بررسی مبانی فقهی و حقوقی مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر

عنوان	بررسی مبانی فقهی و حقوقی مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر
رشته	حقوق
دانشجو	محمد رحیمی سکه روانی
استاد راهنما	جمشید جعفر پور
استاد مشاور	ابوالحسن مجتهد سلیمانی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۶
دانشگاه	دانشگاه خوارزمی

بررسی مبانی فقهی و حقوقی مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر عنوان رساله ای است که توسط محمد رحیمی سکه روانی، با راهنمایی جمشید جعفر پور و با مشاوره ابوالحسن مجتهد سلیمانی در سال ۱۳۹۶ و در مقطع دکتری دانشگاه خوارزمی دفاع گردید.

چکیده

امروزه به دلیل رشد و توسعه علوم و فناوری های جدید تولید کالاهای فنی و پیچیده گسترش یافته که به جهت عیوب ناشناخته و نقص علوم بشری و همچنین عدم ارایه اطلاعات فنی صحیح و کافی سبب ورود خسارات فراوان و بعضا غیر قابل جبرانی نه تنها به مصرف کنندگان بلکه به اشخاصی که از این کالاها استفاده نمی نمایند، گردیده که به دلیل عدم مکفی بودن روابط قراردادی نمی توان به دلیل نقص علوم حکم به ضمان تولیدکنندگان کالا و خدمات در این گونه موارد داد. شایان ذکر است اکثر نظام های حقوقی دنیا در گذشته نقص علم را از عوامل رافع مسیولیت می شناختند و دفاع نقص علم دفاع موثر شناخته می شد، پذیرش این نوع دفاع و تنها گذاشتن زیان دیدگان در برابر صاحبان کالا و خدمات که دارای قدرت و امکانات مالی بسیار می باشند سبب تضییع حقوق زیان دیدگان می گردید به همین خاطر نظام های حقوقی به منظور رفع این نقیصه با توسعه دامنه ضمان قهری و پذیرش نظریاتی همچون نظریه خطر، مسیولیت محض و ... در صدد رفع آن برآمدند، البته این نظریات نیز به دلیل ایرادات وارده مورد نقد و انتقاد بسیار قرار گرفتند در این پژوهش که اطلاعات آن به روش کتابخانه ای گردآوری شده به این نتیجه رسیده ایم که با توجه به اینکه نظام حقوقی کشور ما در زمینه جبران خسارات ناشی از نقص علم ساکت است به منظور حفظ حقوق زیان دیدگان می بایست با استفاده از برخی از اصول و قواعد حقوقی و با مراجعه به فقه غنی اسلام و استمداد از قواعد فقهی ای همانند قاعده غرور، قاعده غنم و غرم، قاعده لاضرر و...در این زمینه حکم به ضمان تولیدکنندگان و عرضه کنندگان کالا و خدمات داد.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب فصل اول:مقدمه مبحث اول:بیان مسیله ۲ مبحث دوم: سیوال های تحقیق ۵ مبحث سوم:فرضیه های تحقیق ۵ مبحث چهارم: اهداف تحقیق ۶ مبحث پنجم:روش و مراحل انجام تحقیق ۶ گفتار اول: الگوی کلی روش تحقیق ۶ گفتار دوم: روش و ابزارهای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز ۶ مبحث ششم:پیشینه تحقیق ۷ فصل دوم: مفاهیم و کلیات مبحث اول: نقص علم ۱۰ مبحث دوم: دلایل فقهی اصل قابلیت جبران خسارت وارده به زیان–دیده ۱۳ گفتار اول: ادله عقلیه

گفتار دوم: ادله شرعیه ۱۴ بند اول : لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام ۱۵ بند دوم:کل شیء یضر بطریق المسلمین فصاحبه ضامن لما یصیبه ۱۵ گفتار سوم: ادله عرفیه ۱۶ مبحث سوم: پیرامون دعوای مسیولیت مدنی ۱۶ گفتار اول: طرفین دعوای مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر ۱۶ بند اول: زیان دیده ۱۷ بند دوم: عامل زیان ۱۹ گفتار دوم: تعریف مسیولیت بدون تقصیر ۲۰ بند اول: مسیولیت مبتنی بر تقصیر ۲۱ بند دوم:مسیولیت مبتنی بر فرض تقصیر ۲۱ بند سوم: مسیولیت نوعی محض ۲۲ بند چهارم:مسیولیت مطلق ۲۳ مبحث چهارم : مفهوم شناسی زیان و خسارت ۲۵ فصل سوم: بررسی ارکان و مبانی حقوقی مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر مبحث اول: ارکان حقوقی مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر ۳۱ گفتار اول: تقصیر تولیدکننده ۳۳ گفتار دوم: فرض علم به عیوب کالاها و خدمات ارایه شده ۳۴ گفتار سوم:تعهد ایمنی و کارایی کالا و خدمات ۳۴ مبحث دوم: بینش های حقوقی مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر ۳۶ گفتار اول: بررسی مسیولیت مدنی بر پایه بینش تقصیر ۳۶ بند اول: مفهوم تقصیر ۳۶ الف: تقصیر در لغت ۳۷ ب:تقصیر در اصطلاح ۳۷ بند دوم:تحلیل مبانی مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر بر پایه بینش تقصیر

الف:معیارهای تعدیل بینش تقصیر ۴۵ ب: فرض تقصیر ۴۵ ج: تعهد به حفاظت ۴۷ گفتار دوم:بررسی مسیولیت مدنی بر پایه بینش خطر ۴۸ بند اول: مفاد نظریه ۴۸ بند دوم: نقد نظریه ۵۰ بند سوم: معیارهای تعدیل بینش خطر ۵۳ الف: معیار غیر متعارف بودن فعالیت ۵۳ ب: معیار خطر ناشی از انتفاع مادی ۵۴ پ:معیار خطر ایجاد شده ۵۶ بند چهارم:تحلیل مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر بر پایه بینش خطر ۵۷ گفتار سوم: تحلیل مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر بر پایه بینش قابلیت انتساب ۵۹ گفتار چهارم:تحلیل مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بر پایه بینش مسیولیت محض ۶۲ بند اول: مبانی نظری بینش مسیولیت محض ۶۳ الف: مبانی اخلاقی ۶۳ ب: مبانی اجتماعی ۶۴ پ:مبانی اقتصادی ۶۴ ت:مبانی فقهی ۶۵ بند دوم:مصادیق مسیولیت محض در حقوق ایران ۶۶ الف:مصادیق مسیولیت محض در قانون مدنی ۶۶ ب:مصادیق مسیولیت محض در قانون مجازات اسلامی ۶۶ پ:مسیولیت دارنده اتومبیل ۶۷ بند سوم: بررسی مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر بر پایه بینش مسیولیت محض ۷۶ مبحث سوم: تحلیل مبانی مسیولیت مدنی خسارات ناشی از نقص علم در ایران و سایر کشورها ۷۲ گفتار اول:ضمانت اجرای خسارات ناشی از نقص علم در کشورهای مختلف ۷۲ گفتار دوم:ضمانت اجرای خسارات ناشی از نقص علم در ایران ۷۸ فصل چهارم: مبانی فقهی مسیولیت مدنی ناشی از نقص علم بشر مبحث اول: بررسی آرای فقهای موافق و مخالف اصل قابل جبران بودن کلیه خسارات

گفتار اول: دلایل فقهای موافق با اصل قابلیت جبران کلیه خسارات

بند اول: قاعده احترام به حقوق مسلمان (دلایل و مستندات)

الف: قرآن

ب:سنت

پ:اجماع

ت:عقل

بند دوم: قاعده لاضرر

بند سوم: قاعده تسبیب

گفتار دوم: بررسی نظریات فقهای مخالف با اصل قابلیت جبران کلیه خسارات ۹۴ مبحث دوم: تطبیق قواعد فقهی ضمان قهری با لزوم جبران خسارات ناشی از نقص علم بشر ۹۷ گفتار اول: اعمال قاعده اتلاف در خصوص جبران خسارات ناشی از نقص علم بشر

بند اول:مستندات قاعده

بند دوم:تعریف مباشر و مسبب

الف: اتلاف به مباشرت ۱۰۰ ب: اتلاف به تسبیب ۱۰۰ پ:اجتماع سبب و مباشر

ت: اجتماع اسباب

گفتار دوم:اعمال قاعده لاضرر در خصوص جبران خسارات ناشی از نقص علم ۱۰۹ بند اول:مفهوم لاضرر ۱۰۹ الف:نهی از ضرر ۱۱۰ ب: نفی ضرر ۱۱۱ بند دوم: دلالت قاعده لاضرر ۱۱۱ الف:عدم دلالت قاعده بر ضمان ۱۱۱ ب:دلالت قاعده لاضرر بر ضمان ۱۱۳ گفتار سوم:اعمال قاعده غرور در خصوص جبران خسارات ناشی از نقص علم بشر ۱۱۷ بند اول:مستندات قاعده ۱۱۸ الف:خبر مرسل ۱۱۸ ب: بنای عقلا ۱۱۸ پ:اجماع علما ۱۱۸ ت:قاعده لاضرر ۱۱۹ ث:قاعده تسبیب ۱۱۹ بند دوم: قابلیت اعمال قاعده غرور در زمینه جبران خسارات ناشی از نقص علم بشر

گفتار پنجم:اعمال قاعده اقدام در خصوص جبران خسارات ناشی از نقص علم بشر ۱۲۹ بند اول:اقدام به زیان ۱۲۹ بند دوم:اقدام به ضمان ۱۳۰ گفتار ششم:اعمال قاعده وجوب اعلام الجاهل فیما یعطی در زمینه ضمان ناشی از نقص علم بشر ۱۳۴ گفتار هفتم:اعمال قاعده من له الغنم فعلیه الغرم در خصوص جبران خسارات ناشی از نقص علم بشر ۱۳۶ بند اول:اعمال قاعده در مسیولیت مدنی ۱۳۸ بند دوم:در ملازمه نماء و درک ۱۴۱ بند سوم:ارجاعات متفرقه ۱۴۱ فصل پنجم: نتیجه گیری و ارایه راهکارها نتیجه گیری ۱۴۳ فهرست منابع و مآخذ ۱۴۷

کلیدواژه ها

• تولیدکننده
• زیان دیده
• ضمان قهری