تحلیل کیفرشناختی پرونده شخصیت از تیوری تا عمل در حقوق کیفری ایران

عنوان	تحلیل کیفرشناختی پرونده شخصیت از تیوری تا عمل در حقوق کیفری ایران
رشته	حقوق کیفری و جرم شناسی
دانشجو	مهوش فارسی
استاد راهنما	قدرت اله خسروشاهی
استاد مشاور	روح الله سپهری
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق

تحلیل کیفرشناختی پرونده شخصیت از تیوری تا عمل در حقوق کیفری ایران عنوان رساله ای است که توسط مهوش فارسی، با راهنمایی قدرت اله خسروشاهی و با مشاوره روح الله سپهری در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق دفاع گردید.

چکیده

پرونده شخصیت حاصل نگاه مکتب دفاع اجتماعی نوین به مجرم است یافته های این مکتب به دستگاه عدالت کیفری آموخت که هر مجرم بدلیل خصوصیات فردی باید از طریق متخصصان(جرم شناسی، پزشکی، روان شناسی و جامعه شناسی و مددکاری) جدا گانه مورد تحقیق قرار گیرند و نتایج حاصله را تحت عنوان پرونده شخصیت برای قاضی رسیدگی کننده ارسال نماید تا با استفاده از این پرونده بهترین تصمیم قضایی اتخاذ گردد. پرونده شخصیت در کشور فرانسه ظهور یافت و بعدها به دلیل مقبولیت آن در اصلاح و درمان مجرمین در اکثر کشورها نهادینه گردید. در ایران رسما از سال ۱۳۹۲ در قانون آیین دادرسی کیفری و قانون مجازات اسلامی استفاده از آن ضرورت یافت و برای تاکید استفاده از آن در سال ۱۳۹۸ ریاست قوه قضاییه دستورالعمل تشکیل پرونده شخصیت را ابلاغ نمود علیرغم تمام تلاش قانونگذار برای استفاده از این نهاد جدید و تاکید برضرورت تشکیل پرونده شخصیت مطالعات میدانی که بصورت کمی و پیمایشی صورت گرفته است نشان می دهد که بین تیوری(قانون) تا عمل(اجرا) شکاف وجود دارد و در بومی کردن آن دستگاه عدالت کیفری با چالش مواجه شده است عدم استفاده از روان شناس و روان پزشک متخصص که دو فاکتور مهم برای بررسی روحیات،سوابق خانوادگی، محیط اجتماعی و فاصله طبقاتی متهمین یکی از موضوعاتی است که هم حق رسیدگی عادلانه برای متهمین و هم اصلاح و درمان را از آنها سلب نموده است از این رو با توجه به اینکه قانگذار با وضع قوانین در خصوص لزوم تشکیل پرونده شخصیت تاکید نموده است اما قضات کیفری در عمل نسبت به این موضوع کم توجه بوده و غفلت می ورزند.هدف از این پژوهش بررسی علل شکاف موجود است که نتایج بدست آمده نشان داد که شکاف موجود حاصل موانعی است که در مسیر شکل گیری پرونده شخصیت تحت عنوان ۱–کمبود اعتبارات مالی ۲– ضعف آموزشی۳–تراکم پرونده های کیفری و کمبود وقت ۴–عدم وجود کادر اجرایی لازم و متخصص۵–احتمال سوء استفاده برخی افراد۶–نگاه سنتی و کیفرگرایانه می باشد. که رفع این موانع جز با تعامل سه قوه بخصوص قوه مجریه برای تشکیل زیرساخت ها و تامین بودجه نخواهد بود.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب عنوان صفحه چکیده فصل اول:کلیات مقدمه:............................................................................................................................................................................۳ الف– بیان مساله: ....۳ ب–اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق:........................................................................................................................۴ پ–اهداف تحقیق:...........................................................................................................................................................۵ ت–سوالهای تحقیق:.......................................................................................................................................................۶ ث–فرضیه ها ی تحقیق:..............................................................................................................................................۷ ج–روش تحقیق:..............................................................................................................................................................۷ چ–پیشینه تحقیق:..........................................................................................................................................................۷ ح –ساماندهی تحقیق:.................................................................................................................................................۱۳ فصل دوم: مفهوم شناسی و چارچوب نظری ۲–۱–مفهوم شناسی:...................................................................................................................................................۱۵ ۲–۱–۱– مفهوم لغوی شخصیت:..............................................................................................................................۱۵ ۲–۱–۲–مفهوم اصطلاحی شخصیت:.......................................................................................................................۱۶ ۲–۱–۳– مفهوم شخصیت از منظر قران:.................................................................................................................۱۶ ۲–۱–۴–مفهوم شخصیت در علم روانشناسی:

۲–۱–۶–مفهوم اصل فردی کردن مجازاتها: .......۱۷ ۲–۱–۷–مفهوم پرونده شخصیت:..............................................................................................................................۱۸ ۲–۲– نگاهی به پرونده شخصیت در ادوار مختلف:..............................................................................................۱۹ ۲–۲–۱–دوران نخستین:............................................................................................................................................۱۹ ۲–۲–۱–۱–دوران انتقام خصوصی:...........................................................................................................................۱۹ ۲–۲–۱–۲– دوران دادگستری خصوصی:................................................................................................................۱۹ ۲–۲–۱–۳–دوران دادگستری عمومی:.....................................................................................................................۲۰ ۲–۳–ظهور پرونده شخصیت با پیدایش مکاتب کیفری:.....................................................................................۲۰ ۲–۳–۱–مکتب کلاسیک: ..۲۰ ۲–۳–۲–مکتب نیوکلاسیک:

۲–۳–۳–مکتب تحققی(اثباتی): ........................................۲۲ ۲–۳–۴– مکاتب دفاع اجتماعی:.................................................................................................................................۲۴ ۲–۳–۴–۱–مکتب دفاع اجتماعی افراطی:................................................................................................................۲۵ ۲–۳–۴–۲–مکتب دفاع اجتماعی نوین:....................................................................................................................۲۵ ۲–۴–پرونده شخصیت در اسناد بین المللی:............................................................................................................۲۶ ۲–۴–۱– میثاق حقوق مدنی و سیاسی:....................................................................................................................۲۶ ۲–۴–۲–پرونده شخصیت در قوانین بیجینگ:.........................................................................................................۲۶ ۲–۵– قانون اساسی و اصل فردی کردن مجازاتها:.................................................................................................۲۷ ۲–۶–پرونده شخصیت در قوانین کیفری ایران:.......................................................................................................۲۸ ۲–۶–۱–تشکیل پرونده شخصیت در سالهای پیش از انقلاب: ....۲۸ ۲–۶–۲–تشکیل پرونده شخصیت در سالهای بعد از انقلاب: ..۲۸ ۲–۷–کارکرد پرونده شخصیت در مراحل مختلف دادرسی کیفری:....................................................................۲۹ ۲–۷–۱–شخصیت بزهکار در مواجهه با مقامات و مراجع تعقیب و تحقیق:........................................................۲۹ ۲–۷–۱–۱– تاثیر شناخت متهم بر روش استنطاق و بازجویی:.............................................................................۳۱ ۲–۷–۳– نقش پرونده شخصیت در قرارهای تامین کیفری:.................................................................................۳۲ ۲–۷–۴–نقش پرونده شخصیت بر قرار بایگانی کردن پرونده کیفری:.................................................................۳۴ ۲–۷–۵–تاثیر پرونده شخصیت در قرار تعلیق تعقیب:...........................................................................................۳۵ ۲–۷–۶–نقش پرونده شخصیت بر قرار بازداشت موقت:.........................................................................................۳۶ ۲–۷–۷–ضرورت درج خلاصه پرونده شخصیت درکیفرخواست:..........................................................................۳۶ ۲–۸–نقش پرونده شخصیت در مرحله محاکمه و صدور حکم:............................................................................۳۷ ۲–۸–۱– نقش پرونده شخصیت بر نهاد تعویق صدور حکم:..................................................................................۳۹ ۲–۸–۲–تاثیر پرونده شخصیت بر نهاد تعلیق مجازات:..........................................................................................۳۹ ۲–۸–۲–۱– فلسفه تعلیق مجازات:............................................................................................................................۳۹ ۲–۸–۲–۲–شروط اعطای تعلیق مجازات:................................................................................................................۴۰ ۲–۸–۳– استفاده از پرونده شخصیت در تخفیف و تشدید مجازات:....................................................................۴۰ ۲–۸–۳–۱–نقش پرونده شخصیت در تخفیف مجازات:.........................................................................................۴۰ ۲–۸–۳–۲–نقش پرونده شخصیت در تشدید مجازات:..........................................................................................۴۱ ۲–۹–نقش پرونده شخصیت در مرحله اعمال مجازاتها:.........................................................................................۴۱ ۲–۹–۱–تاثیر پرونده شخصیت بر قرار آزادی مشروط:..........................................................................................۴۲ ۲–۹–۱–۱–فلسفه آزادی مشروط:.............................................................................................................................۴۲ ۲–۹–۱–۲–شروط آزادی مشروط:.............................................................................................................................۴۲ ۲–۹–۲–نقش پرونده شخصیت در مجازاتهای جایگزین حبس:...........................................................................۴۳ ۲–۹–۳–تاثیر پرونده شخصیت بر نهاد عفو و بخشودگی:......................................................................................۴۴ ۲–۹–۳–۱–عفو عمومی یا عام:...................................................................................................................................۴۴ ۲–۹–۳–۲–عفو خصوصی یا خاص:............................................................................................................................۴۵ ۲–۱۰–اهمیت تشکیل پرونده شخصیت برای زندانیان:........................................................................................۴۵ ۲–۱۰–۱–روش های اصلاحی و تربیتی:...................................................................................................................۴۶ ۲–۱۰–۱–۱–روش تدریجی یا ایرلندی:....................................................................................................................۴۶ ۲–۱۰–۱–۲–روش منطبق با شخصیت:....................................................................................................................۴۶ ۲–۱۰–۱–۳–طبقه بندی زندانیان:............................................................................................................................۴۶ ۲–۱۱–اهمیت پرونده شخصیت در رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان..........................................................۴۷ ۲–۱۲– دستورالعمل پرونده شخصیت:.....................................................................................................................۵۱ ۲–۱۲–۱–محاسن دستورالعمل پرونده شخصیت:..................................................................................................۵۱ ۲–۱۲–۲–نقاط ضعف دستورالعمل پرونده شخصیت:............................................................................................۵۳ ۲–۱۳–نقش مددکارن اجتماعی در نهادهای نوین حقوق کیفری:......................................................................۵۴ ۲–۱۳–۱–قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و ورود مددکاران اجتماعی:....................................................۵۵ ۲–۱۳–۲–عدم توجه قانونگذار به زیر ساخت ها:.....................................................................................................۵۸ ۲–۱۴–رویه قضایی و پرونده شخصیت در محاکم کیفری.....................................................................................۵۹ فصل سوم: روش شناسی تحقیق ۳– ۱–روش اجرای تحقیق:.........................................................................................................................................۸۲ ۳–۲–طرح تحقیق:.......................................................................................................................................................۸۲ ۳–۳–جامعه آماری و نمونه آماری:............................................................................................................................۸۲ ۳–۴–ابزار سنجش و تحلیل داده ها:.........................................................................................................................۸۴ ۳–۵–یافته های توصیفی مربوط به ویژگی های جمعیت شناسی شرکت کنندگان در پژوهش:...................۸۸ ۳–۶– روش تجزیه و تحلیل داده ها:.........................................................................................................................۹۴ فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها ۴–۱ تحلیل داده های آماری مربوط به جایگاه و اهمیت پرونده شخصیت:........................................................۹۷ ۴–۲–تحلیل داده های آماری مربوط به موانع تشکیل پرونده شخصیت..........................................................۱۰۵ ۴–۳–تحلیل داده های آماری مربوط به وظایف قانونگذار در خصوص پرونده شخصیت:..............................۱۱۱ ۴–۴– تحلیل داده های آماری مربوط به اهداف تشکیل پرونده شخصیت:......................................................۱۱۷ فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری ۵–۱–نتایج:.................................................................................................................................................................۱۲۴ ۵–۲– محدودیت ها:..................................................................................................................................................۱۳۶ ۵–۳–پیشنهادها:.......................................................................................................................................................۱۳۷ منابع و ماخذ:.............................................................................................................................................................۱۳۹ پیوست ها: چکیده انگلیسی:

کلیدواژه ها

• پرونده شخصیت
• کیفرزدایی
• وظایف قانونگذار
• دستورالعمل پرونده شخصیت