جایگاه حقوقی طرح دعوا علیه دولت امریکا در دادگاه های داخلی ایران

عنوان	جایگاه حقوقی طرح دعوا علیه دولت امریکا در دادگاه های داخلی ایران
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	کامران هراتی پور
استاد راهنما	لیلا رییسی
استاد مشاور	مهران محمودی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۰
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

جایگاه حقوقی طرح دعوا علیه دولت امریکا در دادگاه های داخلی ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط کامران هراتی پور، با راهنمایی لیلا رییسی و با مشاوره مهران محمودی در سال ۱۳۹۰ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی دفاع گردید.

چکیده

مصونیت قضایی دولت ها و اموال آنها به عنوان یک اصل حقوق بین الملل که نشات گرفته از اصل حاکمیت و استقلال دولت – کشورهاست، مورد توجه و احترام اکثریت دول می باشد، دولت ایران نیز به عنوان عضو سازمان ملل متحد و جزیی از جامعه جهانی، با قبول اصل فوق الذکر به مصونیت قضایی دولت ها احترام گذاشته و مورد شناسایی قرار داده است. ماده واحده قانون صلاحیت محاکم دادگستری جمهوری اسلامی ایران برای رسیدگی به دعاوی مدنی علیه دولت های خارجی مبین باور ضمنی قانون گذار ایرانی مبنی بر مصونیت دولت های خارجی از صلاحیت دادگاه های ایران است و قانون تصویب کنوانسیون ۲۰۰۴ سازمان ملل متحد در مورد مصونیت های قضایی دولت ها و اموال آنها صراحتا مبین پذیرش و قبول مصونیت دولت ها و اموال آنها، از طرف دولت – کشور ایران می باشد. دولت ایالات متحده نیز از این روند کلی مستثنی نبوده و قانون مصونیت دولت خارجی (FSIA) مصوب ۱۹۷۶، بیانگر پذیرش اصل فوق الذکر در حقوق آمریکا می باشد. اما قانون مذکور با اصلاحیه هایی از جمله اصلاحیه سال های ۱۹۹۶ و ۲۰۰۰ و ۲۰۰۲ مواجه شده و براساس اصلاحیه های مذکور، مصونیت قضایی و اجرایی برخی دولت ها، مانند ایران، نقض گردیده است. بدین ترتیب دادگاه های ایالات متحده آمریکا، با نادیده گرفتن مصونیت دولت ایران و با انتساب برخی اعمال تروریستی ارتکابی توسط بعضی گروه های خارج از ایران به دولت ایران و مقامات ایرانی، مبادرت به صدور و اجرای احکامی مبنی بر پرداخت خسارت علیه دولت جمهوری اسلامی ایران و له اتباع خود نموده که تاکنون از مجموع ۵۴ پرونده علیه ایران ۴۰ پرونده منجر به صدور آراء غیابی شده و ۴ میلیارد دلار به عنوان اصل خسارت و ۶/۵ میلیارد دلار به عنوان خسارت تنبیهی تعیین گردیده است که بدین ترتیب، بر خلاف حقوق عمومی و بین الملل، نقض مصونیت قضایی مقامات و دولت جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته است.حال این سوال مطرح می شود؛ در حالی که دولت ایران مصونیت قضایی دولت های خارجی را مورد شناسایی و پذیرش قرار داده است آیا می توان بر خلاف اصل مذکور، وضعیتی حقوقی را تصور نمود که، دادگاه ایرانی، صلاحیت رسیدگی به دعاوی علیه دولت ایالات متحده آمریکا را داشته باشد؟ و اگر چنین صلاحیتی وجود دارد قوانین و مقررات (شکلی و ماهوی) مرتبط به آن کدامند؟ نگارنده در جهت پاسخ به این موضوعات با طرح سوالات فرعی دیگر مبانی توجیه حقوقی از دیدگاه حقوق داخلی و حقوق بین الملل را مورد بررسی قرار می دهد.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

فصل اول: کلیات

۱–۱– هدف ۶

۱–۲– پیشینه تحقیق ۷

۱–۳– روش کار تحقیق ۷

۱–۴– ضرورت تحقیق ۷

فصل دوم: جواز صلاحیت دادگاه ایرانی برای رسیدگی به دعاوی علیه دولت آمریکا

۲–۱– مفهوم صلاحیت در حقوق ایران ۸

۲–۲– مصونیت ۱۰

۲–۲–۱– مفهوم مصونیت در حقوق بین الملل ۱۰

۲–۲–۲– تعریف مصونیت قضایی دولت ۱۰

۲–۲–۳– مبانی مصونیت قضایی دولت ۱۲

۲–۲–۴– نظریه های مصونیت دولت ۱۳

بند اول: نظریه مصونیت مطلق ۱۳

بند دوم: نظریه مصونیت محدود ۱۴

بند سوم: دکترین عمل دولت ۱۵

۲–۲–۵– منابع مصونیت دولت ۱۶

بند اول: منابع قراردادی ۱۶

بند دوم: منابع عرفی ۱۷

۲–۲–۶– آیا مصونیت قضایی قاعده حقوقی است یا اصل حقوقی یا صرفا دکترین می باشد ۱۸

۲–۳– دیدگاه حقوق ایران نسبت به مصونیت قضایی ۲۰

فصل سوم: جایگاه حقوقی طرح دعوا علیه دولت آمریکا طبق کنوانسیون ۲۰۰۴ سازمان ملل متحد

۳–۱– دیدگاه حقوق عمومی داخلی ۲۳

۳–۲– دیدگاه قوه قضاییه (قاضی رسیدگی کننده به موضوع) ۲۴

۳–۳– دیدگاه حقوق بین الملل ۲۵

۳–۳–۱– از نظر حقوق معاهدات بین الملل ۲۵

۳–۳–۲– از نظر حقوق عرفی بین الملل ۲۶

فصل چهارم: تجویز صلاحیت برای دادگاه ایرانی جهت رسیدگی به دعاوی مطروحه علیه دولت آمریکا بر مبنای عمل متقابل

۴–۱– قابلیت پذیرش دعوا ۳۰

۴–۱–۱– دعوا در حقوق ایران ۳۰

۴–۱–۲– مکانیزم استماع دعوا ۳۴

۴–۲– عمل متقابل ۳۵

۴–۲–۱– فهرست دولت های مشمول عمل متقابل که توسط وزارت امور خارجه تهیه می گردد و میزان اعتبار آن برای قاضی ایران ۴۳

۴–۲–۲– نقض مصونیت قضایی ناشی از مصونیت سیاسی به واسطه اقدامات دولت های خارجی ۴۵

۴–۳– مبنای حقوق ماهوی مندرج در قانون ماده واحده سال ۱۳۷۸ ۴۷

۴–۳–۱– حقوق بین الملل و اقدامات مغایر با آن (بند اول ماده واحده سال ۱۳۷۸) ۴۸

بند اول: تعریف حقوق بین الملل ۴۸

بند دوم: منابع حقوق بین الملل ۴۹

بند سوم: اقدامات و فعالیت های مغایر با حقوق بین الملل ۵۰

بند چهارم: ویژگی های رفتار و اقدامات متخلفانه بین الملل ۵۱

۴–۳–۲– اقدام یا فعالیت اشخاص یا گروه های تروریستی (بند دوم ماده واحد سال ۱۳۷۸) ۵۴

بند اول: تعریف تروریسم ۵۴

بند دوم: اقدامات جامعه جهانی برای مقابله با تروریسم ۵۶

بند سوم: تروریسم از منظر حقوقی جمهوری اسلامی ایران ۵۹

اول: قوانین مدون کیفری ۵۹

دوم: کنوانسیون های مصوب بین المللی ۶۲

سوم: معاضدت های قضایی ۶۳

فصل پنجم: خسارات موضوع ماده واحده ۱۳۷۸

۵–۱– ویژگی فعل زیانبار ۶۷

۵–۲– شرایط ضرر قابل جبران ۶۹

۵–۲–۱– مسلم و حتمی بودن ضرر ۶۹

۵–۲–۲– مستقیم بودن ضرر ۷۰

۵–۲–۳– لزوم بقاء ضرر ۷۰

۵–۳– انواع خسارت در ماده واحده ۱۳۷۸ و نحوه تعیین و تقویم آن ۷۱

۵–۳–۱– خسارات ۷۱

اول: خسارت مالی ۷۱

دوم: خسارت جسمی ۷۲

سوم: خسارت روانی و معنوی ۷۲

۵–۳–۲– تعیین و تقویم خسارات ۷۶

۵–۴– خسارات تنبیهی ۷۷

۵–۴–۱– خسارات تنبیهی چیست؟ ۷۷

۵–۴–۲– وضعیت و جایگاه حقوقی خسارت تنبیهی در حقوق ایران ۸۰

فصل ششم: اقامه و انتساب دعاوی اتباع ایرانی در دادگاه های داخلی علیه آمریکا

۶–۱– اعمال صلاحیت دادگستری دولت جمهوری اسلامی ایران، نسبت به دعاوی مدنی مطروحه توسط اتباع ایرانی علیه دولت امریکا ۸۲

۶–۱–۱– تعیین صلاحیت بین المللی دادگاه حقوقی ایران ۸۲

۶–۱–۲– تعیین قانون صلاحیتدار ۸۳

بند اول: قانون حاکم بر روابط قراردادی ۸۵

بند دوم: قانون حاکم بر الزامات خارج از قرارداد ۸۵

اول: فرض وقوع فعل زیان بار در قلمرو ایران ۸۵

دوم: فرض وقوع فعل زیان بار خارج از قلمرو ایران ۸۶

۶–۱–۳– قلمرو زمانی قانون ۸۹

۶–۲– نحوه انتساب دعاوی محتمل به دولت آمریکا ۸۹

۶–۲–۱– مفهوم دولت خارجی ۸۹

۶–۲–۲– مباشرت دولت آمریکا ۹۰

۶–۲–۳– سببیت دولت آمریکا ۹۲

۶–۲–۴– احراز رابطه سببیت طبق قوانین داخلی ۹۶

بند اول: تعیین سبب ورود ضرر از میان حوادث احتمالی ۹۶

بند دوم: تعیین سبب ورود ضرر از میان حوادث متعدد ۹۶

فصل هفتم: رعایت اصول آیین دادرسی در رسیدگی، صدور رای و اجرا

۷–۱– رعایت اصول آیین دادرسی در رسیدگی ۹۸

۷–۱–۱– طرح خواسته و اقامه دعوا ۹۸

بند اول: خواسته ۹۸

بند دوم: ادله اثبات دعوا ۹۹

۷–۱–۲– خصوصیات خواهان ۱۰۱

۷–۱–۳– خصوصیات خوانده ۱۰۳

۷–۱–۴– رعایت تشریفات دادخواست ۱۰۴

۷–۱–۵– تشریفات تعیین و تشکیل جلسه دادرسی ۱۰۶

۷–۲– رعایت اصول آیین دادرسی در صدور رای ۱۰۸

۷–۲–۱– مستدل بودن رای ۱۰۸

۷–۲–۲– مستند بودن رای ۱۱۰

۷–۳– رعایت اصول آیین دادرسی در اجرای حکم ۱۱۱

۷–۳–۱– کلیات راجع به اقدامات اجرایی ۱۱۱

۷–۳–۲– اقدامات اجرایی در قانون آمریکا ۱۱۲

بند اول: اقدامات اجرایی داخل سرزمین آمریکا ۱۱۲

بند دوم: اقدامات اجرایی خارج از سرزمین آمریکا ۱۱۴

۷–۳–۳– اقدامات اجرایی در قانون ایران ۱۱۵

بند اول: اجرای رای داخل سرزمین ایران ۱۱۵

بند دوم: اجرای رای خارج از سرزمین ایران ۱۱۷

فصل هشتم: نتیجه گیری و پیشنهادها

۸–۱– نتیجه گیری ۱۱۹

۸–۲– پیشنهادها ۱۲۰

– پیوست ها ۱۲۲

الف – ماده واحده قانون تصویب کنوانسیون سال ۲۰۰۴ سازمان ملل متحده در خصوص مصونیت قضایی دولت ها و اموال آن ها ۱۲۲

ب – ماده واحده قانون صلاحیت دادگستری جمهوری اسلامی ایران برای رسیدگی به دعاوی مدنی علیه دولت های خارجی و اصلاحیه آن ۱۳۰

پ – آیین نامه اجرایی ماده واحده قانون مذکور ۱۳۰

ت – طرح اصلاح قانون صلاحیت دادگستری جمهوری اسلامی ایران ۱۳۱

ج – متن مواد طرح سال ۲۰۰۱ کمیسیون حقوق بین الملل در خصوص مسوولیت بین الملی دولت (موسوم به طرح آگو) ۱۳۲

– فهرست منابع ۱۳۷

– چکیده انگلیسی ۱۴۰

کلیدواژه ها

• دعوی حقوقی
• دادگاه ملی
• صلاحیت دادگاه
• طرح دعوا علیه دولت امریکا
• صلاحیت دادگستری ایران
• عمل متقابل
• ایران
• آمریکا
• خسارت