تحلیل لایحه جدید جرایم اطفال و نوجوانان

عنوان	تحلیل لایحه جدید جرایم اطفال و نوجوانان
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	اسماعیل شاکر
استاد راهنما	نریمان فاخری
استاد مشاور	فاطمه سوهانیان
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۸۸
دانشگاه	مرکز پیام نور تهران

تحلیل لایحه جدید جرایم اطفال و نوجوانان عنوان پایان نامه ای است که توسط اسماعیل شاکر، با راهنمایی نریمان فاخری و با مشاوره فاطمه سوهانیان در سال ۱۳۸۸ و در مقطع کارشناسی ارشد مرکز پیام نور تهران دفاع گردید.

چکیده

دوران کودکی دارای ویژگی های متمایز از دوران بزرگسالی است. تمایز کودک از نظر روحی، روانی و جسمانی موجب شده است در رسیدگی به جرایم اطفال دادرسی خاص پیش بینی شود. دادرسی افتراقی کودک در موادی از قانون مجازات عمومی ۱۳۰۴ پیش بینی شده بود. اما گذر زمان این اندک توجه را نیز به بوته ی فراموشی سپرد با تصویب قانون تشکیل دادگاههای اطفال مصوب ۱۳۳۸ تشکیل کانون اصلاح و تربیت مورد توجه قرار گرفت.بعد از انقلاب اسلامی برای رفع خلاء موجود، قانون جامعی تصویب نشد تا اینکه قوه قضاییه در یک روند طولانی، لایحه ی رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان را تدوین کرد و با توجه به اینکه حقوق کیفری کودکان بزهکار در بر گیرنده حقوق ماهوی و شکلی است. این لایحه از دو جهت ماهوی و شکلی مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد که در فصل اول آن مباحث الف : مسیولیت کیفری به نحوی که لایحه رژیم خاصی از مسیولیت تدریجی پذیرفته ضمن اینکه مسیله رشد جزایی در مورد جرایم سنگین که در صلاحیت دادگاه کیفری استان را وارد سیستم حقوقی نموده بررسی شده و ب : مجازاتها به نحوی که در لایحه علاوه بر متناسب نمودن اعمال واکنشها به رشد عقلی مرتکب ، امکان تبدیل واکنشهای تنبیهی به واکنشهای اجتماعی از قبیل حرفه آموزی، خدمات عمومی و اقامت درمنزل را فراهم نموده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. و در فصل دوم آن مباحث الف : سازمان و تشکیلات مربوط به رسیدگی جرایم اطفال و نوجوانان اعم از سازمان تشکیلات قضایی که شامل نهادهای دادسرا و دادگاه عمومی ویژه اطفال و نوجوانان و همچنین دادگاه کیفری استان ویژه اطفال و نوجوانان می باشد و نهادهای پیرا قضایی (اجرایی) که شامل نهادهای میانجیگری کیفری ، مددکاری، اجتماعی و پلیس ویژه اطفال می باشد بررسی شده و ب : تشریفات رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان اعم از رسیدگی در دادسرا یا دادگاه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطا لب

مقدمه ۱

فصل اول : تحلیل لایحه جدید جرایم اطفال و نوجوانان از جنبه ماهوی ۷

۱–۱ : مسیو لیت کیفری ۹

۱–۱–۱ : مفاهیم مسیو لیت ۹

۱–۱–۱–۱ : مسیولیت از دیدگاه قرآن کریم ۱۰

۱–۱–۱–۲ : مسیولیت از دیدگاه اخلاقی و اجتماعی ۱۰

۱–۱–۲ : سابقه تاریخی مسیولیت ۱۳

۱–۱–۲–۱ : مسیولیت در دوران قدیم ۱۳

۱–۱–۲–۱–۱ : جمعی بودن مسیولیت ۱۴

۱–۱–۲–۱–۲ : تسری مسیولیت به اجساد و حیوانات ۱۵

۱–۱–۲–۱–۳ : موضوعی بودن مسیولیت ۱۶

۱–۱–۲–۲ : مسیولیت در نظام کیفری اسلام ۱۷

۱–۱–۲–۲–۱ : شرایط عمومی مسیولیت در نظام کیفری اسلام (بلوغ) ۱۸

۱–۱–۲–۲–۱–۱ : بلوغ از نظر آیات قرآن ۱۹

۱–۱–۲–۲–۱–۲ : بلوغ از نظر روایات اسلامی ۲۱

۱–۱–۲–۲–۱–۲–۱ : بلوغ جنسی (طبیعی) در روایات ۲۲

۱–۱–۲–۲–۱–۲–۲ : بلوغ سنی در روایات ۲۳

۱–۱–۲–۲–۱–۳ : سن بلوغ از نظر فقهاء ۲۵

۱–۱–۲–۲–۱–۳–۱ : نظرات فقهای امامیه در مورد سن بلوغ ۲۶

۱–۱–۲–۲–۱–۳–۱–۱ : نظر مشهور فقهای امامیه در مورد سن بلوغ ۲۶

۱–۱–۲–۲–۱–۳–۱–۲ : نظرات مخالف مشهور فقهای امامیه در مورد سن بلوغ ۲۷

۱–۱–۲–۲–۱–۳–۱–۲–۱ : نظر مخالف مشهور فقها در بین متقدمین ۲۷

۱–۱–۲–۲–۱–۳–۱–۲–۲ : نظر مخالف مشهور فقها در بین متاخرین ۲۷

۱–۱–۲–۲–۱–۳–۲–۳ : نظر مخالف مشهور در بین فقهای معاصر ۲۷

۱–۱–۲–۲–۱–۳–۲ : بلوغ از نظر فقهای عامه ( اهل سنت ) ۲۹

۱–۱–۲–۳ : مسیولیت کیفری در دوران معاصر ۳۱

۱–۱–۳ : سن مسیولیت کیفری اطفال از نظر تطبیقی در کشورهای مختلف و قواعد بین المللی ۳۲

۱–۱–۴ : پیش بینی رژیم خاص مسیولیت تدریجی برای اطفال و نوجوانان در لایحه ۳۵

۱–۲ :مجازاتها ۳۸

۱–۲–۱ : درجه بندی واکنش اجتماعی در برابر بزهکاری اطفال به منظور متناسب ساختن این واکنشها با میزان رشد عقلی اطفال و نوجوانان ۳۹

۱–۲–۱–۱ : اطفال بین

تا

سال ۴۳

۱–۲–۱–۲ : نوجوانان بین

تا

سال ۴۵

۱–۲–۱–۳ : جرایم ارتکابی در صلاحیت دادگاه کیفری استان ۴۷

۱–۲–۲ : امکان تبدیل واکنشهای تنبیهی به واکنشهای حرفه آموزی و اقامت در منزل ۴۷

۱–۲–۳ : پیش بینی امکان سقوط مجازات با استناد به تردید یا شبهه در رشد عقلی مرتکب و تبدیل مجازاتهای سنگین جرایم داخل در صلاحیت دادگاه کیفری استان به مجازاتهای تعزیری خفیف تر ۴۹

۱–۲–۴ : عدم شمول احکام تعدد و تکرار جرم به جرایم ارتکابی اطفال ۵۲

۱–۲–۵ : پاسخ های کیفری تعدیل یافته ۵۳

۱–۲–۵–۱ : استفاده از پاسخ های فرصت بخش به اطفال بزهکار ۵۳

۱–۲–۵–۲ : مجازات های تخفیف یافته و جایگزین ۵۵

نتیجه گیری فصل اول ۵۶

فصل دوم : تحلیل لایحه جدید جرایم اطفال و نوجوانان از جنبه شکلی ۵۷

۲–۱ : سازمان و تشکیلات ۵۸

۲–۱–۱ : نوآوریهای مربوط به سازمان و تشکیلات قضایی رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان ۵۸

۲–۱–۱–۱ : دادسرای اطفال و نوجوانان ۵۸

۲–۱–۱–۱–۱ : نقش دادستان ۵۹

۲–۱–۱–۱–۲ : ماهیت دادسرای اطفال و نوجوانان ۶۱

۲–۱–۱–۱–۳ : حدود صلاحیت دادسرای اطفال و نوجوانان ۶۱

۲–۱–۱–۲ : دادگاههای اطفال و نوجوانان ۶۱

۲–۱–۱–۲–۱ : دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان ۶۱

۲–۱–۱–۲–۱–۱ : تشکیلات دادگاههای ویژه اطفال و نوجوانان ۶۲

۲–۱–۱–۲–۱–۲ : صلاحیت ۶۳

۲–۱–۱–۲–۱–۲–۱ : صلاحیت مرجع قضایی ۶۳

۲–۱–۱–۲–۱–۲–۱–۱ : صلاحیت ذاتی ۶۳

۲–۱–۱–۲–۱–۲–۱–۲ : صلاحیت محلی ۶۴

۲–۱–۱–۲–۱–۲–۱–۳ : صلاحیت شخصی ۶۴

۲–۱–۱–۲–۱–۲–۲ : صلاحیت مقام رسیدگی کننده ۶۵

۲–۱–۱–۲–۲ : دادگاه کیفری استان ویژه اطفال و نوجوانان ۶۵

۲–۱–۱–۲–۲–۱ : تشکیلات دادگاههای کیفری استان ویژه اطفال و نوجوانان ۶۶

۲–۱–۱–۲–۲–۲ : صلاحیت دادگاه کیفری استان ویژه اطفال و نوجوانان ۶۶

۲–۱–۱–۲–۲–۲–۱ : صلاحیت ذاتی ۶۶

۲–۱–۱–۲–۲–۲–۲ : صلاحیت محلی ۶۷

۲–۱–۱–۲–۲–۲–۳ : صلاحیت شخصی ۶۸

۲–۱–۱–۲–۲–۲–۴ : صلاحیت مقام رسیدگی کننده ۶۸

۲–۱–۲ : نهادهای پیرا قضایی ۶۸

۲–۱–۲–۱ : پیش بینی میانجیگری کیفری ۶۹

۲–۱–۲–۱–۱ : مفهوم و تاریخچه میانجیگری کیفری ۶۹

۲–۱–۲–۱–۲ : اهداف میانجیگری کیفری ۷۰

۲–۱–۲–۱–۲–۱ : اهداف میانجیگری کیفری نسبت به بزه دیده ۷۱

۲–۱–۲–۱–۲–۱–۱ : به رسمیت شناختن جایگاه بزه دیده در نظام عدالت کیفری ۷۱

۲–۱–۲–۱–۲–۱–۲ : ایجاد فرصتی مناسب برای التیام روانی بزه دیده ۷۱

۲–۱–۲–۱–۲–۱–۳ : ترمیم خسارت بزه دیده ۷۲

۲–۱–۲–۱–۲–۱–۴ : پیش گیری از قربانی شدن مجدد ۷۲

۲–۱–۲–۱–۲–۱–۵ : رفع تنش بین بزه دیده و بزهکار ۷۳

۲–۱–۲–۱–۲–۲ : اهداف میانجیگری کیفری در قبال بزهکار ۷۳

۲–۱–۲–۱–۲–۲–۱ : تقویت حس مسیولیت پذیری بزهکار ۷۳

۲–۱–۲–۱–۲–۲–۲ : بیان احساسات و همدردی با بزه دیده ۷۴

۲–۱–۲–۱–۲–۲–۳ : مشارکت بزهکار در ترمیم اختلال ناشی از جرم در روابط اجتماعی ۷۴

۲–۱–۲–۱–۲–۲–۴ : آشتی و مصالحه با بزه دیده و جامعه ۷۵

۲–۱–۲–۱–۲–۲–۵ : احتمال منتفع شدن بزهکار از گذشت بزه دیده ۷۵

۲–۱–۲–۱–۲–۲–۶ : تحدید توسل به ضمانت اجراهای کیفری ۷۶

۲–۱–۲–۱–۲–۳ : اهداف میانجیگری کیفری در رابطه با جامعه ۷۷

۲–۱–۲–۱–۲–۳–۱ : ترمیم گسست های اجتماعی ناشی از جرم ۷۷

۲–۱–۲–۱–۲–۳–۲ : پیشگیری از جرم ۷۸

۲–۱–۲–۱–۲–۳–۳ : مشارکت سازنده نهادهای جامعه مدنی در نظام عدالت کیفری ۷۸

۲–۱–۲–۱–۲–۳–۴ : باز پذیری بزهکار از سوی جامعه و نهادهای آن ۷۹

۲–۱–۲–۱–۲–۳–۵ : تمرکز زدایی در مدیریت دستگاه عدالت کیفری ۸۰

۲–۱–۲–۱–۲–۴ : اهداف میانجیگری کیفری در رابطه با نظام عدالت کیفری ۸۰

۲–۱–۲–۱–۲–۴–۱ : تراکم زدایی از پرونده های کیفری ۸۰

۲–۱–۲–۱–۲–۴–۲ : کاهش هزینه های دادرسی و مجازات ۸۱

۲–۱–۲–۱–۲–۴–۳ : انسانی تر کردن دادرسی کیفری ۸۲

۲–۱–۲–۱–۲–۴–۴ : افزایش اعتماد عمومی به نظام عدالت کیفری ۸۲

۲–۱–۲–۱–۳ : انواع میانجیگری کیفری ۸۲

۲–۱–۲–۱–۳–۱ : میانجیگری کیفری جامعوی ۸۳

۲–۱–۲–۱–۳–۲ : میانجیگری کیفری جامعوی همراه با نظارت قضایی ۸۳

۲–۱–۲–۱–۳–۳ : میانجیگری کیفری قضایی – پلیسی یا درون سیستمی ۸۴

۲–۱–۲–۱–۴ : دستاوردهای میانجیگری ۸۴

۲–۱–۲–۱–۴–۱ : قضا زدایی ۸۴

۲–۱–۲–۱–۴–۲ : جبران خسارتهای وارده به بزه دیده با سرعت بیشتر و خسارت کمتر ۸۵

۲–۱–۲–۱–۵ : تطبیق موضوع با لایحه و ایرادات آن ۸۶

۲–۱–۲–۱–۵–۱ : تطبیق موضوع با لایحه ۸۶

۲–۱–۲–۱–۵–۲ : عدم پیش بینی برنامه های اجرایی در لایحه ۸۶

۲–۱–۲–۱–۵–۳ : عدم پیش بینی منبع مالی برای جبران خسارت بزه دیده در صورت عدم قدرت طفل یا نوجوان بزهکار برای جبران خسارت ۸۷

۲–۱–۲–۱–۶ : پذیرش میانجیگری کیفری از سوی جامعه هدف به نحوی که در لایحه پیش بینی شده است ۸۷

۲–۱–۲–۲ : پیش بینی مشاوران متخصص در رشته های مرتبط با مسایل تربیتی اطفال و نوجوانان ۸۸

۲–۱–۲–۳ : پیش بینی مدد کاری اجتماعی ۸۹

۲–۱–۲–۳–۱ : مفهوم و تعریف مدد کاری اجتماعی ۸۹

۲–۱–۲–۳–۲ : جایگاه مدد کاران اجتماعی در نظام عدالت کیفری ۹۰

۲–۱–۲–۳–۳ : مدد کاری اجتماعی در نظام کیفری اطفال ۹۱

۲–۱–۲–۴ : پیش بینی تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان ۹۳

۲–۱–۲–۴–۱ : ضرورت تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان ۹۳

۲–۱–۲–۴–۲ : تجربیات کشورهای دیگر در مورد تشکیل پلیس ویژه اطفال و نوجوانان ۹۵

۲–۱–۲–۴–۳ : بررسی تشکیل پلیس ویژه اطفال در لایحه رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان ۹۶

۲–۲ : تشریفات رسیدگی ۹۷

۲–۲–۱ : نو آوریهای لایحه مربوط به تشریفات رسیدگی در دادسرا ۹۷

۲–۲–۱–۱ : واگذاری تحقیقات مقدماتی به دادسرا و منع دخالت ضابطین دادگستری ۹۷

۲–۲–۱–۲ : اختیار موقوف یا معلق نمودن تعقیب کودکان و نوجوانان در جرایم سبک به دادسرا ۹۸

۲–۲–۱–۳ : قابل گذشت دانستن کلیه جرایم مستوجب تعزیر یا مجازات بازدارنده که اطفال و نوجوانان مرتکب آنها شوند ۹۹

۲–۲–۱–۴ : رفع آثار کیفری از محکومیت اطفال و نوجوانان ۱۰۰

۲–۲–۲ : نو آوریهای لایحه مربوط به تشریفات رسیدگی در دادگاه ۱۰۱

۲–۲–۲–۱ : الزامی نمودن حضور وکیل در رسیدگی به جرایم سنگین ۱۰۱

۲–۲–۲–۱–۱ : حق داشتن وکیل مدافع ۱۰۱

۲–۲–۲–۱–۲ : الزامی بودن تعیین وکیل ۱۰۲

۲–۲–۲–۲ : اجازه دخالت ولی یا سرپرست قانونی کودک یا نوجوان در روند رسیدگی به منظور تقویت حس مسیولیت پذیری آنان و حمایت و دفاع از کودک یا نوجوان متهم ۱۰۳

۲–۲–۲–۳ : اعطای اختیار موقوف یا معلق نمودن تعقیب کودکان و نوجوانان ۱۰۴

۲–۲–۲–۴ : قابل گذشت دانستن کلیه جرایم مستوجب تعزیر یا مجازات بازدارنده ۱۰۵

۲–۲–۲–۵: اجازه تعویق صدور رای به دادگاه ۱۰۵

۲–۲–۲–۶ : تضمین حقوق بنیادی طفل و نوجوان ۱۰۷

۲–۲–۲–۶–۱ : محدودیت در بازداشت موقت و پیش بینی اقدامات جایگزین ۱۰۸

۲–۲–۲–۶–۲ : حضور وکیل ۱۰۹

۲–۲–۲–۶–۳ :تحقیق اجتماعی ۱۰۹

۲–۲–۲–۶–۴ : ممنوعیت انتشار جریان رسیدگی ۱۱۰

۲–۲–۲–۶–۵ : معاف ساختن طفل از حضور دایم یا موقت دردادرسی ۱۱۰

۲–۲–۲–۷ : نقدو بررسی لایحه جدید جرایم اطفال و نوجوانان در مقایسه با اسناد بین المللی ۱۱۱

۲–۲–۲–۷–۱: مواردی از مغایرت لایحه با اسناد بین المللی ۱۱۲

۲–۲–۲–۷–۲ : مواردی از مطا بقت لایحه با اسناد بین المللی ۱۱۵

نتیجه گیری فصل دوم ۱۱۷

انتقادات و پیشنهادات وارده بر لایحه جدید جرایم اطفال و نوجوانان ۱۲۰

مبحث اول : تشکیلات و صلاحیت ۱۲۰

مبحث دوم : آیین دادرسی ۱۲۴

مبحث سوم : سایر مقررات ۱۲۹

نتیجه گیری کلی ۱۳۳

منابع فارسی ۱۳۸

منابع عربی ۱۴۱

پیوست ها

کلیدواژه ها

• بزهکاری نوجوانان
• کودکان
• کانون اصلاح و تربیت
• مجازات
• قانون مجازات عمومی
• حقوق جزا
• مسیولیت کیفری
• اطفال