تحولات قانون مجازات اسلامی 1392 نسبت به حقوق جزایی اطفال و نوجوانان

عنوان	تحولات قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ نسبت به حقوق جزایی اطفال و نوجوانان
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	فاطمه مهرجویان
استاد راهنما	جلال الدین قیاسی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۳
دانشگاه	دانشگاه قم

تحولات قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ نسبت به حقوق جزایی اطفال و نوجوانان عنوان پایان نامه ای است که توسط فاطمه مهرجویان، با راهنمایی جلال الدین قیاسی در سال ۱۳۹۳ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.

چکیده

اطفال ونوجوانان درزمره اقشاربااهمیت جامعه هستندکه بزهکاری آن ها نیازمند اختصاص تدابیر ویژه ومجزا می باشد.در ایران قانون مجازات درارتباط با اطفال در قوانین قبل وپس از انقلاب نوسانات زیادی داشته است.لذاتوجه به تغییرات قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲در مقایسه با قوانین قبل،برای حمایت بیش تراز اطفال ونوجوانان اهمیت دارد.قانون مجازات فعلی با اختصاص دادن بخش ویژه به اطفال وایجادتغییراتی در برخورد با اطفال سوالاتی چند به ذهن می آورد از جمله این که،تحولات اساسی موجود در حوزه واکنش کیفری نسبت به بزهکاری اطفال در قانون مجازات اسلامی فعلی نسبت به قوانین سابق چیست؟چالش های نظام حقوقی ایران درقبال تعیین سن مسیولیت کیفری اطفال چه هستند؟ برای بسترسازی پاسخ های کیفری وغیر کیفری پیش بینی شده درقانون جدید چه موانع ومقتضیاتی وجوددارد؟رویکرد قانون مجازات فعلی نسبت به اطفال ونوجوانان یک رویکرحمایتی وترکیبی(فقهی وروانشناسانه)،از قوانین قبل وپس از انقلاب است.از مهم ترین تحولات صورت گرفته می توان به مواردی اشاره کرد.از جمله پلکانی شدن مسیولیت کیفری در تعزیرات وایجاد استثناهایی درمجازات حدود برای برداشتن مسیولیت کیفری از اطفال وهم چنین در نظر گرفتن پاسخ های غیر کیفری وتخفیف یافته برای آن هاست.در این پژوهش تلاش نگارنده بر این است که نشان دهد؛ درقانون تلاش شده به اسناد بین المللی نزدیک.وتا حدامکان اطفال راازمجازات های خشن هم چون زندان دور کند تادر حال حاضر علاوه بر وارد آمدن کم ترین آسیب واصلاح آنان،سازگاری آنان با جامعه افزایش یابد به هرحال به نظر می رسد با وجود این که سیاست جنایی ایران این روزها با شتاب بیش تری به سمت شناسایی تدابیر حمایت گرانه نسبت به بزهکاران گام برداشته است،اما تا مطلوب شدن وضعیت حقوق کیفری کودکان ونوجوانان فاصله وجود دارد.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

۱–بیان مساله ۱

۲–سوال های تحقیق ۲

۳–فرضیه های تحقیق ۲

۴–پیشینه وضرورت تحقیق ۲

۵–روش تحقیق ۳

۶–سازماندهی تحقیق ۳

فصل اول : کلیات پژوهش ۴

۱–۱مفاهیم ۵

۱–۱–۱مفهوم طفل ۵

۱–۱–۱– ۱طفل در لغت ۵

۱–۱–۱–۲طفل در اصطلاح ۷

۱–۱–۱–۲–۱در اصطلاح فقه ۷

۱–۱–۱–۲–۱–۱بلوغ نکاح ۸

۱–۱–۱–۲–۱–۲بلوغ حلم ۹

۱–۱–۱–۲–۱–۳بلوغ اشد ۱۰

۱–۱–۱–۲–۲در اصطلاح حقوق ۱۲

۱–۱–۱–۲–۲–۱صغیر غیر ممیز ۱۲

۱–۱–۱–۲–۲–۲صغیر ممیز ۱۲

۱–۱–۱–۲–۳در اصطلاح جامعه شناسی ۱۳

۱–۱–۱–۲–۴ مفهوم طفل از نظر معاهده حقوق کودک ۱۴

۱–۱–۲مفهوم بزهکارو بزهکاری اطفال ۱۷

۱–۱–۲–۱مفهوم لغوی بزهکار وبزهکاری اطفال ۱۷

۱–۱–۲–۱–۱بزهکار ۱۷

۱–۱–۲–۱–۲بزهکاری ۱۸

۱–۱–۲–۲مفهوم اصطلاحی بزهکارو بزهکاری ۱۸

۱–۱–۲–۲–۱ بزهکار ۱۸

۱–۱–۲–۲–۲ بزهکاری ۱۹

۱–۱–۲–۲–۲–۱مفهوم لغوی واصطلاحی بزه ۲۱

۱–۱–۲–۲–۲–۱–۱مفهوم لغوی بزه ۲۱

۱–۱–۲–۲–۱–۲مفهوم اصطلاحی بزه ۲۱

۱–۱–۲–۲–۱–۲–۱رویکرد حقوقی ۲۱

۱–۱–۲–۲–۱–۲–۲ رویکرد جامعه شناختی ۲۲

۱–۱–۲–۲–۱–۲–۳رویکرد جرم شناسی ۲۲

۱–۱–۳–مفهوم رشد جزایی ۲۳

۱–۱–۳–۱معنای لغوی رشد ۲۳

۱–۱–۳–۲معنای اصطلاحی رشد ۲۴

۱–۱–۳–۲–۱مفهوم رشد در حقوق مدنی ۲۴

۱–۱–۳–۲–۱–۱رشد حقوقی به معنای عام(توانایی اداره اموال) ۲۴

۱–۱–۳–۲–۱–۲رشد حقوقی به معنای خاص) توانایی اداره مال و اخلاق خود وعادل بودن) ۲۵

۱–۱–۳–۲–۲مفهوم رشد درحقوق کیفری ۲۷

۲–۱بررسی پیشینه حقوق کیفری اطفال بزهکار ۲۸

۲–۱ –۱پیشینه حقوق کیفری اطفال در غرب ۲۸

۲–۱–۱–۱مسیولیت کیفری اطفال در دوران باستان ۲۸

۲–۱–۱–۲حقوق کیفری اطفال در کشورهای اروپایی ۳۰

۲–۱–۱–۲–۱حقوق کیفری اطفال درفرانسه ۳۱

۲–۱–۱–۲–۲حقوق کیفری اطفال در انگلستان ۳۲

۲–۱–۲پیشینه حقوق کیفری اطفال در ایران ۳۳

۲–۱–۲–۱دوره قبل از ظهوراسلام ۳۴

۲–۱–۲–۲دوره پس از ظهور اسلام ۳۵

۲–۱–۲–۲–۱تحولات حقوق کیفری اطفال پس از انقلاب مشروطه ۳۶

۲–۱–۲–۲–۱ –۱مسیولیت کیفری اطفال قبل از انقلاب اسلامی : ۳۷

۲–۱–۲–۲–۱–۱ –۱قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۰۴ ۳۷

۲–۱–۲–۲–۱–۱–۲قانون تشکیل دادگاه اطفال بزهکار مصوب ۱۳۳۸ ۳۸

۲–۱–۲–۲–۱–۱ –۳مسیولیت کیفری اطفال در قانون مجازات عمومی سال ۱۳۵۲ ۳۸

۲–۱–۲–۲–۱–۲مسیولیت کیفری اطفال در قوانین بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی ۳۹

۲–۱–۲–۲–۱–۲–۱قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۷۰ ۳۹

۲–۱–۲–۲–۱–۲ –۲قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ ۴۱

۳–۱منابع قانونی و جرم انگاری بزهکاری اطفال ۴۱

۳–۱ –۱در اسناد بین المللی ۴۱

۳–۱–۲در قوانین داخلی ۴۳

فصل دوم : تبیین تحولات قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ در زمینه حقوق اطفال ۴۵

۲–۱بررسی چالش های حقوق ایران درقبال سن مسیولیت کیفری بافقه وکنوانسیون های بین المللی ۴۷

۲–۱–۱اهمیت سن مسیولیت کیفری ۴۷

۲–۱–۲چالش های سن مسیولیت کیفری ۴۹

۲–۱–۲–۱بررسی تطبیقی سن مسیولیت کیفری در تعدادی از کشور های غربی وعربی وایران ۵۰

۲–۱–۲–۱ –۱ سن مسیولیت در تعدادی کشور های غربی وعربی ۵۱

۲–۱–۲–۱–۱ –۱انگلستان ۵۱

۲–۱–۲–۱–۱–۲سوییس ۵۳

۲–۱–۲–۱–۱–۳جمهوری آذربایجان ۵۳

۲–۱–۲–۱–۱–۴ایتالیا ۵۴

۲–۱–۲–۱–۱–۵ایالات متحده آمریکا ۵۴

۲–۱–۲–۱–۱–۶کانادا ۵۵

۲–۱–۲–۱–۱–۷مصر ۵۵

۲–۱–۲–۱–۱–۸کویت ۵۶

۲–۱–۲–۱–۲سن مسیولیت کیفری در کنوانسیون حقوق کودک ۵۶

۲–۱–۲–۱–۳سن مسیولیت کیفری در ایران ومقایسه آن با کشورهای غربی وکنوانسیون حقوق کودک ۵۷

۲–۱–۲–۱–۴نتیجه بررسی ۶۲

۲–۱–۳موازین فقهی در رابطه با سن مسیولیت کیفری اطفال ۶۳

۲–۱–۳–۱بررسی سن مسیولیت کیفری از دیدگاه فقها ۶۴

۲–۱–۳–۱–۱تکوینی یا تشریعی بودن بلوغ ۶۷

۲–۱–۳–۱–۱–۱معیار تکوینی ۶۷

۲–۱–۳–۱–۱–۲معیار تشریعی ۶۸

۲–۱–۳ –۱–۲ اقوال مشهور ۶۸

۲–۱–۳–۱–۲–۱بررسی دلایل قول مشهور ۷۱

۲–۱–۳–۱–۲–۱–۱روایاتی که تنها به معیار سن اشاره می کنند ۷۱

۲–۱–۳–۱–۲–۱–۲روایاتی که در آن ها علاوه بر سن به یک یا چند معیار طبیعی دیگر هم اشاره شده است ۷۱

۲–۱–۳–۱–۲–۲بررسی دلایل گروه اول مخالفان ۷۳

۲–۱–۳–۱–۲–۲–۱دلیل سلبی اول ۷۳

۲–۱–۳–۱–۲–۲–۲دلیل سلبی دوم ۷۳

۲–۱–۳–۱–۲–۳بررسی دلایل گروه دوم مخالفان ۷۴

۲–۱–۲–۱–۳اقوال غیر مشهور ۷۶

۲–۱–۲–۱–۳–۱در نظر گرفتن سنین متفاوت برای تکالیف مختلف ۷۶

۲–۱–۲–۱–۳–۲در نظر گرفتن بلوغ به عنوان یک امر تکوینی ۷۶

۲–۱–۲–۱–۴نتیجه گیری نظرات فقهی ۷۷

۲–۱–۲–۱–۵راهبرد حل چالش های سن مسیولیت کیفری ۷۸

۲–۲رویکرد های افتراقی نسبت به اطفال ونوجوانان در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ ۸۱

۲–۲–۱جلوه های رویکرد های افتراقی وتبیین مصادیق آن در قانون مجازات ۸۱

۲–۲–۱–۱نظام های مختلف در برخورد با کودکان ونوجوانان ۸۲

۲–۲–۱–۱–۱تعزیرات ۸۲

۲–۲–۱–۱–۱–۱توجیه مسیولیت نقصان یافته اطفال ونوجوانان ۸۲

۲–۲–۱–۱–۱–۱–۱ ارکان مسیولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی ۸۳

۲–۲–۱–۱–۱–۱–۲رابطه سن ومسیولیت کیفری در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ ۸۴

۲–۲–۱–۱–۱–۲تدرج مسیولیت کیفری اطفال ونوجوانان در قانون مجازات اسلامی (در تعزیرات) ۸۶

۲–۲–۱–۱–۱–۲–۱افراد تا

سال ۸۶

۲–۲–۱–۱–۱–۲–۲اطفال ونوجوانان بین ۱۲–۹ سال تمام شمسی ۸۶

۲–۲–۱–۱–۱–۲–۳نوجوانان بین

تا

سال تمام شمسی ۸۸

۲–۲–۱–۱–۱–۲–۴ نوجوانان بین ۱۵–۱۸سال تمام شمسی ۹۰

۲–۲–۱–۱–۱–۳تغییر سن کیفری از قمری به شمسی ۹۳

۲–۲–۱–۱–۱–۴برداشتن تبعیض جنسیتی برای سن مسیولیت کیفری بین پسران ودختران ۹۴

۲–۲ –۱–۱–۲حدود وقصاص ۹۴

۲–۲–۱–۱–۲–۱بررسی مواد مربوط به حدود وقصاص (ماده ی

وتبصره دو ماده ۸۸) ۹۷

۲–۲–۱–۱–۲–۱–۱تبصره دو ماده

قانون مجازات اسلامی ۹۷

۲–۲–۱–۱–۲–۱–۲ماده

قانون مجازات اسلامی ۹۸

۲–۲–۱–۱–۲–۱–۲–۱ضرورت احراز رشد در تعیین مسیولیت کیفری برای افراد ۹۹

۲–۲–۱–۱–۳ نتیجه کلی این فصل ۱۰۰

فصل سوم: فرآیند پاسخ دهیبه بزهکاری اطفال و نوجوانان وراه های بستر سازی این پاسخ ها در جامعه ۱۰۲

۳–۱ اقدامات تامینی و تربیتی در تعزیرات ۱۰۴

۳–۱–۱تدابیر تامینی ۱۰۷

۳–۱–۱–۱ اقدامات تامینی و تربیتی پیش بینی شده برای کودکان

تا

سال ۱۰۸

۳–۱–۱–۱–۱سپردن کودک به الدین ، اولیا ، یا سرپرست قانونی با اخذ تعهد به تادیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل یا نوجوان ۱۰۸

۳–۱–۱–۱–۲تسلیم کودک به اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگری که دادگاه به مصلحت طفل یا نوجوان بداند ۱۱۰

۳–۱–۲ تدابیر اصلاحی ۱۱۰

۳–۱–۲–۱تدابیر توان گیرانه ۱۱۱

۳–۱–۲–۲نصیحت به وسیله قاضی دادگاه ۱۱۲

۳–۱–۲–۳ اخطار وتذکر یا اخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم ۱۱۲

۳–۱–۲–۳–۱ اخطار وتذکر ۱۱۲

۳–۱–۲–۳–۲گرفتن تعهد نوشتاری به عدم تکرار جرم ۱۱۳

۳–۱–۳تدابیر تربیتی و فرهنگی ودرمانی ۱۱۴

۳–۱–۳–۱تربیتی ۱۱۴

۳–۱–۳–۱–۱–فرستادن طفل نزد مدد کاری اجتماعی ۱۱۴

۳–۱–۳–۱–۱–۱تاریخچه مددکاری اجتماعی در ایران ۱۱۵

۳–۱–۳–۱–۱–۲مفاهیم اساسی در مددکاری اجتماعی ۱۱۵

۳–۱–۳–۱–۱–۲–۱مفهوم مددکاریاجتماعی ۱۱۶

۳–۱–۳–۱–۱–۲–۲مفهوم مددکاریفردی ۱۱۶

۳–۱–۳–۱–۱–۲–۳مفهوم مددجو در مددکاری فردی ۱۱۶

۳–۱–۳–۱–۱–۳توضیحاتی در باب شناخت مددکاری اجتماعی: ۱۱۶

۳–۱–۳–۱–۲فرستادن طفل به کانون اصلاح وتربیت ۱۱۹

۳–۱–۳–۱–

–۱تاریخچه کانون اصلاح و تربیت ۱۲۰

۳–۱–۳–۱–۲–۲توضیحاتی در ارتباط با قسمت های مختلف کانون ۱۲۰

۳–۱–۳–۱–۲–۲–۱قسمت نگهداری موقت ۱۲۱

۳–۱–۳–۱–۲–۲–۲قسمت اصلاح و تربیت ۱۲۱

۳–۱–۳–۱–۲–۲ بازپروری کودکان و نوجوانان در کانون اصلاح وتربیت ۱۲۳

۳–۱–۳–۱–۲–۳حقوق در نظر گرفته شده برای اطفال ونوجوانان در کانون اصلاح وتربیت ۱۲۴

۳–۱–۳–۱–۲–۳–۱حق اجتماعی ۱۲۴

۳–۱–۳–۱–۲–۳–۲حق حقوقی و قضایی ۱۲۴

۳–۱–۳–۲بازپروری فرهنگی ۱۲۵

۳–۱–۳–۳ بازپروریدرمانی ۱۲۵

۳–۱–۳–۳–۱ بازپروری پزشکی ۱۲۵

۳–۱–۳–۳–۲درمان یاترک اعتیادطفل یا نوجوان ۱۲۶

۳–۲مجازات ها یا پاسخ های کیفری تعدیل یافته در تعزیرات ۱۲۷

۳–۲–۱ اشاره به مجازات های تخفیف یافته در ماده

(بخش تعزیرات) ۱۲۷

۳–۲–۲ضمانت اجرا های درنظر گرفته شده برای اطفال ونوجوانان ۱۲۹

۳–۲–۲–۱غیرسالب آزادی ۱۲۹

۳–۲–۲–۱–۱خدمات عمومی یا عام المنفعه ۱۲۹

۳–۲–۲–۱–۱–۱ اهدف ۱۳۰

۳–۲–۲–۱–۱–۲مزایا و معایب کار عام المنفعه ۱۳۲

۳–۲–۲–۱–۱–۲–۱ مزایا ۱۳۲

۳–۲–۲–۱–۱–۲–۲ معایب ۱۳۳

۳–۲–۲–۱–۲جزای نقدی ۱۳۴

۳–۲–۲–۱–۲–۱مزایا ۱۳۵

۳–۲–۲–۱–۲–۲معایب ۱۳۵

۳–۲–۲–۲سالب آزادی ۱۳۶

۳–۲–۲–۲–۱دسته اول : شماری از آن ها برای یک دوره معین آزادی کودکان و نوجوانان بزه کار را سلب می نماید ۱۳۶

۳–۲–۲–۲–۲دسته دوم:شماری از پاسخ های سالب آزادی که برای روز های تعیین شده در هفته آزادی کودکان و نوجوانان بزهکار را سلب می کند ۱۳۷

۳–۲–۲–۲–۲–۱ پاسخ سلب کننده آزادی کودکان ونوجوانان بزهکار در پایان هفته ۱۳۷

۳–۲–۲–۲–۲–۱–۱مزایا ۱۳۷

۳–۲–۲–۲–۲–۱–۲معایب ۱۳۸

۳–۲–۲–۲–۲–۲پاسخ سلب کننده آزادی در منزل ۱۳۸

۳–۲–۲–۲–۲–۲–۱ اهداف : ۱۳۹

۳–۲–۲–۲–۲–۳سلب نیمه وقت آزادی کودکان و نوجوان بزهکار ۱۳۹

۳–۲–۳پاسخ سازشی وترمیمی(ماده ۹۲) ۱۴۰

۳–۲–۴پاسخ های ر هایی ساز به اطفال ونوجوانان ۱۴۰

۳–۲–۴–۱پیش از صدور حکم ۱۴۰

۳–۲–۴–۱–۱تعویق پاسخ ها (ماده

ق م ا ) ۱۴۰

۳–۲–۴–۲در مرحله صدور حکم ۱۴۲

۳–۲–۴–۲–۱تعلیق پاسخ ها (ماده ی ۹۴) ۱۴۲

۳–۲–۴–۲–۲تخفیف در پاسخ ها(ماده

ق م ا) ۱۴۳

۳–۲–۵چگونگی تعدیل پاسخ های سنتی سالب آزادی ۱۴۵

۳–۲–۵–۱کاهش مدت سلب آزادی به وسیله ی تجدید نظر ۱۴۵

۳–۲–۵–۱–۱ماده ۹۰( ق م ا) ۱۴۵

۳–۲–۵–۱–۲تبصره

ماده ی

ق م ا ۱۴۵

۳–۲–۵–۱–۳آزادی مشروط ۱۴۵

۳–۲–۵–۱–۴عفو ۱۴۶

۳–۳ اقدامات تامینی و تربیتی و مجازات های تخفیف یافته اطفال ونوجوانان در حدود وقصاص۱۴۷

۳–۳–۱ مواد مورد اشاره ومجازات های تخفیف یافته در مورد نوجوانان بالغ کمتر از

سال (۱۵–

سال ) ۱۴۹

۳–۳ بررسی موانع و مقتضیات فرا روی نظام حقوقی ایراندر قبال بستر سازی برای پاسخ دهی به بزهکاری اطفال و نوجوانان ۱۵۰

۳–۳–۱ مقتضیات وراه های بستر سازی برای اقدامات غیر کیفری برای اطفال ونوجوانان ۱۵۰

۳–۳–۱–۱ایجاد بستر فرهنگی ۱۵۱

۳–۳–۱–۲ایجاد زیر ساخت های اقدامات غیر کیفری و جایگزین حبس ۱۵۱

۳–۳–۱–۳مزایای مجازات جایگزین حبس ۱۵۳

۳–۳–۲موانع بستر سازی برای اقدامات غیر کیفری ۱۵۳

نتیجه گیری ۱۵۵

انتقادات وپیشنهادات ۱۵۷

۱–انتقادات ۱۵۷

۲–پیشنهادات ۱۵۸

منابع وماخذ ۱۶۰

 

فهرست جداول:

جدول ۱– انواع اقدامات تامینی و تربیتی در جرایم تعزیری برای اطفال ۱۵–۹ سال ۱۰۶

جدول ۲– مجازات های تخفیف یافته برای نوجوانان

تا

سال در جرایم تعزیری ۱۲۹

جدول شماره ی ۳– اقدامات تامینی و تربیتی ویژه ی کودکان نابالغ در جرایم موجب حد یا قصاص ۱۴۷

کلیدواژه ها

• قانون مجازات اسلامی
• اطفال
• نوجوانان
• بزهکاری
• سیاست کیفری
• دگرگونی
• قانون و قانونگزاری
• مجازات
• بزهکاری نوجوانان
• حمایت
• حمایت اجتماعی
• سیاست عدالت کیفری
• نظام حقوقی
• مسیولیت(حقوقی)
• کودک