تحلیل تطبیقی اراده گرایی سنتی در عصر ناصری با اراده گرایی مدرن

از ویکی حقوق
پرش به ناوبری پرش به جستجو

تحلیل تطبیقی اراده گرایی سنتی در عصر ناصری با اراده گرایی مدرن نام مقاله‌ای از مهدی شهابی، محمد رضا محمدی جرقویه‌ای و مرتضی دهقان نژاد است که در شماره شصت و ششم (اردیبهشت 1399) در فصلنامه علمی پژوهش حقوق عمومی منتشر شده است.

چکیده

در عصر ناصری، به لحاظ عدم حاکمیت قانون به عنوان نماد اراده‌گرایی مدرن، ارادة شاه یکی از مهمترین مبناهای اعتبار قاعدة حقوقی بود که ریشه عمیقی در بافت فکری و سنتی جامعة ایرانی داشت. این اراده، مشروعیت ایدئولوژیک خود را از ارادة الهی کسب می‌نمود و مردم به عنوان رعایا، ضمن پذیرش این موضوع، این واگذاری قدرت را نوعی فره ایزدی تلقی می‌کردند. با این‌حال، از آنجا که ارادة شاه، به احوال و نفسانیات شاه زمان برمی‌گشت، مبنایی متغیر قلمداد می‌شد که قواعد برآمده از آن دارای ویژگی‌هایی از قبیل غیرقابل پیش‌بینی بودن، فقدان عنصر برابری، عدم قطعیت و استمرار و عدم تحدیدپذیری بود. همین ویژگی‌ها بود که در تقابل با پارادایم حقوق مدرن و اراده‌گرایی مدرن، هیچگاه نتوانست ساختاری مبتنی بر عدالت طبیعی را نتیجه بدهد و امکان سازگاری اراده شاهی با عدالت شرعی مبتنی بر اصول و قواعد شرعی را نیز ناممکن نمود و سرانجام نیز به انقلاب مشروطه انجامید. تحلیل شاخصه‌های اراده‌گرایی سنتی از منظر اراده‌گرایی مدرن، هدف اصلی این پژوهش است تا به این ترتیب، چالش‌های ساختاری نظام حقوقی پیشامشروطه تبیین گردد.

کلیدواژه‌ها

  • اراده گرایی سنتی
  • شاه
  • مبنای اعتبار
  • قاعده حقوقی
  • عصر قاجار

اصطلاحات تخصصی