تحلیل فقهی و حقوقی نوآوری های آیینی قانون حمایت خانواده مصوب 1392

تحلیل فقهی و حقوقی نوآوری های آیینی قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۲ عنوان رساله ای است که توسط حبیب صادقی، با راهنمایی محمدحسن جوادی و سیدمهدی قریشی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه ارومیه دفاع گردید.

عنوان	تحلیل فقهی و حقوقی نوآوری های آیینی قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۲
رشته	حقوق خانواده
دانشجو	حبیب صادقی
استاد راهنما	محمدحسن جوادی، سیدمهدی قریشی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۸
دانشگاه	دانشگاه ارومیه

چکیده

خانواده به عنوان بنیادی ترین و نخستین اجتماعی که فرد در آن پای می گذارد متشکل از روابط حاکم بر افراد آن است.برای مدیریت خانواده مثل هر اجتماع دیگر نیاز به قوانین و مقرراتی است تا افراد خانواده در سایه آن به تنظیم و تنسیق روابط خود بپردازند. اما بدون شک روابط خانوادگی را نمیتوان صرفا با قانون و مقررات اصلاح نمود؛ بلکه فقط می توان این روابط را تا حدودی مدیریت نمود. شاید بهمین جهت است که امر قانونگذاری در حقوق خانواده امری بسیار مهم و تخصصی است. هر گاه قانونی در ارتباط با خانواده بدون امعان نظر و رعایت همه جوانب تدوین شود، آثار سوی زیادی به دنبال خواهد داشت .مطالعه شواهد تاریخی و قوانین و مقررات موضوعه در حوزه خانواده به درستی نشان میدهد که این قوانین،همواره با فراز و فرودهای متعددی روبرو بوده و هیچ گاه عاری از عیب و و نقص نبوده است و این امر به خاطر ویژگی روابط خانوادگی و ارتباط آن با تحولات اجتماعی است؛ روابط اجتماعی متغییر است و این تغییر و تحول در روابط خانوادگی نیز اثر می گذارد. به همین جهت قانونگذار در زمینه حقوق خانواده باید هماره فعال و پویا باشد؛ در غیر این صورت حقوق خانواده و روابط خانوادگی، از روابط اجتماعی عقب می ماند. قانونگذار حمایت خانواده اما در آخرین تقنین خود به درستی به نقص قوانین شکلی در حوزه خانواده پرداخته و تلاش نموده تا با توجه به مشکلات عملی محاکم در رسیدگی به دعاوی خانوادگی ضمن رعایت دادرسی تخصصی،ایجاد دادگاه تخصیصی(اختصاصی)خانواده با افزایش صلاحیت های ذاتی و محلی، ایجاد دادگاه بخش، قاضی مشاور زن، تاخیر جلسه دادرسی، عدم رعایت سایر مقررات آیین دادرسی،ایجاد برخی معافیت ها،ایجاد مراکز مشاوره، شیوه های نوین ابلاغ آرا،دستور موقت در دعاوی خانواده و نهایتا تدوین قوانین کیفری حوزه خانواده تا حد زیادی از دغدغه مجریان و قضات بکاهد. پژوهش حاضر تلاش نموده تا ضمن بررسی فقهی – حقوقی نو آوری های آیینی در قانون حمایت،به اصول حاکم بر دعاوی خانواده پرداخته و پیشنهادهایی جهت اصلاح قانون ارایه نماید. در این راستا ضمن نقد ماهوی مراکز مشاوره پیشنهادشده تا مراجعه به این نهاد برای قبل از ثبت ازدواج الزامی و نهاد داوری در معیت آن نهاد شکل گیرد.همچنین الزاماتی برای دادگاه خانواده پیش بینی و افزایش صلاحیت دادگاه خانواده در حوزه جرایم خانواده،پیشنهاد گردیده است.نهایتا مواد قانونی اصلاح شده ه قانونگذار جهت اصلاح ارایه شده است.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب کلیات

۱– طرح مسیله :

۱–۳–ضرورت تحقیق:

۲–۳–اهداف تحقیق:

۱–۲–۳–هدف کلی:

۲–۲–۳–اهداف اختصاصی:

۴– سوال ها یا فرضیه های پژوهش:

۵– تعریف متغیرهای مطرح شده درسوالها یا فرضیه های تحقیق:

۱–۵– نوآوری های آیینی:

۲–۵–قانون جدید خانواده:

۶– متدولوژی انجام پژوهش و دلایل انتخاب آن:

۱–۶– نوع تحقیق براساس اهداف تحقیق:

۲–۶– چگونگی انجام پژوهش:

۷– جامعه آماری، حجم نمونه و نمونه گیری :

۸– ابزارهای مناسب برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز :

۱–۸– انتخاب ابزار :

۹– شیوه های تجزیه و تحلیل داده ها:

نقد و بررسی فقهی–حقوقی نوآوری های آیینی در قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱

فصل اول

واژه شناسی و تحلیل مفهومی

۱–مفهوم شناسی

۱–۱–مفهوم نوآوری:

۹ ۱–۱–۱–نو آوری در لغت:

۱–۲–آیین:

۱–۲–۱–معنای آیین در لغت:

۲–۲–۲آیین دادرسی در اسلام:

۳– خانواده: ۱۱

–۳ –خانواده در اصطلاح:

۱–۲–۳–خانواده از منظر حقوقی:

۲–۲–۳–خانواده از منظر روانشناسی:

۳–۲–۳–خانواده از منظر جامعه شناسی:

۳–۳–قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱:

۴–مفهوم حوزه قضایی:

۱–۴– حوزه قضایی شهرستان:

۲–۴– حوزه قضایی بخش:

۵– تابعیت، اقامتگاه و احوال شخصیه:

۶– مفهوم ، شرایط اقامه و اقسام دعوا:

۱–۶– شرایط اقامه دعوی

۲–۶–انواع دعاوی:

۳–۶– اقامه ی دعوا:

۴–۶– دادخواست:

۷– امور و دعاوی خانوادگی:

۸– تصمیمات(اعمال)دادگاهها:

۹–ابلاغ:

۱۰– تعریف اعسار و معسر:

۱۱–مراکز مشاوره:

فصل دوم

اصول حاکم بر دادرسی های خانواده در فقه و حقوق ایران

مقدمه:

۱–اصل پایداری و بقای زندگی زناشویی (استواری روابط خانوادگی):

۲–عدم رعایت سایر تشریفات دادرسی:

۱–۲–اصول و تشریفات دادرسی

۲–۲–ضابطه تشخیص اصول دادرسی از تشریفات دادرسی:

۳–۲–عدم رعایت تشریفات دادرسی در پرتو قوانین:

۴–۲–تشریفات در قانون حمایت خانواده:

۳–اصل ارجاع به داوری

۲–۳– داوری در دعاوی خانوادگی از منظر قانون:

۳–۳–تاسیس اصل ارجاع به داوری :

۴–۳–فلسفه ارجاع به داوری:

۴–اصل غیر علنی بودن دادرسی:

۱–۴–علنی بودن دادرسی در پرتو قوانین:

۲–۴–ضرورت غیر علنی بودن دعاوی خانوادگی:

۳–۴–معایب علنی بودن دادرسی امور و دعاوی خانوادگی:

۵–اصل رعایت غبطه و مصلحت کودکان ، نوجوانان:

۱–۵–مفهوم ومعیار مصلحت:

۲–۵–کیفیت رعایت مصلحت:

۱–۲–۵–نظریات مطروحه:

۱–۱–۲–۵– نظریه شرط صوری (احرازی):

۲–۱–۲–۵– نظریه شرط واقعی: (مصلحت واقعی):

۳–۱–۲–۵– نظریه مختلط (مصلحت عرفی):

۲–۲–۵–مدار در مصلحت:

۶–اصل دادرسی تخصصی ودادگاه تخصصی:

۷–جمع بندی:

فصل سوم ۵۰ دادگاه خانواده ۵۰ ۱–ضرورت تشکیل دادگاه خانواده و بررسی پیشینه تاریخی آن:

۲– تشکیل دادگاه خانواده:

۳– فایده اختصاصی بودن دادگاه خانواده :

۴– ساختاردادگاه خانواده :

۱–۴– شرایط قضات دادگاه خانواده:

۲–۴–قضاوت زنان:

۱–۲–۴– سیرتاریخی قضاوت زنان در حقوق ایران:

۲–۲–۴– قضات زنان از منظر فقه :

۳–۲–۴–جایگاه ومیزان تاثیر اظهار نظر قاضی مشاور زن در آراء صادره:

۴–۲–۴ اظهار نظر خارج از موعد قاضی مشاور زن و اثر آن در روند دادرسی:

۵–۲–۴– رد نظر قاضی مشاور زن توسط قاضی انشا کننده:

۵– الزامات دادگاه خانواده

۱–۵– ضرورت تاسیس دادسرای ویژه امور و دعاوی خانوادگی:

۲–۵– توسعه مراکز امداد و ارشاد در کنار دادگاههای خانواده و تقویت آنها:

۳–۵– تشکیل واحد داوری:

۴–۵– پلیس خانواده :

۵–۵– تشکیل صندوق حمایت از خانواده:

۶–۵– اجرای احکام و تصمیمات دادگاه خانواده:

۶–جمع بندی:

فصل چهارم

صلاحیتهای دادگاه خانواده

مقدمه:

۱– صلاحیت ذاتی:

۲–قواعد صلاحیت ذاتی:

۳–بررسی سیر صلاحیت ذاتی در قوانین مرتبط با خانواده :

۴–صلاحیت ذاتی در قانون حمایت خانواده جدید:

۱–۴– دعوای نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن

۲–۴– اذن در نکاح:

۳–۴– رجوع از طلاق:

۴–۴– رشد، حجر و رفع آن:

۵–۴– ولایت قهری، قیمومت و وصایت:

۱–۵–۴– ولایت قهری:

۲–۵–۴– قیمومت (ولایت قضایی):

۳–۵–۴– وصایت (ولایت عهدی):

۶–۴–سرپرستی کودکان بی سرپرست:

۱–۶–۴– دادگاه صالح:

۲–۶–۴– قرار سرپرستی :

۳–۶–۴–حکم سرپرستی :

۴–۶–۴– فسخ حکم سرپرستی و آثار آن:

۷–۴– امور مربوط به غایب مفقود الاثر:

۱–۷–۴– صلاحیت دادگاه :

۲–۷–۴– در خواست تعیین امین :

۳–۷–۴– دادن اموال بطور موقت به تصرف ورثه:

۴–۷–۴–حکم موت فرضی:

۸–۴– اهدای جنین:

۱–۸–۴– دادگاه صالح و شیوه رسیدگی:

۲–۸–۴– قرار یا حکم:

۳–۸–۴–قابلیت پژوهش یا فرجام خواهی:

۹–۴–تغییر جنسیت :

۱–۹–۴–تعریف تغییر جنسیت:

۲–۹–۴– حرمت و حلیت :

۳–۹–۴– مرجع صالح:

۴–۹–۴– نحوه رسیدگی:

۵–۹–۴– آثار رای دادگاه:

۶–۹–۴– مدارک لازم برای در خواست تغییر جنسیت و مراحل انجام کار:

۱۰–۴ مقررات کیفری:

۱–۱۰–۴–افزایش صلاحیت دادگاه خانواده در رسیدگی به امورکیفری:

۲–۱۰–۴–جرایم علیه حقوق و تکالیف خانوادگی و جرایم خانوادگی

۳–۱۰–۴–صلاحیت دادگاه خانواده در رسیدگی به جرایم موضوع فصل هفتم قانون:

۴–۱۰–۴–وصف کیفری عدم استرداد طفل:

۵–صلاحیت محلی و نسبی دادگاه خانواده:

۱–۵– صلاحیت نسبی:

۲–۵– صلاحیت محلی:

۱–۲–۵– استثنایات وارده بر اصل قاعده صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده:

۱–۱–۲–۵– دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول:

۲–۱–۲–۵– دادگاه محل سکونت زوجه:

۳–۱–۲–۵– دعاوی راجع به ترکه متوفی:

۴–۱–۲–۵– دعوای توقف:

۵–۱–۲–۵– دعوای اعسار:

۶–۱–۲–۵– اقامتگاههای اختیاری:

۱–۶–۱–۲–۵– انتخاب اقامتگاه:

۲–۶–۱–۲–۵– تعدد خوانده ها، تعدد اموال غیرمنقول:

۳–۶–۱–۲–۵– دعاوی بازرگانی و دعاوی راجع به اموال منقول:

۶–حوزه قضایی متعدد:

۱–۶– استثنا بر اصل:

۲–۶– طرح دعاوی در حوزه های قضایی متعدد:

۷–صلاحیت شورای حل اختلاف در رسیدگی به امور و دعاوی خانوادگی:

۸–صلاحیت دعاوی خانواده مطروحه در نظامهای حقوقی خارج از کشور:

۱–۸– شناسایی واجرای احکام

۲–۸– سیستم های شناسایی واجرای احکام خارجی

۱–۲–۸–سیستم فرانسوی:

۲–۲–۸–سیستم انگلیسی–آمریکایی:

۳–۲–۸– نظام حقوقی ایران:

۳–۸– دادگاه صالح در سیدگی به امور و دعاوی خانوادگی ایرانیان مقیم خارج کشور:

۴–۸– اعتراض به آراء محاکم خارجی و دادگاه صالح به رسیدگی:

۵–۸– قانون حاکم بر دعوی زوجین مقیم خارج از کشور:

۶–۸– تشریفات در خواست اجرای حکم صادره از دادگاه خارجی:

۷–۸–ثبت و تنفیذ حکم طلاق صادره از محاکم خارجی:

۸–۸– تصمیمات مراجع عالی اقلیت های دینی:

۹–اعسار در دعاوی خانوادگی :

۱–۹– معافیت از هزینه دادرسی در دعاوی خانواده:

۱–۱–۹– اعسار از هزینه های دادرسی:

۲–۱–۹– اعسار از پرداخت محکوم به:

۳–۱–۹– اعسار از هزینه دین یا اجراییه ثبتی:

۲–۹–ویژگی ها و امتیازات دعوای اعسار:

۳–۹– بررسی نهاد اعسار در دعاوی خانواده:

۴–۹– اعسار و معافیت از هزینه دادرسی در قوانین حمایت خانواده:

۱۰–ابلاغ در دعاوی خانوادگی:

۱–۱۰– نحوه ابلاغ دعاوی خانوادکی:

۲–۱۰– تشریفات ابلاغ در دادگاه خانواده :

۳–۱۰–ابلاغ قانونی ،ابلاغ واقعی و ابلاغ الکترونیکی:

۴–۱۰– ابلاغ به خوانده مجهول الامکان:

۱۱–درخواست تاخیر جلسه:

۱۲– درخواست تامین محکوم به

۱–۱۲–درخواست تامین خواسته در قانون آیین دادرسی مدنی:

۲–۱۲–درخواست تامین محکوم به در قانون حمایت خانواده:

۳–۱۲– دادگاه صالح صدور قرار تامین:

۴–۱۲–قابلیت شکایت:

۱۳–دادرسی موقت:

۱–۱۳– ویژگی های دستور موقت:

۲–۱۳– دادرسی فوری در قوانین حمایت خانواده:

۱–۲–۱۳–قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳:

۲–۲–۱۳– دستورموقت در قانون حمایت خانواده جدید:

۳–۱۳– ویژگی های دستور موقت در قانون جدید:

۴–۱۳– دستور موقت در حضانت کودکان:

۵–۱۳– حضانت در قانون مدنی:

۶–۱۳– حضانت در قانون جدید حمایت خانواده:

۷–۱۳– حضانت فرزندان نامشروع و بدون سرپرست:

۸–۱۳– دعوی مطالبه نفقه طفل :

۱–۸–۱۳– رسیدگی دادگاه خانواده به دعوی مطالبه نفقه:

۹–۱۳– ملاقات با طفل:

۱۴–جمع بندی و نتیجه گیری:

فصل پنجم

بررسی جایگاه نهاد داوری و مراکز مشاوره

در قانون جدید حمایت خانواده

۱– نهاد داوری:

۱–۱–فصل خصومت (طلاق) یا حل اختلاف ( سازش):

۲–۱– داوری بمثابه یک قرار:

۳–۱–ماهیت داوری:

۴–۱– داوری از منظر قرآن و فقه :

۵–۱– شروط داور در قانون جدید:

۶–۱– پیشینه داوری در اختلافات خانوادگی:

۷–۱– داوری در قانون جدیدحمایت خانواده:

۸–۱– نوآوری های قانون حمایت در مبحث داوری و نقد قانون:

۹–۱– نقد و بررسی قانون جدید از منظر داوری:

۱–۹–۱– انحصار داوری در طلاق:

۲–۹–۱–محدودیت قلمرو داوری در قانون جدید

۳–۹–۱– لزوم تدوین آیین نامه یا دستورالعمل مربوط به داوری:

۲– مراکز مشاوره از منظر فقه و حقوق در قانون جدید حمایت خانواده

۱–۲– ایجاد مراکز مشاوره و تعارض آن با وظایف دستگاه قضاء:

۲–۲– اجباری یا اختیاری بودن دادگاه در ارجاع امر به مراکز مشاوره:

۳–۲– حدود صلاحیت مراکز مشاوره:

۴–۲– درجه تکلیف دادگاه در پیروی از نظر مرکز مشاوره:

۵–۲– پیشگیری از طلاق در قانون جدید:

۶–۲– مشروعیت طلاق توافقی و نحوه رسیدگی به آن:

۷–۲– مستند و مستدل بودن رای قاضی و نظرات مشاورین مرکز:

۸–۲– مبانی فقهی و قانونی برای الزام قاضی به اخذ مشورت:

۹–۲– آسیب های مراکز مشاوره :

۳–جمع بندی و نتیجه گیری

ضمایم

کلیدواژه ها

• نو آوری
• دادگاه خانواده
• صلاحیت ذاتی و محلی
• مراکز مشاوره و داوری