حفظ و حمایت از تنوع زیستی در حقوق بین الملل

عنوان	حفظ و حمایت از تنوع زیستی در حقوق بین الملل
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	مریم اویارحسین
استاد راهنما	سیدقاسم زمانی
استاد مشاور	مهریار داشاب
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۸۸
دانشگاه	دانشگاه علامه طباطبایی

حفظ و حمایت از تنوع زیستی در حقوق بین الملل عنوان پایان نامه ای است که توسط مریم اویارحسین، با راهنمایی سیدقاسم زمانی و با مشاوره مهریار داشاب در سال ۱۳۸۸ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.

چکیده

موضوع حفظ و حمایت از تنوع زیستی از نزدیک به یک قرن پیش، ذهن بشر را به خود معطوف داشت، اما تنها در انتهای قرن بیستم بود که تلاشهای جامعه بین المللی، در جهت حمایت از تنوع زیستی و با انعقاد کنوانسیون تنوع زیستی، که از ثمرات کنفرانس زمین(۱۹۹۲ ریو) بود، جان تازه ای گرفت. امروز حفاظت از تنوع زیستی و استفاده پایدار از منابع زیستی تعهد دولتها و مسیله تمامی انسانها است.آنچه اهمیت دارد، این است که مدیران و سیاستمداران سراسر جهان به این نتیجه دست یافته اند که مدیریت امور بدون توجه کافی به نیازهای بلند مدت انسانی، از جمله جلوگیری از تخریب و صدمه به محیط زیست، لطمات جبران ناپذیری بر توسعه پایدار و همه جانبه دولتها وارد می آورد.خسارات وارد بر تنوع زیستی نه تنها دارایی و میراث زیستی را کاهش می دهد بلکه توان موجود برای تولید جدید و مفید را نیز کم می کند. هم چنین بی توجهی به حفظ حیات موجودات زنده و محیط طبیعی شان سرانجام اولی ترین و بدیهی ترین حق انسان، یعنی حق حیات را با چالشهای جدی روبرو می سازد. حمایتها و راهکارهایی که حقوق بین المللی به ویژه از رهگذر کنواسیون ۱۹۹۲ ریو راجع به تنوع زیستی مورد توجه قرار داده است، از پشتوانه معنوی مشترک جهانی مبنی بر لزوم حفظ و حمایت از تنوع زیستی برخوردار است که در باطن نگران از وجود بحرانی است که سالها پدید آمده و هم چنان ادامه دارد.امروز از خود می پرسیم آیا اقدامات عملی پیشگیرانه، کنترل گرو متوقف کننده توانسته اند به هدف انسانی حفظ تنوع زیستی دست یابند؟ با مراجعه به نتایج مطالعات مراکز آماربرداری و حفظ تنوع زیستی در می–یابیم، که روند تخریب و نابودی تنوع زیستی هم چنان ادامه دارد.هرچند اطلاع رسانی و آگاه سازی جامعه جهانی، تا حدی از شتاب تخریب ها کاسته است. لیکن،بهره برداری لجام گسیخته، از مواهب طبیعی در دهه–های پیشین سبب گردیده است، انتظار توقف کامل تخریب ها، امری واقعی و مقدور جلوه ننماید.انتقال فناوریهای زیستی، حمایت از حقوق مالکیتی و تبادل اطلاعات،در تاثیر گذاری اقدامات عملی حفاظتی نقش مهمی را ایفا می کند.بی شک، انجام اعمال حفاظتی و حمایتی، به شدت نیازمند مکانیسم های مالی حمایت کننده و انواع مشوق ها و محرک های مالی است. سرمایه گذاری برای آموزش و اطلاع رسانی یکی دیگر از گامهای عملی مهمی است که اثر مستقیمی بر حفاظت از تنوع زیستی دارد. این سرمایه گذاری در کشورهای در حال توسعه و یا عقب افتاده به دلیل آمیختگی فرهنگی زیاد مردم با طبیعت و تعلق خاطری که به محیط طبیعی اطرافشان دارند، نتایج امیدوار کننده ای داشته است.باز کردن پای مردمان بومی، زنان و جوانان که نزدیک ترین و بیشترین سطح ارتباط را با گونه های گیاهی و جانوری در اکوسیستم طبیعی دارند، از شیوه های موثر دیگری است که بر آمده از کنوانسیون ریو ۱۹۹۲ و هم چنین برخی کنوانسیونهای منطقه ای دیگر است، بدیهی است آموزش این جمعیت در مورد چگونگی رفتارشان با تنوع حیات پیرامون، نتایج ارزنده ای را در پی خواهد داشت. از سوی دیگر توجه به دانش سنتی به عنوان زبان قابل فهم میان مردمان بومی و محققان محیط زیست، حلقه کلیدی در زنجیره اعمال حفاظتی است. چرا که شناخت سنتی مردمان بومی، حاوی اطلاعات حفاظتی ارزنده ای برای دانشمندان می باشد.با وجود گستردگی دامنه فعالیتهایی که در بالاترین سطوح بین المللی و داخلی دولتها، در زمینه حفظ تنوع زیستی صورت می پذیرد، کارایی این اقدامات در سطوح پایین با چالشهای جدی روبروست. هر چند تلاشها در سراسر جهان چشمگیر است. لیکن بحران، آن چنان عمیق و دامنه دار است که عزمی جدی تر نیاز است تا در عمل، نمودار اقدامات حفاظتی دولتها، بر آیندی مثبت داشته باشد، هدفی که دستیابی به آن دشوار، لیکن غیر ممکن نخواهد بود بایستی به خاطر بسپاریم که تنوع زیستی به عنوان منبع حیات بشر بر روی کره زمین است که برای حفظ و حمایت از آن بایستی از اهداف و آرمانهایی که فرسنگ ها با واقعیت فاصله دارد، چشم پوشیده و سریعا به اتخاذ اقدامات موثر داخلی، منطقه ای و جهانی مبادرت نماییم.امروزه بشر این واقعیت را پذیرفته است که زمین تنها آشیانه انسان،مجموعه ای است واحد با ویژگی وابستگی متقابل و حیات در آن، به حفظ تنوع زیستی وابسته است.

ساختار و فهرست پایان نامه

علایم اختصاری

مقدمه ۱

تعریف مفاهیم(و واژه های مرتبط با موضوع) ۷

فصل اول– تنوع زیستی و ضرورت حفظ و حمایت از آن ۱۳

مبحث اول: ضرورت زیست شناختی حفظ و حمایت از تنوع زیستی ۱۴

گفتار اول: تبیین مفهوم تنوع زیستی در علم زیست شناسی ۱۴

گفتار دوم: تنوع زیستی، ارزش ذاتی و کارکردهای محیطی آن ۱۶

گفتار سوم: ارتباط سلسله مراتبی بین ژن ها، گونه ها، اکوسیستم ها ۱۷

مبحث دوم: اهمیت تنوع زیستی بر روی کره زمین) شناخت کارکردها و ضرورت حفاظت از آن( ۱۹

گفتار اول: نقش اکولوژیک (بوم شناختی) تنوع زیستی ۲۰

گفتار دوم: نقش اقتصادی تنوع زیستی ۲۰

گفتار سوم: نقش علمی تنوع زیستی ۲۲

گفتار چهارم: استدلال های دانشمندان در توجیه ضرورت توجه به تنوع زیستی ۲۳

بند اول– توجیه کاربردی در صنعت ۲۵

بند دوم– استدلال علمی برای حفاظت ۲۶

بند سوم– استدلال اخلاقی ۲۷

مبحث سوم: بحران کاهش و نابودی تنوع زیستی ۲۸

گفتار اول: تهدید تنوع زیستی، واقعیت پیش روی امروز و آینده بشر ۳۱

بند اول– عوامل تاثیرگذار بر کاهش تنوع زیستی ۳۳

الف) فعالیت های انسانی ۳۴

ب) معرفی وسیع گونه های غیربومی بوسیله انسان ۳۶

بند دوم– تغییر اقلیم و اثر آن بر تنوع زیستی ۳۹

گفتار دوم: حفظ سلامت اکوسیستم ها و زیستگاه های طبیعی ۴۰

بند اول– حفاظت از جنگل ها و اکوسیستم خشکی به عنوان منبع غنی بیولوژیکی ۴۲

بند دوم– حفاظت از اکوسیستم آبی(دریای ناشناخته ها) ۴۶

مبحث چهارم: حفاظت از گونه ها و منابع ژنی موجودات زنده ۵۲

گفتار اول: ارزشگذاری کمی روی گونه ها ۵۳

گفتار دوم: واگذاری حق مالکیت گونه ها به جامعه جهانی ۵۵

مبحث پنجم: نهضت بین المللی حفظ و حمایت از تنوع زیستی ۵۶

گفتار اول: حفاظت از تنوع زیستی در اسناد بین المللی ۵۹

بند اول– تلاش های بین المللی تا پیش از دهه

میلادی و نشست زمین ۵۹

بند دوم– از اجلاس زمین (اجلاس ریو، ۱۹۹۲) تا به امروز ۶۲

بند سوم– نگاه ویژه به اسناد مربوط به حفاظت از جنگل ها و مبارزه با بیابان زایی ۶۷

گفتار دوم: حفاظت از محیط طبیعی و تنوع زیستی در ایران (مطالعه اجمالی) ۶۸

بند اول– وضعیت تنوع زیستی ایران ۶۹

الف) وضعیت فلور ایران ۶۹

ب) وضعیت فون مهره داران ایران ۶۹

بند دوم– مولفه های فشار بر تنوع زیستی ایران ۷۰

بندسوم– فعالیتهای دولت جمهوری اسلامی ایران در حفظ و حمایت از تنوع زیستی ۷۱

فصل دوم – حمایت های حقوقی بین المللی در راستای حفظ تنوع زیستی جهانی ۷۴

مبحث اول: اصول کلی و عام حقوق بین الملل محیط زیست ناظر بر حفظ و حمایت از تنوع زیستی ۷۷

گفتار اول : اصل پیشگیری (احتیاط) ۷۷

گفتار دوم : اصل تساوی حقوقی بین نسل ها ۷۹

گفتار سوم : اصل مسیولیت های متمایز ۷۹

مبحث دوم: ابزار های قانونی عمومی با کاربرد جهانی ۸۱

گفتار اول : قرارداد تجارت بین المللی گونه های در معرض انقراض ۸۱

بند اول – معافیت ها (و اصلاحیه ها) ۸۵

بند دوم – سهمیه بندی ۸۶

بند سوم – گله داری ۸۷

بند چهارم – اجرای کنوانسیون ۸۸

گفتار دوم : کنوانسیون ریو راجع به تنوع زیستی ۹۲

بند اول – مقدمه و دامنه اختیارات ۹۴

بند دوم – اهداف کنوانسیون ۹۵

بند سوم – حفاظت و استفاده پایدار ۹۶

بند چهارم – تسهیم عادلانه و منصفانه منافع ۹۸

مبحث سوم : ابزار های عمومی جهت کاربرد منطقه ای و زیر منطقه ای ۱۰۰

گفتار اول : اسناد و معاهدات منطقه ای ناظر بر قاره آفریقا ۱۰۰

بند اول– معاهده ۱۹۰۰ لندن

بند دوم –معاهده طبیعت آفریقا ۱۹۶۸ ۱۰۱

بند سوم– پروتکل نایروبی۱۹۸۵ ۱۰۲

گفتار دوم : قاره آمریکا و حوزه دریای کاراییب ۱۰۴

بند اول – موافقتنامه ۱۹۴۰ نیمکره غربی ۱۰۴

بند دوم – قرارداد ۱۹۷۸ آمازون ۱۰۵

گفتار سوم : قاره اروپا ۱۰۷

بند اول – کنوانسیون ۱۹۷۹ برن ۱۰۸

بند دوم – بخشنامه ۱۹۹۲ زیستگاه های جامعه اروپا ۱۱۱

گفتار چهارم : قاره آسیا )موافقتنامه آسه آن۱۹۸۵( ۱۱۳

گفتار پنجم : نگاه ویژه به موافقتنامه های بین المللی ناظر بر اکوسیستم جنگلی ۱۱۵

بند اول – تلاش در جهت حفظ اکوسیستم جنگلی ۱۱۵

بند دوم– اعلامیه اصول جنگل ۱۱۷

بند سوم – اتحادیه بین المللی مربوط به جنگل ها ۱۱۸

بند چهارم– تجارت در جنگل های استوایی ۱۲۱

فصل سوم: شیوه های حمایت و تکنیک های حفاظت از تنوع زیستی ۱۲۴

مبحث اول :حقوق بشر و حمایت از محیط زیست (عام) وتنوع زیستی (خاص) ۱۲۵

گفتار اول : حق بر داشتن محیط زیست سالم ۱۲۶

بند اول – مبانی نظری پیوند حقوق بشر و حق به محیط زیست سالم ۱۲۸

بند دوم – اسناد بین المللی ناظر بر حق به محیط زیست سالم ۱۳۰

گفتار دوم : حق بر توسعه ۱۳۳

بند اول–راهبرد جهانی توسعه پایدار ۱۳۴

بند دوم – توسعه پایدار و اعلامیه ریو ۱۳۵

بند سوم – تحقق توسعه پایدار ۱۳۵

بند چهارم – حفاظت از تنوع زیستی و توسعه پایدار ۱۳۶

بند پنجم–مدیریت محیط زیست و توسعه پایدار ۱۳۷

بند ششم – توجه به نقش زنان، کودکان و مردمان بومی ۱۳۹

(توانمندسازی، آگاه سازی و آموزش همگانی)

الف ) نقش مردمان بومی ۱۳۹

ب ) زنان و محیط زیست ۱۴۱

ج ) راهبرد دانش افزایی زیست محیطی زنان، کودکان و مردمان بومی ۱۴۲

د ) ضرورت آموزش عمومی محیط زیست ۱۴۴

مبحث دوم : حقوق مالکیت معنوی و حفاظت از تنوع زیستی ۱۴۷

گفتار اول : کنوانسیون تنوع زیستی و بهره برداری از منابع ژنتیک ۱۴۹

بند اول – آثار حقوق مالکیت بر تنوع زیستی ۱۵۱

بند دوم – دستیابی به منابع ژنتیک و انتقال فناوری ۱۵۲

گفتار دوم : فناوری زیستی ۱۵۸

بند اول – فناوری زیستی و توسعه پایدار ۱۵۹

بند دوم – ایمنی زیستی ۱۶۰

بند سوم– پروتکل ایمنی زیستی کارتاژان و کنوانسیون تنوع زیستی ۱۶۲

بند چهارم – حمایت از گونه های گیاهی جدید از منظر حقوق مالکیت ۱۶۳

الف ) اتحادیه بین المللی حمایت از گونه های گیاهی جدید ۱۶۳

ب ) معاهده بین المللی راجع به منابع ژنتیک گیاهی برای غذا و کشاورزی ۱۶۴

مبحث سوم: تکنیک های حفاظت از تنوع زیستی ۱۶۶

گفتار اول : حفاظت در محل ۱۶۷

گفتار دوم : حفاظت خارج از محل ۱۶۸

بند اول – بانک های ژنی ۱۶۸

بند دوم – ذخیره و تسهیم ژرم پلاسم ۱۷۰

گفتار سوم: تکنیک های حفاظت و کنوانسیون تنوع زیستی ۱۷۱

نتیجه گیری ۱۷۳

فهرست منابع

کلیدواژه ها

• تنوع زیستی
• حقوق بین الملل
• سیاست های زیست محیطی
• حفاظت زیست محیطی
• توسعه پایدار
• تنوع گونه ها
• تخریب محیط زیست
• همکاری بین المللی
• حمایت قانونی
• تنوع زیستی
• حقوق بین الملل
• کنفرانس ریو