این قاعده را منعکس نموده، که با جنبه انتقادی مطالعه شده است.
ساختار و فهرست پایان نامه
مقدمه ۱
۱ بیان مساله تحقیق ۱
۲ سیوالات تحقیق ۶
۳ فرضیه های تحقیق ۶
۴ پیشینه ی تحقیق ۷
۵ ضرورت تحقیق ۸
۶ روش تحقیق ۸
۷ اهداف تحقیق ۹
۸ ساختار تحقیق ۹
فصل اول: کلیات ۱۰
مبحث اول: مفاهیم ۱۰
گفتار اول: قاعده فقهی ۱۰
۱ قاعده ۱۰
۱–۱ مفهوم لغوی قاعده ۱۱
۱–۲ مفهوم اصطلاحی قاعده ۱۱
۲ فقه ۱۲
۲–۱ مفهوم لغوی فقه ۱۲
۲–۲ مفهوم اصطلاحی فقه ۱۲
۳ قاعده فقهی ۱۳
گفتار دوم: حد ۱۶
۱ مفهوم لغوی حد ۱۶
۲ مفهوم اصطلاحی حد ۱۶
۱–۲ مفهوم فقهی ۱۷
۲–۲ مفهوم حقوقی ۱۹
گفتار سوم: شبهه ۲۰
۱ معنای لغوی ۲۰
۲ معنای اصطلاحی ۲۱
گفتار چهارم: واژه ی تدرء (درا) ۲۱
۱ معنای لغوی ۲۲
۲ معنای اصطلاحی ۲۲
مبحث دوم: مبانی فقهی قاعده درا ۲۳
گفتار اول: روایات ۲۳
۱ روایات عام ۲۳
۱–۱ منابع روایی اهل سنت ۲۳
۱–۲ منابع حدیثی امامیه ۲۶
۲ روایات خاص ۲۷
۲–۱ روایات مربوط به شبهه متهم ۲۷
۲–۲ روایات مربوط به شبهه ی قاضی ۲۹
الف – روایت ابن عبیده از امام باقر(علیه السلام) ۲۹
ب– روایت حلبی ۳۰
گفتاردوم: اجماع ۳۱
گفتارسوم: ابتنای حدود بر تخفیف ومسامحه ۳۱
فصل دوم: بررسی فقهی قاعده درا ۳۳
مبحث اول: دامنه ی شبهات ۳۴
گفتار اول: انواع شبهات ۳۴
۱ شبهات حکمی و موضوعی ۳۴
۱–۱ شبهات حکمی ۳۵
۲–۱ شبهات موضوعی ۳۷
۲ شبهات تقصیری و قصوری ۳۸
گفتار دوم: ملاک در عروض شبهه ۴۱
مبحث دوم: قلمرو قاعده درا ۴۳
گفتار اول: حدود ۴۳
گفتار دوم: تعزیرات ۴۴
گفتار سوم: قصاص ۴۶
گفتار چهارم: دیات ۴۹
مبحث سوم: قاعده درا و تطابق آن با اصول عقلی ۵۰
گفتار اول رابطه ی قاعده درا با اصل برایت ۵۰
گفتار دوم رابطه ی قاعده درا با اصل احتیاط ۵۱
گفتار سوم رابطه ی قاعده درا با اصل اباحه ۵۲
گفتارچهارم رابطه تفسیر شک به نفع متهم با قاعده ی درا ۵۳
فصل سوم: بررسی حقوقی قاعده درا ۵۵
مبحث اول: مبانی حقوقی قاعده درا ۵۷
گفتار اول: دکترین حقوقی ۵۷
۱ نظرات حقوقی ۵۷
۲ ادله حقوقی ۵۹
۲–۱ اصل برایت ۵۹
۲–۲ تفسیر شک به نفع متهم ۶۳
گفتار دوم: قوانین موضوعه ۶۵
۱ قانون مجازات اسلامی ۱۳۶۱ ۶۵
۲ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ ۶۶
۳ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ ۷۰
مبحث دوم: دامنه ی شبهات ۷۹
گفتار اول: شبهه در ارکان تشکیل دهنده جرم ۷۹
۱ شبهه در رکن قانونی ۸۰
۲ شبهه در رکن مادی ۸۵
۳ شبهه در رکن روانی ۸۷
گفتار دوم: شبهه در شرایط مسیولیت کیفری ۸۹
مبحث سوم: ملاک در عروض شبهه ۹۵
گفتار اول: قلمرو قاعده درا در حدود ۹۶
گفتار دوم قلمرو قاعده درا در قصاص ۹۷
گفتار سوم: قلمرو قاعده درا در تعزیرات ۱۰۰
گفتار چهارم قلمرو قاعده درا در دیات ۱۰۲
پیشنهاد ۱۰۴
نتیجه گیری ۱۰۶
منابع و مآخذ ۱۰۷
الف: کتب ۱۰۷
ب: منابع عربی ۱۰۷
ج مقالات و پایان نامه ۱۱۴
د: قانون مجازات اسلامی ۱۱۴
د: سایت های اینترنتی ۱۱۵
کلیدواژه ها
- قاعده درا
- تفسیر به نفع متهم
- اثبات مسیولیت کیفری
- قانون مجازات اسلامی
- قانون مجازات اسلامی
- متهم
- مسیولیت کیفری
- فقه جعفری
- قاعده درء
- شک
- عدالت کیفری
- جرم شناسی