تحلیل انتقادی رویکردهای اثباتی به قانون بررسی موردی دیدگاه‌های هانس کلسن و هربرت هارت
تحلیل انتقادی رویکردهای اثباتی به قانون بررسی موردی دیدگاه‌های هانس کلسن و هربرت هارت نام مقاله ای است از سید محمد مهدی غمامی و حسین عزیزی که در شماره یک دوره چهل و شش (فروردین 1395) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.
چکیده
اثبات‌گرایی حقوقی از جمله مکاتب حقوقی است که داشتن نظریهای اخلاقاً بیطرف توصیفی یا مفهومی از حقوق را هم ممکن میداند و ضروری. بر پایۀ این مکتب، قوانین اثباتی، قوانینی است که دولت‌ها آن را تصویب میکنند و متفاوت از اصول اخلاقی مکتب حقوق طبیعی است که دائمی تلقی می‌شوند و حتی بنابر بعضی از نظریات، ریشۀ الهی دارند. اثبات‌گرایی حقوقی در دوران معاصر، اغلب خود را با نظرهای هانس کلسن و هربرت هارت معرفی کرده و به‌شدت متأثر از این دو اندیشمند بوده است، به‌گونهای که نمیتوان از اثبات‌گرایی سخن به میان آورد و از تبیین نظری آن دو سخن نگفت. کلسن با نظریۀ ناب حقوقی، سعی در معرفی رویکرد اثباتگرایانۀ خالص و تند دارد، درحالی‌که هربرت هارت دارای مذاقی معتدل است و رویکردی فایده‌گرا را در میان اثبات‌گرایان حقوقی دنبال می‌کند، البته نظریات هر دو در مبانی و اصول اثبات‌گرایی ریشه دارد؛ اصولی که هم خود به‌تنهایی و هم در حوزۀ حقوق با برداشتهایی که کلسن و هارت ارائه میدهند، علاوه‌بر تناقضات متعدد، بیش از گذشته با کارکردهای حقوق در جامعۀ انسان اجتماعی ناهمخوانی دارد و در صورت اجرا با نتایج ناخواسته روبه‌رو میشود.
کلیدواژه ها
- اثبات گرایی
- قانون
- قاعده تشخیص
- هانس کلسن
- هربرت هارت
- هنجار بنیادین