بررسی معاذیر توسل به زور در حقوق بین الملل معاصر

عنوان	بررسی معاذیر توسل به زور در حقوق بین الملل معاصر
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	ویکتور بارین چهاربخش
استاد راهنما	علی قاسمی
استاد مشاور	عباس نظیفی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۰
دانشگاه	دانشگاه پیام نور مرکز

بررسی معاذیر توسل به زور در حقوق بین الملل معاصر عنوان رساله ای است که توسط ویکتور بارین چهاربخش، با راهنمایی علی قاسمی و با مشاوره عباس نظیفی در سال ۱۳۹۰ و در مقطع دکتری دانشگاه پیام نور مرکز دفاع گردید.

چکیده

توسل به زور ، عمری به درازای تاریخ جوامع انسانی دارد و تحولات قابل توجهی را به خود دیده است. از آزادی اقدام به جنگ و حتی تقدیس آن، تا منع حقوقی. هرچند در نظام بین المللی معاصر ودر عرصه روابط بین الملل، پدیده توسل به زور و خشونت وجود دارد و به نظر نمی رسد که در آینده نیز جامعه بین المللی از شر این مصیبت عظمی رهایی یابد، با این وجود برخی سیاستمداران ، فلاسفه، اخلاق گرایان و حقوقدانان کوششی خستگی ناپذیر و تحسین برانگیز جهت ترویج اندیشه تقبیح جنگ و افسار زدن بر دهانه آن داشته اند. پایان نامه حاضر تلاشی است در حد بضاعت نگارنده و در جستجوی سیر تاریخی و حقوقی پدیده زور در عرصه جامعه بین المللی و بررسی مهم ترین معاذیر و توجیهات قانونی و فراقانونی کشورها در توسل به آن. رویکرد اتخاذ شده در این پژوهش رویکردی تحلیلی و تجربی است و به ضرورت، رویه کشورها در چارچوب ارکان سازمان ملل متحد و خارج از آن جهت ادراک اعتقاد حقوقی کشورها به عنوان مهم ترین تابعان حقوق بین الملل و اصلی ترین بازیگران عرصه روابط بین الملل ، بررسی شده است. در ضمن به فراخور موضوع، رویکرد رکن قضایی سازمان ملل متحد یعنی دیوان بین المللی دادگستری به منظور شناخت رویه قضایی در خصوص استثنایات قاعده ممنوعیت توسل به زور تشریح و تبیین شده است. حقوق توسل به زور بر مبنایی ذوالجنبتین استوار شده است. دروهله اول ، قاعده منع توسل به زور که شکل دهنده بنیان و نقطه آغاز تنظیم و تنسیق حقوقی توسل یک جانبه به زور است؛ و در وهله دوم ، استثنایات قاعده مذکور که در واقع معاذیر توسل به زور بوده و موضوع پژوهش حاضر می باشند. تحقیق حا ضر که از حیث ماهیت از نوع توصیفی– تحلیلی می باشد،موضوع معاذیر توسل به زور در حقوق بین الملل معاصر را برسی نموده و به این نتیجه دست یافته که مواد منشور ملل متحد در خصوص معاذیر توسل به زور به منظور تقابل با طیف گسترده تهدیدات نسبت به صلح و امنیت بین المللی پاسخگو است.

ساختار و فهرست رساله

مقدمه ۱

فصل اول – سابقه تاریخی توسل به زور مشروع ۱۰

بخش اول – شریعت یهود و جنگ ۱۱

بخش دوم – آموزه جنگ عادلانه در گذشته ۱۴

بخش سوم – اسلام و جهاد ۳۲

بخش چهارم – توسل به زور در حقوق بین الملل معاصر ۴۹

فصل دوم – مصادیق توسل به زور مشروع ۷۳

بخش اول – حق دفاع مشروع ۷۴

بخش دوم –دفاع مشروع جمعی ۱۵۹

بخش سوم – امنیت جمعی ۱۷۹

فصل سوم – توسل به زور خارج از منشور ملل متحد ۲۲۶

بخش اول – حمایت از اتباع در خارج از کشور ۲۲۷

بحش دوم – مداخله با ادعای حمایت از حکومت دمکراتیک ۲۵۳

بخش سوم – مداخله بشر دوستانه ۲۵۸

بخش چهارم – مسیولیت حمایت ۳۰۲

نتیجه ها و پیشنهاد ها ۳۲۴

فهرست تفصیلی مطالب

مقدمه ۱

الف– طرح موضوع ۱

ب– ضرورت و اهمیت موضوع ۴

ج– سوالات و فرضیه های تحقیق ۵

د– اهداف تحقیق ۶

ه–– روش تحقیق ۷

و– سازماندهی تحقیق ۷

ز– پیشینه تحقیق ۸

فصل اول – سابقه تاریخی توسل به زور مشروع ۱۰

بخش اول – شریعت یهود و جنگ ۱۱

بخش دوم – آموزه جنگ عادلانه در گذشته ۱۴

مبحث اول – ریشه های رومی ۱۴

مبحث دوم– الهیات مسیحی ۱۶

گفتار اول – صلح طلبی اولیه کلیسا ۱۷

گفتار دوم – آموزه جنگ عادلانه ۱۹

گفتار سوم– آموزه جنگ صلیبی ۲۲

گفتار چهارم – نویسندگان قرون چهاردهم و پانزدهم ۲۳

گفتار پنجم – مکتب حقوق دانان متشرع اسپانیایی ۲۶

گفتار ششم– آیین پروتستان و جنگ ۲۹

بخش سوم – اسلام و جهاد ۳۲

مبحث اول – جهاد تدافعی ۳۹

مبحث دوم – جهاد آزادی بخش ۴۲

مبحث سوم – جهاد ابتدایی یا دعوت ۴۵

بخش چهارم – توسل به زور قانونی در حقوق بین الملل معاصر ۴۹

مبحث اول – میثاق جامعه ملل و توسل به زور ۵۳

مبحث دوم – پیمان بریان کلوگ و توسل به زور ۵۹

مبحث سوم– منشور ملل متحد و توسل به زور ۶۵

فصل دوم – مصادیق توسل به زور مشروع ۷۳

بخش اول – حق دفاع مشروع ۷۴

مبحث اول– هویت ۷۸

مبحث دوم– مفهوم ۸۳

مبحث سوم– دفاع مشروع به مثابه یک حق ذاتی ۸۹

مبحث چهارم – دامنه دفاع مشروع ۹۳

گفتار اول – حمله مسلحانه ۹۳

بند اول– اقدام فرامرزی نیروهای نامنظم ۱۰۶

بند دوم– شدت حمله ۱۱۸

گفتار دوم – انباشت حوادث ۱۲۲

گفتار سوم – ضرورت و تناسب ۱۲۵

گفتارچهارم– فوریت ۱۲۸

مبحث پنجم – دفاع مشروع بازدارنده ۱۳۰

مبحث ششم – دفاع مشروع در برابر حملات تروریستی ۱۴۶

بخش دوم – دفاع مشروع جمعی ۱۵۹

مبحث اول – مفهوم دفاع مشروع جمعی ۱۵۹

مبحث دوم – چارچوب حقوقی دفاع مشروع جمعی ۱۶۲

گفتار اول – تفوق منشور ملل متحد ۱۶۲

گفتار دوم– ضرورت حمله مسلحانه ۱۶۳

گفتار سوم – سایر شرایط اعمال دفاع مشروع جمعی ۱۶۷

مبحث سوم – معاهدات دفاع مشروع جمعی ۱۶۸

گفتار اول – معاهدات کمک متقابل ۱۶۹

گفتار دوم– اتحادیه های نظامی ۱۷۲

گفتار سوم– معاهدات تضمین ۱۷۵

بخش سوم – امنیت جمعی ۱۷۹

مبحث اول – تعریف ۱۷۹

مبحث دوم– مفهوم ۱۸۱

مبحث سوم – منشور ملل متحد و امنیت جمعی ۱۸۲

گفتار اول – اختیارات شورای امنیت ۱۸۶

گفتار دوم – وظایف کشورهای عضو ملل متحد ۱۹۳

گفتار سوم – مسیولیت شورای امنیت ۱۹۶

مبحث چهارم – بررسی سوابق شورای امنیت ۱۹۹

گفتاراول – دوره جنگ سرد ۱۹۹

گفتار دوم– پس از جنگ سرد ۲۰۲

بند اول – جنگ های خلیج فارس ۲۰۳

الف– تهاجم به کویت و آزاد سازی آن (۱–۱۹۹۰) ۲۰۴

ب– دوره آتش بس ( ۲۰۰۳– ۱۹۹۱) ۲۰۷

ج– اشغال عراق (۲۰۰۳) ۲۰۹

بند دوم – به غیر از جنگ خلیج فارس ۲۱۳

مبحث پنجم – ساز و کار به کارگیری نیروی جمعی ۲۱۵

گفتار اول – ماده

منشور و فقد موافقت نامه های خاص ۲۱۵

گفتار دوم – نیروهای حافظ صلح ۲۱۸

گفتار سوم – اقدامات قهری فراتر از دامنه ماده ۴۲ ۲۲۲

فصل سوم– توسل به زور خارج از منشور ملل متحد ۲۲۶

بخش اول – حمایت از اتباع در خارج از کشور ۲۲۷

مبحث اول – مورد بلژیک – کنگو(۱۹۶۴–۱۹۶۰) ۲۳۰

مبحث دوم – مورد ترکیه – قبرس ( ۱۹۶۴) ۲۳۲

مبحث سوم – مورد ایالات متحد آمریکا– جمهوری دمینیکن (۱۹۶۵) ۲۳۴

مبحث چهارم– مورد اسراییل – اوگاندا ( ۱۹۷۶) ۲۳۶

مبحث پنجم – مورد ایالات متحد آمریکا – گرانادا (۱۹۸۳) ۲۴۰

مبحث ششم – مورد ایالات متحد آمریکا – مصر ( ۱۹۸۶– ۱۹۸۵) ۲۴۳

مبحث هفتم– مورد ایالات متحد آمریکا – لیبی (۱۹۸۶) ۲۴۴

مبحث هشتم– مورد ایالات متحد آمریکا – پاناما(۱۹۸۹) ۲۴۵

مبحث نهم– مورد تهاجم ایالات متحد آمریکا به پایگاه های اطلاعاتی عراق ( ۱۹۹۳) ۲۴۸

مبحث دهم– مورد ایالات متحد آمریکا– افغانستان و سودان (۱۹۹۸) ۲۴۹

بخش دوم – مداخله با ادعای حمایت از حکومت دموکراتیک ۲۵۳

بخش سوم – مداخله بشر دوستانه ۲۵۸

مبحث اول – مورد هندوستان – بنگلادش ( ۱۹۷۱) ۲۷۴

مبحث دوم – مورد تانزانیا – اوگاندا( ۱۹۷۸) ۲۷۸

مبحث سوم– مورد ویتنام – کامبوج ( ۱۹۷۹–۱۹۷۸) ۲۸۱

مبحث چهارم– مورد فرانسه – امپراطوری آفریقای مرکزی (۱۹۷۹) ۲۸۷

مبحث پنجم– مورد فرانسه ، بریتانیا و ایالات متحد آمریکا – عراق

(مورد کردها ۱۹۹۱) ۲۸۹

مبحث ششم – مورد جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا ECOWAS– لیبریا، سیرالیون (۱۹۹۹–۱۹۸۹) ۲۹۳

مبحث هفتم – مورد ناتو – یوگسلاوی (کوزوو ۱۹۹۹) ۲۹۶

بخش چهارم – مسیولیت حمایت ۳۰۲

مبحث اول – سابقه و چارچوب ۳۰۶

مبحث دوم – اسناد بین المللی در مورد مسیولیت حمایت ۳۱۰

مبحث سوم – واکنش ها به دکترین مسیولیت حمایت ۳۱۶

مبحث چهارم – چالش ها و موانع ۳۱۸

مبحث پنجم– آینده مسیولیت حمایت ۳۲۱

نتیجه ها و پیشنهادها ۳۲۴

کتابنامه ۳۳۳

چکیده به انگلیسی ۳۵۸

کلیدواژه ها

• روابط بین المللی
• حقوق بین الملل
• دفاع مشروع
• دفاع شخصی
• دخالت بشردوستانه
• خشونت
• اتباع بیگانه
• توسل به زور
• دفاع مشروع
• حمایت از اتباع
• مداخله بشر دوستانه