جدایی دو نهاد دین و دولت در ایران؛ با ناکید بر پهلوی اول
 | |
| عنوان | جدایی دو نهاد دین و دولت در ایران؛ با ناکید بر پهلوی اول |
|---|---|
| رشته | حقوق عمومی |
| دانشجو | زهرا احمدی |
| استاد راهنما | علی اکبر گرجی ازندریانی |
| استاد مشاور | محمد حسین زارعی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۴۰۲ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
جدایی دو نهاد دین و دولت در ایران؛ با ناکید بر پهلوی اول عنوان پایان نامه ای است که توسط زهرا احمدی، با راهنمایی علی اکبر گرجی ازندریانی و با مشاوره محمد حسین زارعی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
جدایی دو نهاد دین و دولت مفهومی که از سده ی نوزدهم در بستر جوامع اروپایی و در راستای حذف نهادهای مذهبی از عرصه ی قدرت عمومی شکل گرفت. این اصلاحات در راستای حذف دین از حیات بشر نبود، بلکه تلاش در راستای واگذاری نهاد مذهب به حوزه امر خصوصی، در جهت حمایت از آزادی های مذهبی، بی طرفی دولت ها و تکثرگرایی در جامعه بود. آن زمان که مفهوم جدایی دین و دولت از ساحت نظر خارج شده و به عرصه عمل رسید، درگیر اشکالات فراوان، تبعیض ها، نقض ها و اعمال سلیقه های گوناگون شد. جهت بررسی عملکرد دولت های اروپایی به عنوان سردمداران سکولاریسم و لاییسیسم، مطالعه پروندهای دادگاه اروپایی حقوق بشر به عنوان نهاد تضمین کننده و حامی حقوق و آزادی ها، خالی از لطف نیست. چنانچه واضح است، جلوه ی جدایی دو نهاد دین و دولت در کشورهای مختلف اروپایی تحت مصادیق مختلف از جمله: حمایت از آزادی مذهبی، بی طرفی دولت ها و تکثرگرایی، آغشته به چاشنی اعمال سلیقه دولت ها شده و از مفهوم و هدف اولیه خود فاصله گرفته است. ایران در پهلوی اول در میان کشورهای غیراروپایی و مسلمان جز نخستین تجربه های سکولاریسم در دنیا بود. نقطه آغاز تفکر سکولار در ایران را می توان مقارن با عهد قاجار و در ادامه تقویت آن را هم زمان با مشروطه خواهی ایرانیان دانست. آن زمان که روشنفکران ایرانی با دنیای غرب و تجددغربی مواجه شدند، اندیشه ترقی در ساحت فکری آنان شکل گرفت. در ادامه با پرداختن به علل عدم پیشرفت ایران به مسیله اصلاحات مذهبی و در نهایت حذف کامل نقش نهاد مذهب در امور سیاسی و اجتماعی رسیدند. تفکر سکولار در ایران روز به روز پروار تر می شد، تا اینکه پهلوی اول و شخص رضاشاه پس از تثبیت قدرت خود و با گذشت یک دوره سیاه نمایی در راستای اثبات پایبندی به شعایر مذهبی و بدنبال تثبیت جایگاه خود، تفکر سکولار و پروژه سکولاریزاسیون ایرانی را مطابق درک خود از این مفهوم و ضمن خلط احتمالی آن با جریان مدرن سازی آغاز کرد. در ادامه و در پهلوی دوم شاهد عدم پایبندی به اصول سکولاریسم و بازگشت نهاد مذهب به بطن جامعه ی ایرانی هستیم. پس از آن نیز مقارن با پایان حیات سیاسی حکومت پهلوی، شاهد استقرار مجدد حکومت مذهبی در ایران هستیم.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست نوشتار مقدمه
الف: تعریف مسیله و طرح موضوع
ب: سوالات تحقیق
پ: فرضیه های تحقیق
ت: روش تحقیق و گردآوری
ث: اهمیت موضوع
ج: پیشینه و نوآوری های پژوهش
چ: ضرورت انجام تحقیق
ح: سازماندهی تحقیق
فصل اول: چالش های جدایی دو نهاد دین و دولت در خاستگاه اروپایی
مبحث اول: تکثرگرایی و چالش سکولاریسم
گفتار اول: خوانش های متفاوت از بی طرفی
بند اول: بی طرفی به مثابه عدم انطباق
بند دوم: بی طرفی به مثابه فقدان برتری اساسی
بند سوم: بی طرفی به مثابه ممنوعیت بیان عقاید دینی
گفتار دوم: پرونده لاتسی ؛ تبعیض در بی طرفی
گفتار سوم: مفهوم بی طرفی در ترازوی داوری
مبحث دوم: لایه های مختلف سکولاریسم از سکولاریسم سخت تا سکولاریسم خیرخواه
گفتار اول: سکولاریسم ؛ تقریری از جدایی نهاد دین و دولت
گفتار دوم: سکولاریسم خیرخواه؛ مغلوب سکولاریسم ستیزه جو
گفتار سوم: لاییسیسم ؛ پوسته سخت سکولاریسم
گفتار چهارم: سه خوانش از لاییسیسم
بند اول: لاییسیته – جدایی
بند دوم: لاییسیسم– بی طرفی
بند سوم: لاییسیته روادار و گشوده
گفتار پنجم: نسبت میان لاییسیسم و سکولاریسم
مبحث سوم: اصول رویه ای حاکم در پشتیبانی از سکولاریسم اروپایی
گفتار اول: عدم اجماع در مفهوم سکولاریسم
گفتار دوم: حاشیه تشخیص در برابر الگوهای سکولاریسم
گفتار سوم: اصل ترجیحات بیرونی
فصل دوم: گام های آغازین سکولاریزاسیون در ایران
مبحث اول: نخستین بارقه های اندیشه جدایی دو ساحت دین و دلت در ایران
گفتار اول: پیدایش تفکر سکولار در ایران مقارن با طلیعه مشروطه خواهی
گفتار دوم: آراء روشنفکر سکولار ایرانی
بند اول: اهمیت و ضرورت اصلاحات
بند دوم: پیشگامان سکولاریسم درایران
گفتار سوم: آغاز گفتمان سکولاریزاسیون در پهلوی اول ۵۰ بند اول: مدنیزاسیون، شرط تحقق سکولاریسم ۵۰ بند دوم: چالش الگوگیری در مدرنیزاسیون
مبحث دوم: سیر حرکت سکولاریزاسیون رضاشاهی در ایران
گفتار اول: آتاتورک الگوی دیکتاتور متجدد یا حاکم مستبد
گفتار دوم: روابط رضاخان با روحانیون در دوره رضاخانی
گفتار سوم: روابط رضاشاه با روحانیون در دوره رضاشاهی
مبحث سوم: اقدامات و برنامه های عملی پهلوی اول در سکولاریزاسیون
گفتار اول: ساختار تقنینی و قضایی
بند اول: ساختار قضایی
بند دوم: ساختار تقنینی
گفتار دوم: سیاست های فرهنگی و اجتماعی ضد مذهب
بند اول: تصاحب موعظه و منبر
بند دوم: حذف شعایر مذهبی
بند سوم: مداخله در سنت های اجتماعی
گفتار سوم: کشف حجاب اجباری؛ نقطه اوج یا سقوط
بند اول: تاریخچه کشف حجاب
بند دوم: گام های آغازین کشف حجاب
بند سوم: نطق رضاشاه در مورد کشف حجاب
بند چهارم: قانون متحدالشکل نمودن البسه اتباع ایران
بند پنجم: واقعه گوهرشاد
فصل سوم: فرجام رویای سکولاریسم در ایران
مبحث اول: پهلوی اول در تکاپوی آرمان سکولاریزاسیون یا تثبیت اقتدارگرایی
گفتار اول: مرزبندی مدرنیته و سکولاریسم در ایده سکولاریسم پهلوی اول
بند اول: خلط نظری مدرنیزاسیون و سکولاریزاسیون
بند دوم: خلط عملی مدرنیزاسیون و سکولاریزاسیون
گفتار دوم: سکولاریسم نظری، اقتدارگرایی عملی
گفتار سوم: سکولاریسم پهلوی حربه یا هدف
بند اول: تاثیر اندیشه شیعی بر جامعه ایران در مواجه با مظاهر سکولاریسم
بند دوم: سیر تاریخی رابطه دولت و علما
بند سوم: شخصیت های موثر در ترویج سکولاریسم
بند چهارم: اقدامات رژیم پهلوی در اعمال سکولاریسم
مبحث دوم: سکولاریسم پهلوی به مثابه یک نظام فکری– فرهنگی یا نظام ایدیولوژیک
گفتار اول: نقش سکولاریسم در فرهنگ جامعه ایرانی
گفتار دوم: فرهنگ سکولار، ایدیولوژی سکولار
گفتار سوم: تقابل ایدیولوژی مذهبی و ایده سکولاریزاسیون
مبحث سوم: فرجام رویای دین زدایی پهلوی اول
گفتار اول: برنامه های سیاسی جدایی دو نهاد دین و دولت
گفتار دوم: سیاست های اجتماعی دو نهاد دین و دولت
گفتار سوم: استبداد رضاشاهی؛ ویرانگر رویای تجدد و سکولاریسم در ایران
بند اول: دوره ی وزارت جنگ
بند دوم: دوره ی نخست وزیری
بند سوم: دوره ی سلطنت
نتیجه گیری
منابع
کلیدواژه ها
- جدایی
- پهلوی اول
- رضاشاه
- لاییسیسم
- سکولاریسم
- دین
- روشنفکران ایرانی