بررسی نخستین قانون انتخابات و کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه در ایران
بررسی نخستین قانون انتخابات و کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه در ایران نام مقاله ای است از ابوطالب سلطانیان و طاهره شمسی که در شماره سه دوره چهل و شش (مهر 1395) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.
چکیده
یکی از موضوعات مهم در مطالعۀ آسیب‌شناختی نظام مشروطه، چگونگی تدوین و اجرای نخستین قانون انتخابات و تأثیر آن بر کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه است. بررسی این موضوع از آن روی اهمیت دارد که میتوانست بر سرنوشت نظام مشروطه تأثیر بسزایی داشته باشد. در این زمینه، مسائلی چون چگونگی اقتباس و اجرای قانون انتخابات و سپس تأثیر آن بر روند استقرار مجلس مطالعه می‌شوند. چنین مسائلی چنانکه باید، از زوایای گوناگون به‌طور همه‌جانبه نقد و بررسی نشدند. بر این اساس، پرسش اصلی در اینجا این است که تدوین و اجرای نخستین نظامنامه یا قانون انتخابات با چه کاستیها و موانعی مواجه بوده و این کاستیها چه تأثیری بر روند استقرار نخستین مجلس مشروطه داشته‌اند؟ دیگر اینکه در تداوم این روند، مجلس نوپای مشروطه ماهیتاً با چه مسائل و موانعی مواجه بوده است؟ بررسی مسائلی از این دست نشان میدهد که قانون انتخابات- گذشته از اقتباس ناقص از قوانین دیگر کشورها که با ساختار طبقاتی جامعۀ ایران سازگار نبود- جامع‌نگر نیز نبود. ازاین‌رو، بسیاری از طبقات و اقشار جامعه را از انتخاب کردن و انتخاب شدن محروم کرده بود. تأثیر چنین کاستیهایی بر مجلس اول، همراه با مسائل دیگری که در آغاز کار، مجلس با آنها روبه‌رو بود، در مجموع مانع از استقرار یک نظام نیرومند پارلمانی شدند که بتواند بقای خود را تضمین کند.
کلیدواژه ها
- استقرار مجلس
- طبقات اجتماعی
- مشروطه
- وکلا
- نظامنامه انتخابات