تحلیل استدلال از راه بُرهان خُلف در حقوق؛ مبانی، ماهیت و کاربردها
تحلیل استدلال از راه بُرهان خُلف در حقوق؛ مبانی، ماهیت و کاربردها نام مقاله ای از حیدر پیری بوده که در شماره چهل و سوم دوره یازدهم (تابستان 1402) فصلنامه علمی پژوهش حقوق خصوصی منتشر شده است.
چکیده
استدلال حیات و زندگی حقوق است، تبیین شیوة درست استدلال حقوقی، در استنباط احکام صحیح حقوقی از اهمیت چشم‌گیری برخوردار است. گاهی اوقات، از نظر عملی مفید است تا یک قضیه به‌صورت غیرمستقیم اثبات شود تا مستقیم. استدلال از راه بُرهان خُلف گونه‌‌ای خاص از اثبات غیرمستقیم است که در آن اثبات مطلوب از طریق ابطال نقیض آن انجام می‌‌شود. هدف این مقاله تحلیل ماهیت، مبانی و ساختار استدلال از راه بُرهان خُلف است. برای این مهم، این سؤالات مطرح است که بُرهان خُلف در استنباط مسائل مختلف حقوقی چه جایگاهی دارد؟ اگر بُرهان خُلف در عرصة حقوق به‌عنوان تکنیکی برای رسیدن به مقصد مددکار حقوق‌دان بشناسیم، با چه شیوه‌‌هایی می‌‌توانیم در استدلال حقوقی از آن استفاده کرد تا به آموزه‌‌های حقوقی دست پیدا کنیم؟ مقاله حاضر با تتبع در آرا و نظرات مختلف به این نتیجه می‌‌رسد که استدلال از راه بُرهان خُلف، با برهان‌های تفسیری و هرمونتیکی سروکار دارد که به‌طور کلی مانع بروز خطاهای منطقی می‌‌شود و تنها در موارد خاص ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این، حقوق‌دانان از این شکل استدلال برای توجیه تصمیمات خود استفاده می‌‌کنند، چرا که استدلال مورد نظر، حقوق‌دانان را قادر می‌‌سازد از تعارض بین هنجارها و تعارض بین نتایج و پیامدهای اعمال این هنجارها جلوگیری کنند.
کلیدواژه ها
- بُرهان خُلف
- استدلال حقوقی
- منطق حقوق
- نقیض مطلوب
- تالی فاسد