تبیین واگرایی های قانون مجازات اسلامی و اندیشه حاکمیت قانون

عنوان	تبیین واگرایی های قانون مجازات اسلامی و اندیشه حاکمیت قانون
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	مسعود مختار فر
استاد راهنما	مرتضی جوانمردی صاحب
استاد مشاور	کاوه پولادی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه کردستان

تبیین واگرایی های قانون مجازات اسلامی و اندیشه حاکمیت قانون عنوان پایان نامه ای است که توسط مسعود مختار فر، با راهنمایی مرتضی جوانمردی صاحب و با مشاوره کاوه پولادی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه کردستان دفاع گردید.

چکیده

در پژوهش حاضر تلاش بر آن است که قانون مجازات اسلامی (کتاب های حدود، قصاص و دیات)، به عنوان احکام شرعی، در پرتو اندیشه حاکمیت قانون مورد بازبینی و بازاندیشی قرار گیرد. نقطه آغازین پژوهش، بررسی مفهوم حاکمیت قانون و رسیدن به فهم واحدی از آن است. در این راستا سیستم فکری ژوزف رز در حوزه حاکمیت قانون تحت عنوان اصالت شکل در حقوق معرفی خواهد شد. در گام بعد به توصیف کتاب های حدود، قصاص، دیات و همچنین به مبانی فقهی آنها خواهیم پرداخت. سپس کتاب های حدود، قصاص و دیات را بر مبنای سنجه های حاکمیت قانون مفصل بندی خواهیم کرد. در ادامه، بحث به حوزه مسیله فربه تری تحت عنوان اسلام و مدرنیته کشانده می شود و با عنوان حاکمیت شرع و حاکمیت قانون آغاز به سخن می کنیم. با روش دولت ممتنع سعی در تبیین مسیله واگرایی بین احکام فقهی حدود، قصاص و دیات به عنوان هسته مرکزی حکمرانی اسلامی و اندیشه حاکمیت قانون به مثابه پارادایم دولت مدرن، خواهد شد. در این میان وایل حلاق با ارایه توصیفی متفاوت از دولت مدرن و حکمرانی اسلامی به تعارض ذاتی دولت مدرن و اسلام اشاره می کند. از منظر وی، حکمرانی اسلامی بنیان های اخلاقی، حقوقی، سیاسی و اجتماعی مخصوص به خود را داراست که به صورت چشم گیری از بنیان های مشابه در دولت مدرن متفاوت است. این پژوهش با توجه به اهمیت اصالت شکل هم در اندیشه حاکمیت قانون و هم در تیوری دولت مدرن، سوهان سنجه های شکل گرایی در حقوق را، بر بدن قانون مجازات اسلامی می خرامد تا واگرایی های موجود را عیان و ظاهر و سپس به تبیین و ارزیابی آنها بپردازد.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب عنوان صفحه فصل اول: مقدمه و کلیات

۱–۱– پیشینه و تاریخچه پژوهش

۱–۲– نوآوری پژوهش

۱–۳– اهداف پژوهش

۱–۴– پرسشهای اصلی و فرعی پژوهش

۱–۴–۱– پرسش اصلی

۱–۴–۲– پرسشهای فرعی

۱–۵– روششناسی پژوهش

فصل دوم: اندیشه حاکمیت قانون؛ از مفهوم تا سنجه

۲–۱– حاکمیت قانون؛ از دولت انتظامی تا دولت قانونمدار

۲–۱–۱– مفهوم حاکمیت قانون

الف– مفهوم شناسی حاکمیت قانون

ب– برداشت شکلی از حاکمیت قانون

۲–۱–۲– پویشی تاریخی در حاکمیت قانون

الف– نقطه تحول مفهوم حاکمیت قانون

ب– تعارض میان حاکمیت پادشاهان و حاکمیت قانون در دوران مدرن

۲–۱–۳– رویکردهای حاکمیت قانون

الف– نظریه قانون در مکتب حقوق طبیعی

ب– نظریه ی قانون در مکتب حقوق سوسیالیستی

ج– نظریه ی قانون در پوزیتیوویسم حقوقی

۲–۲– پوزیتیویسم حقوقی و حاکمیت قانون

۲–۲–۱– حقوق و فرمان سیاسی

۲–۲–۲– هنجارگرایی و اعتبار قاعده

۲–۲–۳– نیوپوزیتیویسم حقوقی و اصالت شکل

الف– نیوپوزیتیویسم حقوقی

ب– اصالت شکل در حقوق

۲–۳–حاکمیت قانون؛ حقوق و اقتدار

۲–۳–۱– خاستگاه اعتبار حقوق

۲–۳–۲– فضیلت های حقوق

۲–۳–۳– سنجه های حاکمیت قانون

الف– معطوف به آینده بودن

ب– علنی بودن

ج– واضح و قابل فهم بودن

د– قوانین باید نسبتا پایدار باشند

ه– عام بودن

فصل سوم: حدود، قصاص و دیات؛ از امر شرعی تا امر قانونی ۵۰ ۳–۱– منابع تشریع و قانون گذاری حدود، قصاص و دیات

۳–۱–۱– اجتهاد احکام حدود، قصاص و دیات در نظریه فقهی

الف– بازشناسی مبانی فقهی حدود

ب– بازشناسی مبانی فقهی قصاص

ج– بازشناسی مبانی فقهی دیات

۳–۱–۲– روند تصویب احکام حدود، قصاص و دیات در مجلس قانون گذاری

۳–۲– سیاست کیفری در حقوق موضوعه ایران

۳–۲–۱– لزوم تطبیق قوانین کیفری با موازین اسلامی

۳–۲–۲– اصل قانونی بودن جرم و مجازات

۳–۳– اصول و ویژگی های ذاتی احکام حدود، قصاص و دیات

۳–۳–۱– عطف به ما سبق شدن

۳–۳–۲– احکام و فرامین پنهان

۳–۳–۳– ابهام و عدم وضوح

۳–۳–۴– عدم تساوی جزایی زن و مرد

۳–۳–۵– عدم تساوی جزایی مسلمان و غیر مسلمان

فصل چهارم: واگرایی حاکمیت شرع و حاکمیت قانون: مخمصه حقوق کیفری ایران

۴–۱– دولت مدرن و حکمرانی اسلامی؛ همنشینی ناهموار

۴–۱–۱– ماهیت و سرشت حاکمیت

الف– حاکمیت الهی

ب– حاکمیت ملی و مردمی

۴–۱–۲– نظریه دولت مدرن

الف– مبانی تکوین و تکامل دولت مدرن

ب– مفهوم شناسی دولت مدرن

۴–۱–۳– نظریه حکمرانی اسلامی

الف– سرچشمههای جامعه سیاسی اسلام

ب– مفهوم شناسی نظریه حکمرانی اسلامی

۴–۲– حاکمیت فقه؛ تحریف مشابه حاکمیت قانون

۴–۲–۱– حاکمیت فقه

الف– مفهوم شناسی فقه و فلسفه پیدایش آن

ب– حاکمیت فقه هسته مرکزی حکمرانی اسلامی

۴–۲–۲– نظریه حاکمیت قانون و تفکیک قوا

۴–۲–۳– نظریه امتناع دولت مدرن اسلامی

۴–۳– تبیین مصادیق واگرا از اندیشه حاکمیت قانون در قوانین حدود، قصاص و دیات

۴–۳–۱– معطوف به آینده بودن و عطف به ماسبق شدن

۴–۳–۲– علنی و قابل فهم بودن؛ پنهانی و مبهم بودن

۴–۳–۳– عام بودن؛ مصونیتها، اعطای امتیازات خاص و عدم تساوی جزایی زن و مرد، مسلمان و غیر مسلمان

۴–۴– نتیجه گیری

منابع

کلیدواژه ها

• حاکمیت قانون
• اصالت شکل