تاثیر فرآیند عدالت ترمیمی در پیشگیری از جرم با نگاهی به جایگاه آن در حقوق کیفری ایران

عنوان	تاثیر فرآیند عدالت ترمیمی در پیشگیری از جرم با نگاهی به جایگاه آن در حقوق کیفری ایران
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	فریده قاسمیان
استاد راهنما	اسماعیل هادی تبار
استاد مشاور	ابوالحسن شاکری
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۲
دانشگاه	دانشگاه مازندران

تاثیر فرآیند عدالت ترمیمی در پیشگیری از جرم با نگاهی به جایگاه آن در حقوق کیفری ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط فریده قاسمیان، با راهنمایی اسماعیل هادی تبار و با مشاوره ابوالحسن شاکری در سال ۱۳۹۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه مازندران دفاع گردید.

چکیده

راهبرد عدالت ترمیمی یکی از برجسته ترین ابتکارات جدید عدالت کیفری است که به موجب آن بزهکار و بزه دیده با مذاکره و گفتگو و طرح دیدگاههای خویش سرنوشت دعوی کیفری را رقم می زنند. هدف عدالت ترمیم تضمین جبران انواع خسارت های ناشی از جرم است . عدالت ترمیمی در پی نظام عدالت کیفری سنتی نبوده است بلکه به عنوان مکمل این نظام با شیوه های نوین پا به عرصه نهاد. آنچه مدنظر است میزان انطباق و تاثیر این نظام در عمل و با واقعیت های موجود می باشد، و اینکه چطور توانسته ظهور یابد و چه موانعی بر سر عملی شدن آن موجود است. عدالت ترمیمی در عمل با مشکلاتی مواجه گردیده است که در صورت رفع این مشکلات و موانع می تواند مکمل مناسبی برای نظام عدالت کیفری سنتی باشد چرا که از یک سو با توجه به حقوق بزه دیده ، منافع و نیازهایش را تامین می کند و از سوی دیگر به بزهکار فرصت پاسخگویی و مسیولیت پذیری می بخشد و امکان بازپذیری او را به جامعه مهیا می سازد. امری که در نظام عدالت کیفری به فراموشی سپرده شده است.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه ۱

کلیات تحقیق ۲

الف – بیان مساله ۳

ب – سوال های پژوهش ۴

ج – پیشینه پژوهش ۴

د – فرضیه های پژوهش ۴

ه– – حدود پژوهش ۵

و – اهداف پژوهش ۵

ز – مبانی نظری پژوهش ۵

ح – روش شناسی پژوهش ۵

ط – زمان بندی پژوهش ۵

بخش اول : تبیین مفاهیم ۶

۱–۱ تعریف عدالت ترمیمی ۸

۱–۱–۱ عناصر و شرایط عدالت ترمیمی ۱۰

۱–۱–۲ گرایشات ناظر بر عدالت ترمیمی ۱۱

۱–۱–۲–۱ گرایش ناب خواه ۱۲

۱–۱–۲–۲ گرایش بیشینه خواه ۱۲

۱–۱–۳ تحولات تاریخی عدالت ترمیمی ۱۳

۱–۲ اصول و چرایی عدالت ترمیمی ۱۵

۱–۲–۱ اصول حاکم بر نظام عدالت ترمیمی ۱۵

۱–۲–۱–۱ تخییری بودن ۱۶

۱–۲–۱–۱–۱ تخییری بودن برای مقامات قضایی ۱۸

۱–۲–۱–۱–۲ تخییری بودن برای بزهکاران ۱۹

۱–۲–۱–۲ غیرعلنی بودن ۱۹

۱–۲–۱–۳ اصل بی طرفی ۲۰

۱–۲–۱–۴ اصل اعتبار توافقات ۲۱

۱–۲–۱–۵ تضمین موازین حقوق بشری و دادرسی منصفانه ۲۲

۱–۲–۲ چرایی عدالت ترمیمی ۲۳

۱–۲–۲–۱ دلایل جرم شناسی ۲۳

۱–۲–۲–۱–۱ تقویت جنبه های اصلاحی ، درمانی عدالت کیفری ۲۳

۱–۲–۲–۱–۲ کاهش پیامدهای برچسب زنی ۲۵

۱–۲–۲–۲ دلایل حقوقی و مدیریتی ۲۶

۱–۲–۲–۲–۱ دلایل حقوقی، رسیدگی ها و جبران خسارت ۲۶

۱–۲–۲–۲–۲ دلایل مدیریتی: کاهش هزینه ها ۲۷

۱–۲–۳ بزه دیده شناسایی حمایتی ۲۹

بخش دوم: میزان انطباق عدالت ترمیمی در پیشگیری از جرم

۲–۱ مفهوم پیشگیری ۳۱

۲–۱–۱ اشکال پیشگیری ۳۲

۲–۱–۱–۱ پیشگیری کیفری ۳۲

۲–۱–۱–۱–۱ پیشگیری کیفری عام ۳۲

۲–۱–۱–۱–۲ پیشگیری کیفری خاص ۳۳

۲–۱–۱–۲ پیشگیری غیرکیفری ۳۳

۲–۱–۱–۲–۱ پیشگیری از بزهکاری اطفال و پیشگیری از بزهکاری عمومی ۳۴

۲–۱–۱–۲–۲ پیشگیری عمومی و پیشگیری اختصاصی ۳۴

۲–۱–۱–۲–۳ پیشگیری انفعالی (منفعل) و پیشگیری فعال ۳۴

۲–۱–۲ رویکردهای عدالت ترمیمی در پیشگیری از جرم ۳۵

۲–۱–۲–۱ رویکرد مستقیم در پیشگیری از جرم ۳۵

۲–۱–۲–۲ رویکرد غیر مستقیم عدالت ترمیمی در پیشگیری از جرم ۳۷

۲–۱–۳ ابزارهایی اجرای عدالت ترمیمی در پیشگیری از جرم ۳۸

۲–۱–۳–۱ میانجی گری بزه دیده – بزهکار ۳۹

۲–۱–۳–۲ نشست های گروهی / ترمیمی ۴۰

۲–۱–۳–۳ حلقه ها و محافل ۴۰

۲–۲ نتایج حاصله عدالت ترمیمی در پیشگیری از جرم ۴۱

۲–۲–۱ نتایج مثبت عدالت ترمیمی در پیشگیری از جرم ۴۱

۲–۲–۱–۱ نتیجه ی عدالت ترمیمی در مقابل بزه دیده ۴۲

۲–۲–۱–۱–۱ از حاشیه نشینی تا مشارکت دهی فعال ۴۳

۲–۲–۱–۱–۲ توجه به حقوق و نیازهای بزه دیده در فرآیند عدالت ترمیمی ۴۵

۲–۲–۱–۲ نتیجه ی مثبت عدالت ترمیمی در مقابل بزهکار ۴۷

۲–۲–۱–۲–۱ مسیولیت پذیری و پاسخگویی بزهکار ۴۸

۲–۲–۱–۲–۲ شرمسازی باز پذیرنده بزهکار ۴۸

۲–۲–۱–۲–۳ جبران خسارت بزه دیده توسط بزهکار ۵۰

۲–۲–۱–۳ نتیجه مثبت عدالت ترمیمی در ارتباط با جامعه ۵۱

۲–۲–۱–۳–۱ جامعه محلی ؛ بزه دیده ثانوی ۵۱

۲–۲–۱–۳–۲ جامعه ی محلی به مثابه ی ضمانت اجرای تعهد ترمیمی ۵۳

۲–۲–۲ دلایل شکست برنامه های عدالت ترمیمی ۵۴

۲–۲–۲–۱ گستردگی شبکه های نظارتی جرم ۵۵

۲–۲–۲–۲ اعتماد بیش از حد به تواناییهای انسانی ۵۶

۲–۲–۲–۳ جدید بودن نظریه ترمیمی و نبود معیارهای واحد ۵۸

بخش سوم: جایگاه عدالت ترمیمی در نظام حقوقی کیفری ایران

۳–۱ بازتاب دادرسی ترمیمی در نظام عرفی ایران ۶۱

۳–۱–۱ آیین خون بس ۶۱

۳–۱–۲ آیین فصل ۶۲

۳–۱–۳ آیین پناهندگی (پتر) ۶۲

۳–۲ عدالت ترمیمی در نظام کیفری ایران ۶۳

۳–۲–۱ عدالت ترمیمی در نظام کیفری ایران قبل از انقلاب ۶۳

۳–۲–۱–۱ کتابچه دستور العمل دیوان بیگیان ۶۳

۳–۲–۱–۲ قانون اصول محاکمان جزایی ۶۴

۳–۲–۱–۳ هیات های حل اختلاف محلی ۶۴

۳–۲–۱–۴ دادگاه های سیار ۶۵

۳–۲–۱–۵ دادگاه های صلح ۶۶

۳–۲–۲ عدالت ترمیمی در نظام کیفری ایران بعد از انقلاب ۶۶

۳–۲–۲–۱ سازمان تعزیرات حکومتی ۶۷

۳–۲–۲–۲ دادگاه های سیار ۶۷

۳–۲–۲–۳ نهاد قاضی تحکیم ۶۸

۳–۲–۲–۴ نهاد شورای حل اختلاف ۶۹

۳–۳ افقهای دادرسی ترمیمی در قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری ۷۲

۳–۳–۱ ظرفیتهای موجود در قانون مجازات اسلامی ۷۲

۳–۳–۱–۱ تبدیل یا حذف مجازات در حدود ۷۲

۳–۳–۱–۲ تخفیف و تبدیل مجازات ۷۲

۳–۳–۱–۳ استرداد اموال و اشیاء به بزه دیده ۷۳

۳–۳–۱–۴ آزادی مشروط ۷۳

۳–۳–۱–۵ مقررات مربوط به دیات و قصاص ۷۴

۳–۳–۱–۶ توجه به بزه دیده در جرم قتل ۷۴

۳–۳–۱–۷ موارد لوث در قانون مجازات اسلامی ۷۵

۳–۳–۲ ظرفیتهای موجود در قانون آیین دادرسی کیفری ۷۵

۳–۳–۲–۱ درخواست ترک محاکمه ۷۵

۳–۳–۲–۲ درخواست صدور قرار تامین خواسته ۷۶

۳–۳–۲–۳ سازش و درخواست آن ۷۶

۳–۳–۲–۴ جرایم قابل گذشت ۷۷

۳–۳–۲–۵ گذشت شاکی (بزه دیده) در جرایم غیر قابل گذشت ۷۷

۳–۳–۲–۶ تعیین وکیل برای افراد معلول ۷۸

۳–۳–۲–۷ نهاد قاضی تحکیم ۷۸

۳–۳–۲–۸ واحدهای ارشاد معاضدت قضایی ۷۸

۳–۴ افقهای دادرسی ترمیمی در لوایح پیشنهادی به مجلس شورای اسلامی ۷۹

۳–۴–۱ لایحه رسیدگی به جرایم اطفال ۸۰

۳–۴–۲ لایحه قانونی آیین دادرسی کیفری ۸۲

۳–۴–۳ لایحه مجازات های اجتماعی جایگزین زندان ۸۳

نتیجه گیری و پیشنهاد ۸۵

منابع و ماخذ ۸۹

چکیده انگلیسی ۹۴

کلیدواژه ها

• عدالت ترمیمی
• حقوق جزا
• بزه دیده
• جرم
• جلوگیری از جرم
• سیاست عدالت کیفری
• ایران
• رابطه قربانی – بزهکار