بررسی موازین دادرسی عادلانه در نظام عدالت کیفری ایران و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی
 | |
| عنوان | بررسی موازین دادرسی عادلانه در نظام عدالت کیفری ایران و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | جلال بصیری |
| استاد راهنما | ولی الله انصاری |
| استاد مشاور | حسین آل کجباف |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۱ |
| دانشگاه | دانشگاه پیام نور استان تهران |
بررسی موازین دادرسی عادلانه در نظام عدالت کیفری ایران و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی عنوان پایان نامه ای است که توسط جلال بصیری، با راهنمایی ولی الله انصاری و با مشاوره حسین آل کجباف در سال ۱۳۹۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور استان تهران دفاع گردید.
چکیده
تحقق رویای رسیدگی عادلانه به ویژه در رسیدگی های کیفری به گونه ای که تامین کننده حقوق اصحاب دعوی باشد آرزوی هر دوستدار عدالت می باشد بر همین اساس در طول تاریخ تلاش های زیادی جهت تحقق دادرسی عادلانه صورت گرفته است. رعایت اصل برایت و اصل قانونی بودن جرم و مجازات لازمه احترام به شان و کرامت انسانی است و رعایت این اصول در رسیدگی ها یک دادرسی عادلانه را در پی خواهد داشت و ضامن حقوق و آزادی شهروندان است که علاوه بر حفظ نظم اجتماع مانع از مجازات بیگناهان و یا مجازات مضاعف مجرمین می گردد. دادرسی عادلانه حقوقی را برای افرادی که در دادرسی کیفری دخیل هستند به خصوص متهم ایجاب می نماید که این حقوق، حقوق اعطایی به ایشان نیست بلکه حقوقی ذاتی آنان است این حقوق در اسناد بین المللی از جمله میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی نیز مورد تاکید قرار گرفته و مقنن داخلی نیز بایستی این معیارها را مد نظر قرار داده و اعمال نمایند که بررسی تحولات اخیر قانونگذاری از جمله قانون احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی نشانه ای از تلاش مقنن جهت تطبیق مقررات داخلی با این موازین است قانونگذار ایران در رسیدگی کیفری اعم از مرحله تحقیقات مقدماتی رسیدگی و محاکمه و اجرای حکم با وضع برخی از مقررات برخی از اصول و قواعد دادرسی عادلانه را نقض نموده است که از جمله آن می توان به حضور وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی اشاره داشت که بایستی با اجازه مقام قضایی باشد و یا جلوگیری از حضور وکیل مدافع در مرحله محاکمه به دلیل مصلحت و جلوگیری از فساد و یا عدول از اصل ۳۶ قانون اساسی و واگذاری رسیدگی و مجازات به نهاد شبه قضایی بنام شورای حل اختلاف است که ضرورت تجدید نظر مقنن در این امور را ایجاب می نماید.در نهایت باید گفت: برای رسیدن به دادرسی عادلانه ضروری است قوانین جزایی منطبق با نیازهای روز و ساختار تشکیلات قضایی و کشوری تدوین شود و مجریان عدالت نیز از میان علمای حقوق و با انگیزه کاری مطلوب انتخاب شوند تا خواسته ایده آل بشری فراهم گردد.
ساختار و فهرست پایان نامه
بیان مساله ۱
بخش اول: کلیات دادرسی عادلانه در مرحله پیش از محاکمه ۷
فصل اول: تعاریف، پیشینه تاریخی و مبانی نظری دادرسی عادلانه ۸
گفتار اول: تعاریف، دادرسی عادلانه و مقایسه آن با مفاهیم مشابه ۸
مبحث اول: تعریف دادرسی عادلانه در حقوق کیفری ۸
الف)معنای لغوی و اصطلاحی دادرسی ۸
ب) معنای لغوی و اصطلاحی عادلانه ۹
مبحث دوم: مقایسه دادرسی عادلانه با مفاهیم انصاف و مساوات ۱۰
الف) ارتباط بین مفهوم انصاف و عدالت ۱۰
ب) مفهوم مساوات ۱۲
ج) دادرسی منصفانه مفهومی جامع از عدالت و مساوات ۱۴
گفتار دوم: پیشینه تاریخی و مبانی نظری دادرسی عادلانه ۱۵
مبحث اول: پیشینه تاریخی ۱۵
الف) دادرسی عادلانه در حقوق اسلام ۱۵
ب) ساختار تاریخی نظام دادرسی ایران ۱۷
۱) قبل از دوران مشروطیت ۱۷
۲) نظام قضایی ایران در دوران مشروطیت ۱۸
۳) نظام قضایی ایران بعد از انقلاب اسلامی ۱۸
مبحث دوم: مبانی نظری دادرسی عادلانه ۱۹
الف) نظریه جامعه شناسان و طرفداران مکاتب تحققی ۲۰
ب) نظر اکثر مردم بعنوان معیار عدالت ۲۱
ج) عدالت از منظر قرآن و سنت ۲۲
فصل دوم: موازین دادرسی عادلانه در مرحله قبل از دادسرا ۲۴
گفتار اول: اصل منع بازداشت خودسرانه ۲۴
مبحث اول: حق آزادی ۲۴
مبحث دوم: ممنوعیت سلب خودسرانه آزادی ۳۰
گفتار دوم: اصل حق اطلاع از اتهام ۳۲
مبحث اول: حق اطلاع از دلایل دستگیری ۳۳
مبحث دوم: حق اطلاع از حقوق ۳۴
گفتار سوم: حقوق مربوط به زمان بازجویی ۳۴
مبحث اول: ممنوعیت اقرار اجباری ۳۵
مبحث دوم: حق سکوت ۳۶
مبحث سوم: حق داشتن مترجم ۳۹
مبحث چهارم: حق ثبت بازجویی ۴۰
فصل سوم: موازین دادرسی عادلانه در مرحله دادسرا ۴۲
گفتار اول: حق داشتن وکیل ۴۲
مبحث اول: حق برخورداری از معاضدت وکیل تعیینی ۴۴
مبحث دوم: حق برخورداری از معاضدت وکیل تسخیری ۴۸
گفتار دوم: حق برخورداری از زمان کافی برای تدارک دفاع ۵۲
مبحث اول: زمان و تسهیلات کافی برای تدارک دفاع ۵۵
مبحث دوم: دسترسی به اطلاعات ۵۶
مبحث سوم: حق برخورداری از اطلاعات درباره اتهام ۵۶
گفتار سوم: حق برخورداری از شرایط انسانی و فراغت از شکنجه ۵۷
مبحث اول: حق برخورداری از شرایط انسانی ۵۸
الف) شرایط انسانی ۵۸
ب) حمایتهای اضافی برای افراد باز داشت شده در مرحله پیش از دادرسی ۵۹
مبحث دوم: فراغت از شکنجه و سوء رفتار ۵۹
گفتار چهارم: حق اعتراض به مشروعیت بازداشت ۶۴
مبحث اول: قرار بازداشت ۶۴
الف) قرار بازداشت موقت اختیاری ۶۵
ب) قرار بازداشت موقت اجباری ۶۵
مبحث دوم: حق اعتراض به مشروعیت بازداشت ۶۶
الف) رویه مربوط به امکان اعتراض به مشروعیت بازداشت ۶۷
ب) بررسی مستمر اعتراض به مشروعیت بازداشت ۷۰
بخش دوم: موازین دادرسی عادلانه در مرحله رسیدگی و صدور حکم و موانع تحقق دادرسی عادلانه ۷۲
فصل اول: موازین دادرسی عادلانه در حین رسیدگی ۷۳
گفتار اول: حق دادرسی در زمان معقول و بدون تاخیر موجه ۷۳
مبحث اول: زمان معقول ۷۴
مبحث دوم: حق محاکمه بدون تاخیر ۷۵
گفتار دوم: حق برابری قانونی و قضایی ۷۷
مبحث اول: حق برابری قانونی ۷۸
مبحث دوم: حق برابری قضایی ۸۰
گفتار سوم: حق دادرسی از سوی دادگاه صالح مستقل و بی طرف ایجاد شده بموجب قانون ۸۵
مبحث اول: حق دادرسی از سوی دادگاه صالح مستقل و بی طرف ۸۵
مبحث دوم: حق استماع دعوی از سوی دادگاه صالح و ایجاد شده بموجب قانون ۸۸
مبحث سوم: حق استماع دعوی از سوی دادگاه مستقل ۹۲
مبحث چهارم: حق استماع دعوی از سوی دادگاه بی طرف ۹۷
گفتار چهارم: حق استماع علنی دعوی ۱۰۰
مبحث اول: حق استماع علنی دعوی ۱۰۰
مبحث دوم: الزامات استماع علنی ۱۰۵
مبحث سوم: استثناءات وارده بر حق استماع علنی ۱۰۷
مبحث چهارم: موارد نقض حق استماع علنی ۱۰۷
فصل دوم: موازین دادرسی عادلانه در مرحله صدور حکم ۱۰۸
گفتار اول: منع عطف به ماسبق شدن قوانین کیفری و محاکمه مجدد ۱۰۹
مبحث اول: منع عطف به ماسبق شدن قوانین کیفری ۱۰۹
۱– قوانین تفسیری ۱۱۲
۲– تصریح مقنن ۱۱۲
۳– قوانین ملایم تر ۱۱۲
مبحث دوم: منع محاکمه مجدد ۱۱۴
گفتار دوم: شرایط و تشریفات قانونی صدور رای ۱۱۷
مبحث اول: حق صدور رای علنی ۱۱۸
مبحث دوم: حق آگاهی از دلایل رای ۱۱۹
مبحث سوم: صدور رای در زمان معقول ۱۲۲
گفتار سوم: حق تجدید نظرخواهی ناشی از صدور رای بدوی ۱۲۲
مبحث اول: حق تجدید نظر خواهی ۱۲۳
الف) حق تجدید نظر خواهی از دادگاه عالی تر ۱۲۳
ب) تجدید نظر واقعی ۱۲۷
مبحث دوم: موازین دادرسی عادلانه در طول تجدید نظر ۱۲۷
فصل سوم: موانع تحقق دادرسی عادلانه ۱۲۸
گفتار اول: موانع اساسی تحقق دادرسی عادلانه ۱۲۸
مبحث اول: موانع قانونی ۱۲۸
الف) قوانین شکلی ۱۳۰
ب) قوانین ماهیتی ۱۳۴
مبحث دوم: موانع نیروی انسانی ۱۳۹
مبحث سوم: موانع امکانی ۱۴۱
مبحث چهارم: موانع امنیتی و انتظامی قضات ۱۴۳
گفتار دوم: موانع تحقق دادرسی عادلانه در فرآیند پس از محاکمه ۱۴۵
مبحث اول: عدم تدوین و تصویب قانون اجرای احکام جزایی ۱۴۵
مبحث دوم: بازداشت های غیرقانونی و برخلاف مفاد حکم قطعی ۱۴۶
مبحث سوم: کم تجربه بودن قضات اجرای احکام کیفری ۱۵۰
نتیجه گیری و پیشنهادات ۱۵۲
فهرست منابع ۱۵۷
کلیدواژه ها
- موازین دادرسی عادلانه
- عدالت کیفری
- نظام عدالت کیفری
- میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی.
- میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی
- دادرسی عادلانه
- عدالت کیفری
- سیاست
- قانون
- ایران