تلاشی در راستای تبیین قاعده ملازمه نفع- مخاطره و جایگاه آن در ضمان قهری شرعی
تلاشی در راستای تبیین قاعده ملازمه نفع- مخاطره و جایگاه آن در ضمان قهری شرعی نام مقاله ای از عباس کریمی و الهام صادقی راد و ابراهیم تقی زاده بوده که در شماره اول دوره دهم (بهار 1397) مجله علمی مطالعات حقوقی منتشر شده است.
چکیده
گاهی اشخاص با انجام یک فعالیت قانونی و متعارف ضمن کسب سود، سبب ایجاد مخاطرات و خساراتی برای دیگران میشوند. اسباب بیشتر شناختهشده ضمان قهری شرعی مانند اتلاف و تسبیب نمیتوانند جبران ضرر حاصله از این نوع فعالیتها را پوشش دهند. سیستم ضمان قهری شرعی کثرتگرا است و محدود به قواعد شمارش شده نیست. در چنین مواردی که توازن و ملازمه میان سود و مخاطره بر هم خورده است، تمسک به قاعده نفع- مخاطره مستخرج از عبارات «الخراج بالضمان» و «من له الغنم فعلیه الغرم» میتواند زمینه مناسبی را جهت جبران اینگونه از خسارتها فراهم آورد. در چگونگی ملازمه مستخرج از این دو عبارت، تعارضاتی وجود دارد، اما تبیین دقیق دو عبارت مذکور با ابتناء بر معنای حاصل مصدری برای واژه «ضمان»، میتواند جانی دوباره به قاعده نفع-مخاطره بخشیده و آن رابه عنوان یک قاعده بنیادین در حیطه ضمان قهری شرعی و در مواجهه با چنین خسارتهایی کارآمد سازد.
کلید واژه ها
- نفع
- مخاطره
- من له الغنم فعلیه الغرم
- الخراج بالضمان
- ضمان قهری