تاثیر زمان و مکان بر اصناف دیه در فقه و حقوق اسلامی
 | |
| عنوان | تاثیر زمان و مکان بر اصناف دیه در فقه و حقوق اسلامی |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | یاور ضابط پور |
| استاد راهنما | عادل ساریخانی |
| استاد مشاور | جلال الدین قیاسی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۱ |
| دانشگاه | دانشگاه قم |
تاثیر زمان و مکان بر اصناف دیه در فقه و حقوق اسلامی عنوان پایان نامه ای است که توسط یاور ضابط پور، با راهنمایی عادل ساریخانی و با مشاوره جلال الدین قیاسی در سال ۱۳۹۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.
چکیده
مشکلات اجرایی مواد قانونی مربوط به دیات و ضعف هایی که این مواد در زمینه پاسخگویی به نیازهای امروز جامعه ما دارد ، ناهماهنگی آن را با مقتضیات زمان ثابت کرده در حالی که تشریع دیه از فلسفه ای عالی برخوردار بوده و شارع در بیان حکم دیه نهایت حکمت را به کار برده است به نحوی که امروز نیز ما می توانیم بر اساس آن به بهترین شکل حقوق آسیب دیدگان از صدمات جسمانی را تامین نماییم. شکی نیست که برای جاودانه بودن یک دین ضروریست که احکام آن نیازهای روز جامعه را پاسخگو باشد و با توجه به ماهیت احکام اسلامی و پویایی فقه، این خصوصیت در احکام اسلامی وجود دارد. در احکام اسلام اصولی ثابت و لا یتغیر وجود دارد که مقررات فرعی به آن اصول استوارند و بقیه احکام متناسب با زمان و مکان تغییر خواهند نمود. مقررات مربوط به میزان دیه متناسب با مقتضیات روز و عرف جامعه عربستان و در آن زمان مطابق با عدالت و ضرورت های آن جامعه بوده است. ما وقتی تاریخ زندگی مردم را در عربستان ورق می زنیم ، می بینیم اساس و پایه دارایی آن ها را اموالی از قبیل شتر ، گاو و گوسفند تشکیل می داده و مسایل اقتصادی آنان بر همان اموال پی ریزی گردیده است. شارع مقدس نیز انواع ششگانه دیات را برای کمک به جانی مقرر فرموده است ولی توجه نموده که دیات مختلف از لحاظ قیمت با هم برابر باشند. در آن زمان صد شتر با دویست گاو و هزار گوسفند برابر بود. یکی از مواردی که باید اصلاح شود همین تخییر بین انواع دیات است. زیرا تخییر در زمانی که بین انواع ، تفاوت قیمت باشد معنا ندارد و نا معقول است.با توجه به جایگاه ولی فقیه و اختیارات وی ، بهترین روش برای پاسخگویی به نیازهای زمان وی خواهد بود. شارع مقدس انواع ششگانه دیات را از باب تمثیل در جهت تسهیل پرداخت مقرر فرموده است اصناف تعیین شد دیه اساسا حکم ثابت شرعی نیست بلکه با توجه به مقتضیات زمان و مکان ، امکان تغییر در آن وجود دارد ؛ و این که چه چیز باید ، دیه قرار بگیرد ، بر عهده حاکم اسلامی است ؛ حتی می تواند موردی خارج از موردهای ششگانه را با تراز قرار دادن قدرت خرید صد شتر در زمان صدور روایت که برابر با قیمت هزار مثقال شرعی طلا ، معادل ارزش ۷۵۰ مثقال طلا است ، به عنوان دیه قرار دهد. زیرا تعیین انواع دیات در آن زمان به این علت بوده که پول در آن زمان وساطت معاملاتی نداشته و داد و ستدها با اعیان انجام می گرفت.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده
مقدمه ا
بیان تحقیق ج
ضرورت تحقیق د
روش تحقیق ه
سوالات تحقیق ه
فرضیات تحقیق ه
پیشینه تحقیق و
سامانه تحقیق و
فصل اول : کلیات
مبحث اول: تبیین مفهوم دیه ۲
گفتار اول : مفهوم لغوی ۲
گفتار دوم : مفهوم اصطلاحی ۳
الف) دیه از منظر فقها ۴
۱– امامیه ۴
۲– عامه ۵
ب) دیه از منظر حقوقدانان ۷
مبحث دوم: پیشینه دیه ۱۱
گفتار اول: تاریخچه نظام دیات ۱۱
الف) دیات در دوران باستان ۱۱
۱– قانون حمورابی ،آشوری ، بالالاما ۱۱
۲– حقوق روم ۱۳
۳– حقوق یونان ۱۴
۴– حقوق انگلوساکسون ۱۴
۵– دیات در دوران جاهلیت ۱۵
ب) دیات در ادیان ۱۷
۱– زرتشت ۱۷
۲– آیین یهود ۱۷
۳– آیین مسیح ۱۸
۴– دین مبین اسلام ۱۹
گفتار دوم: تاریخچه دیات ششگانه ۲۱
الف) تحول تاریخی دیه از نوع شتر ۲۱
ب) تحول تاریخی دیه از نوع گاو و گوسفند و حله یمنی ۲۲
۱– تاریخچه دیه از نوع گاو ۲۲
۲– تاریخچه دیه از نوع گوسفند ۲۳
۳– تاریخچه دیه از نوع حله یمنی ۲۳
ج) تحول تاریخی دیه از نوع درهم و دینار ۲۴
۱– درهم و دینار در کتاب خدا ۲۴
۲– تاریخ تحولات درهم و دینار ۲۵
۳– ویژگی نام دینار و درهم ۲۶
مبحث سوم: انواع و میزان دیه ۲۸
گفتار اول : شیعه ۲۸
۱ شتر ۲۹
۲ و۳ گاو و گوسفند ۳۰
۴ دینار ۳۰
۵ درهم ۳۴
۶ حله ۳۶
الف) تعریف حله ۳۶
ب) میزان دیه از جنس حله ۳۷
گفتار دوم : اهل سنت ۴۱
۱– شافعی ۴۲
۲– حنبلی ۴۳
۳– حنفی ۴۴
۴– مالکی ۴۵
گفتار سوم :اصلی یا بدلی بودن اجناس ششگانه دیات ۴۶
۱– اصل بودن همه موردهای ششگانه ۴۷
۲– اصل بودن شتر ۴۸
۳– اصل بودن دینار ۵۱
۴– دیه به دست حاکم اسلامی ۵۲
فصل دوم : تاثیر زمان و مکان بر حکم دیه
مبحث اول : نقش زمان و مکان در تغییر احکام دیات ۵۹
الف) تاثیر گذاری زمان و مکان ۵۹
۱– عوامل تشکیل دهنده زمان و مکان ۶۰
۲– ادله امکان تغییر بعضی از احکام ۶۲
ب) دیدگاه ها درباره تاثیر زمان و مکان بر احکام ۶۳
ج) هماهنگی احکام دیات با مقتضیات زمان ۶۵
د) تاثیر عرف بر میزان و نوع دیه ۶۸
مبحث دوم : نحوه محاسبه و تعیین دیه در شرایط کنونی ۷۱
الف) پرداخت قیمت اجناس ششگانه ۷۲
ب) قدرت خرید درهم ودینار ۷۶
فصل سوم : مقادیر دیات و شیوه تعیین آن
مبحث اول: ملاک در پرداخت دیه ۷۹
گفتار اول : نحوه پرداخت دیه ۷۹
الف) تخییر ۸۰
ب) تعیین دیه بر دارندگان همان نوع ۸۲
ج) تقدیر ۸۴
گفتار دوم : نابرابری ارزش موردهای ششگانه ۸۶
مبحث دوم:طریقیت داشتن اجناس ششگانه دیات ۹۰
الف) احادیث مربوط به دیه قتل مرد ۹۰
ب) احادیث مربوط به دیه قتل زن ۹۱
ج) احادیث مربوط به دیه کافر ذمی ۹۲
د) احادیث مربوط به پرداخت دیه از مال قاتل پس از فرار وی ۹۳
مبحث سوم: بررسی نظریه متقدمین ، متاخرین و معاصرین از فقهاء ۹۵
گفتار اول: بررسی دیدگاه فقهاء متقدم ۹۵
۱– نظریه مرحوم شیخ طوسی (ره) ۹۵
گفتار دوم: بررسی دیدگاه فقهاء متاخر ۹۶
۱– نظریه مرحوم صاحب جواهر (ره) ۹۷
۲– نظریه مرحوم شهید ثانی (ره) ۹۶
گفتار سوم: بررسی دیدگاه فقهای معاصر ۹۹
۱– نظریه امام خمینی (ره) ۹۹
۲– نظریه آقای خویی (ره) ۱۰۱
۳– نظریات دیگر فقهاء ۱۰۲
فصل چهارم : بازکاوی عدم خصوصیت اعیان دیه از منظر حقوق موضوعه
مبحث اول: انواع دیه از منظر حقوق موضوعه و مشکلات اجرایی آن ۱۰۶
گفتار اول: بررسی دیه در قانون دیات ۱۰۷
الف) تبیین قانون ۱۰۷
ب) معضلات اجرایی ۱۰۹
گفتار دوم: بررسی دیه در قانون مجازات اسلامی ۱۱۰
الف) حل برخی از مشکلات پرداخت و بروز مشکلاتی دیگر ۱۱۲
۱– تعذر حقیقی ۱۱۳
۲– تعذر عرفی ۱۱۴
۳– لغویت قید مذکور در صورت تعذر واقعی ۱۱۵
۴– شریعت سهله سمحه و بهترین راه برای پرداخت دیه ۱۱۶
ب) موضوعیت نداشتن موارد دیه ۱۱۷
مبحث دوم: پرداخت دیات ششگانه و گستره حقوقی آن ۱۲۰
الف) اصول پرداخت دیه از منظر اداره حقوقی ۱۲۰
ب) گستره حقوقی مهلت پرداخت دیه ۱۲۲
د) پرداخت دیات سته از منظر مقام معظم رهبری (حفظه الله) ۱۲۴
نتایج و پیشنهادات ۱۲۶
منابع و مآخذ ۱۳۰
کلیدواژه ها
- حقوق اسلامی
- زمان
- دیه
- فقه جعفری
- مکان
- قانون مجازات اسلامی
- اصناف دیه
- زمان
- مکان
- فقه و حقوق