حقِ بر تن در نظام بین المللی حقوق بشر با تاکید بر خودکشی و اتانازی
 | |
| عنوان | حقِ بر تن در نظام بین المللی حقوق بشر با تاکید بر خودکشی و اتانازی |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل |
| دانشجو | اویس حامد توسلی |
| استاد راهنما | میرشهبیز شافع |
| استاد مشاور | محسن عبدالهی، محمد جلالی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
حقِ بر تن در نظام بین المللی حقوق بشر با تاکید بر خودکشی و اتانازی عنوان رساله ای است که توسط اویس حامد توسلی، با راهنمایی میرشهبیز شافع و با مشاوره محسن عبدالهی و محمد جلالی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
بخش قابل توجهی از قواعد حقوق بین الملل به حوزه ی حقوق بشر اختصاص دارد و در این حوزه نیز حق بر تن و مباحث دنباله دار آن جایگاه ویژه و پر اهمیتی دارد. اگر چه در بسیاری از اسناد منطقه ای و جهانی حقوق بشری به صراحت از حق بر تن سخنی به میان نیامده است، اما جواز قانونی بسیاری از مصادیق آن در عمل، به روشنی حکایت از این دارد که برآمده از حق بر آزادی، حق بر تن نیز در نظام بین المللی حقوق بشر با احتیاط و تا حدی مورد پذیرش است. به علاوه نحوه ی تدوین قوانین در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و مترقی جهان به روشنی به ما می رساند که آنچه تحت عنوان (The Right To Body ) مورد نظر مدافعان حقوق بشر است، در چند دهه ی اخیر وارد روند قانون گذاری در بسیاری از کشورهای جهان شده است و سیستم های قضایی این کشورها با عبور از مرحله ی تحمل و مدارا، به مرحله ای گام نهاده اند که به بسیاری از مصادیق حق بر تن وجاهت قانونی داده اند. با عنایت به محدودیت های موجود، در این رساله از مصادیق پر شمار حق بر تن که بعضا تا چهل مورد نیز بر شمرده می شود، تعمدا تنها به سه مورد یعنی خودکشی، خودکشی یاری شده و اتانازی پرداخته می شود. از سه دههی قبل تا کنون آنچه به " جنبش حق مرگ " در غرب مشهور شده است در برخی کشورها دستاوردهای قابل توجهی داشته است. در واقع، با وجود مخالفت های دینی و حتی مخالفت های غیردینی با اتانازی، نظام های حقوقی غربی یکی پس از دیگری با استفاده از وجود دو معیار به طور توامان، یعنی معیار خودمختاری بیماران در کنار معیار شفقت و دلسوزی نسبت به بیماران، در مسیر بی بازگشت صدور جواز مرگ یاری شده و اتانازی قرار گرفته اند. امری که بیان کننده ی پذیرش یکی دیگر از مصادیق حق انتخاب انسان نسبت به تمامیت جسمانی خود می باشد. در این رساله کوشش شده است تا خط سیر تحولات فکری نسبت به خودکشی، خودکشی یاری شده و اتانازی بررسی شود. برداشت کلی ارایه شده از بررسی این خط سیر این است که فکر بشری در سنت غربی رفته رفته با اتانازی همدلی و موافقت بیشتری نشان داده است و از مخالفت مطلق با آن، به سمت موافقت و پذیرش مشروط آن سیر نموده است. در این میان حتی سنت اسلامی نیز هر چند کندتر اما گام های اولیه در راستای پذیرش اتانازی را برداشته است. لذا به نظر می رسد در جهان امروز تاکید بر اموری نظیر فردیت انسان ها، حریم شخصی، حق انتخاب، خود مختاری و آزادی های فردی آن چنان ریشه دار و عمیق شده اند که کمتر نظام حقوقی یافت می شود که بتواند به راحتی و بدون پرداخت هزینه در عرصه ی جهانی با مصادیق حق بر تن به مبارزه ادامه دهد. حاصل تحقیقات به عمل آمده در راستای تدوین این رساله نیز حاکی از این است که حق بر آزادی نتایجی دارد که یکی از آن ها پذیرش حقوق و اختیارات انسان ها نسبت به بدن و تمامیت جسمانی خود می باشد. اگرچه در راستای حفظ کرامت ذاتی انسان ها و هم چنین در راستای حفظ مصالح اجتماعی، نظام های حقوقی بعضا مجبور می شوند برخی از آزادی ها را سلب نمایند. اما مصالح و منافع احتمالیِ بر آمده از این سلب آزادی نیز باید کاملا مضیق تفسیر شود تا نظام های قضایی نتوانند به هر بهانه ای از دامنه ی آزادی های فردی بکاهند و یا وارد سبک زندگی و اعتقادات خصوصی مردم شوند. لذا بهتر است اینگونه بیان شود که آزادی مردم باید موسع تفسیر شود و اختیارات دولت ها در نقض این آزادی نیز باید کاملا مضیق تفسیر گردد. این نوع نگاه در بحث حق بر تن نیز در این رساله مورد پذیرش نگارنده است. بنابراین اگر تز یا گزاره ی آغازین بر پایه ی اصل تقدس حیات، اتانازی را به کلی نفی کند و متعاقبا آنتی تز در مقام نفی گزاره ی آغازین، از خودمختاری بی حد و حصر انسان ها در انتخاب اتانازی سخن به میان آورد، در این رساله، سنتز یا راه حل میانه ی ارایه شده عبارت از این است که خودکشی، خودکشی یاری شده و اتانازی، در صورت جمع و وجود توامان دو معیار، یعنی خودمختاری و شفقت، قابل پذیرش بوده و در صورت عدم وجود هر یک از این دو معیار، علم حقوق نمی تواند از آن ها دفاع کند.
ساختار و فهرست رساله
فهرست مقدمه
بیان مساله
اهمیت و ضرورت تحقیق
پیشینه تحقیق در ادبیات حقوقی ایران
پرسش های تحقیق
اهداف تحقیق
فرضیه های تحقیق
روش تحقیق
ساماندهی تحقیق
بخش اول: مبانی و تاریخچه، تحولاتِ فکری
سخن آغازین: حق بر تن ۲۰ فصل مقدماتی: تاریخچه و مفاهیم
مبحث یکم: تاریخچه ی خودکشی
گفتار یکم: مفهوم خودکشی منطقی
گفتار دوم: ارتباط خودکشی ساده با خودکشی یاری شده توسط تیم پزشکی
گفتار سوم: ارتباط خودکشی ساده با اتانازی
گفتار چهارم: رابطه ی اصل ضرر ( قاعده ی لاضرر ) با خودکشی
گفتار پنجم: عدم کفایت خودمختاری برای جواز خودکشی
گفتار ششم: خودکشی در حقوق ایران
مبحث دوم: تاریخچه ی جنبش حق مرگ، اتانازی و مرگ یاری شده به وسیله پزشک
گفتار یکم: اتانازی در عهد عتیق و دوره ی مسیحیت
گفتار دوم: قرن نوزدهم، پدیدار شدن مجدد اتانازی
گفتار سوم: قرن بیستم، مدافعان اتانازی وارد میدان مبارزه ی قانونی می شوند
گفتار چهارم: ظهور نازیسم در آلمان و اثرات منفی بر جنبش حق مرگ
گفتار پنجم: خیزش مجدد مدافعان اتانازی
گفتار ششم: روند صعودی و نزولی تمایل به خودکشی یاری شده به وسیله پزشک
گفتار هفتم: تحلیل نهایی تاریخچه
مبحث سوم: تعریف اتانازی و مفاهیم مشابه
فصل اول: مبانی و تحولات فکری
مبحث یکم: دیدگاه های اخلاقی و فلسفی پیرامون اتانازی و مرگ یاری شده
گفتار یکم: تقابل اخلاق دینی با اخلاق سکولار
گفتار دوم: حدود خودمختاری بشر
گفتار سوم: بی طرفی دولت ها
گفتار چهارم: معیار خودمختاری در کنار معیار شفقت و دلسوزی
گفتار پنجم: مفهوم خودمختاری
گفتار ششم: معیارهای ذهنی یا عینی
گفتار هفتم: رضایت توام با آگاهی
گفتار هشتم: قضاوت جایگزین
گفتار نهم: کیفیت یا کمیت حیات
گفتار دهم: اهداف حرفه ی پزشکی
گفتار یازدهم: اصول جورج تاون
مبحث دوم: تفاوت های معنا دار اتانازی با قتل
گفتار یکم: قتل عمد
گفتار دوم: قتل شبه عمد
گفتار سوم: قتل خطای محض
فصل دوم: عمده دلایل مخالفان و موافقان
مبحث یکم: دلایل مخالفان، از مخالفت مطلق تا مخالفت مشروط
گفتار یکم: اصل تقدس حیات
گفتار دوم: شیب لغزنده
گفتار سوم: گروه های آسیب پذیر
گفتار چهارم: دغدغه های اقتصادی
مبحث دوم: عمده دلایل موافقان، موافقان در مسیر چیرگی
گفتار یکم: حق بر آزادی و خودمختاری انسان
گفتار دوم: شفقت و دلسوزی نسبت به بیماران
گفتار سوم: اصل احسان
گفتار چهارم: وظیفه ی پزشک
گفتار پنجم: حق بر حریم خصوصی
گفتار ششم: حق بر مصونیت از شکنجه
گفتار هفتم: حق بر کرامت انسانی
گفتار هشتم: اصل منع تبعیض
گفتار نهم: اجازه دادن به مرگ طبیعی
مبحث سوم: دیدگاه های اسلامی
گفتار یکم: مبانی فلسفه اسلامی در خصوص اتانازی
گفتار دوم: نظرات فقهی در خصوص اتانازی
بند یکم: احکام تکلیفی
بند دوم: احکام وضعی
بخش دوم: تحولات در نظام های حقوقی، قبول و رسمیت تدریجی
فصل اول: اتانازی و مرگ مساعدت شده در نظام های حقوق ملی
مبحث یکم: هلند، پیشگام در قاره ی اروپا
مبحث دوم: بلژیک و ادامه ی راه هلند
مبحث سوم: سوییس و توسعه ی حق بر آزادی
مبحث چهارم: آمریکا و توسعه ی مصادیق حق بر تن
مبحث پنجم: استرالیا، گامی به جلو و گامی به عقب
گفتار یکم: منطقهی شمالی و قانون رتی
گفتار دوم: لایحهی منطقه ی شمالی استرالیا در عمل
مبحث ششم: کانادا و الگو برداری از آمریکا
مبحث هفتم: مکزیک، تقابل شدید سنت و مدرنیته
مبحث هشتم: انگلستان و محافظه کاری در عرصه ی پذیرش اتانازی
فصل دوم: قاعدهگذاران و قضات پذیرای اتانازی
مبحث یکم: مروری بر قوانین و پرونده های جنجالی مرگ یاری شده و اتانازی در آمریکا به عنوان نمونه ای از نظام های قضایی غربی
گفتار یکم: نخستین گام ها در حوزه ی قانون گذاری پیرامون اتانازی در آمریکا
بند یکم: قانون خود مختاری بیمار، قانون عمومی و فدرال ۱۰۱–۵۰۸ ، ۱۹۹۰
بند دوم: قانون مرگ با کرامت ایالت اورگان
مبحث دوم: مروری بر پرونده های مهم و اثرگذار در نظام قضایی آمریکا در حوزه ی اتانازی
گفتار یکم: نخستین گام به سوی تسریع در مرگ از طریق "قضاوت جایگزین"
بند یکم: پیش زمینه ی پرونده
بند دوم: مسایل حقوقی مهم مطرح شده در پرونده ی کویینلان
بند سوم: حکم صادره در پرونده ی کویینلان ها، حکمی تاریخی در موضوعِ ارتباط بین حریم خصوصی و تسریع در مرگ
بند چهارم: تاثیر رای تاریخی پرونده ی کویینلان
گفتار دوم: تشدید مبارزات حقوقی جهت کسب حق مرگ، با تاکید بر این پرسش که آیا کارگذاری لولهی مصنوعی تغذیه، نوعی درمان است یا جزو الزامات حیات؟
بند یکم: پیش زمینه ی پرونده
بند دوم: مسایل حقوقی مطرح شده در پرونده ی خانم بوویا
بند سوم: حکم دادگاه در پرونده ی خانم بوویا
بند چهارم: تاثیر رای مهم پرونده ی خانم بوویا
گفتار سوم: ورود دیوان عالی آمریکا به بحث تسریع در مرگ آیا قانون اساسی آمریکا حق مرگ را به رسمیت می شناسد یا خیر
بند یکم: پیش زمینه ی پرونده
بند دوم: مسایل مهم حقوقی در پرونده ی نانسی کروزان
بند سوم: حکم دادگاه در پرونده ی خانواده ی کروزان
بند چهارم: تاثیر رای دیوان عالی کشور پیرامون پرونده ی کروزان در ایالات متحده آمریکا
گفتار چهارم: گامی بلند به سمت مرگ مساعدت شده آیا یک بزرگسال دارای اهلیت، حق درخواست تسریع در مرگ را دارد یا خیر
بند یکم: پیش زمینه ی پرونده
بند دوم: مسایل حقوقی مهم مطرح شده در پرونده ی موسوم به شفقت در مرگ
بند سوم: حکم دادگاه در پرونده ی مهم شفقت در مرگ
بند چهارم: تاثیر این دادرسی طولانی و مفصل در بحث حق مرگ
گفتار پنجم: ادامه ی کارزار موافقان حق مرگ، ادامه ی دعوا بر سر وجود یا عدم وجود حق مرگ در قانون اساسی آمریکا
بند یکم: پیش زمینه ی این پرونده
بند دوم: مسایل حقوقی مهم مطروحه در پرونده ی دکتر کوییل و همکارانش
بند سوم: حکم دادگاه در پرونده ی دکتر کوییل و همکاران
بند چهارم: تاثیر پرونده ی دکتر کوییل و همکارانش در نظام حقوقی آمریکا
گفتار ششم: ادامه تلاش پزشکان، دکتر گلاسبرگ و دکتر کوییل، به ترتیب در به چالش کشیدن قوانین ایالت های واشنگتن و نیویورک
بند یکم: پیش زمینه ی پرونده
بند دوم: مسایل حقوقی مهم مطروحه در پرونده های دکتر گلاکسبرگ و دکتر کوییل
بند سوم: حکم مهم دیوان عالی کشور
بند چهارم: تاثیر رای مهم دیوان عالی کشور
گفتار هفتم: جنجالی که دکتر کِورکیان برپا کرد
بند یکم: پیش زمینه ی پرونده
بند دوم: مسایل حقوقی مهم مطروحه در پرونده ی دکتر کِورکیان
بند سوم: حکم دادگاه در پرونده ی دکتر کِورکیان
بند چهارم: تاثیر پرونده ی دکتر کِورکیان
گفتار هشتم: دعوای حقوقی اعضای خانواده ی وِنلند علیه یکدیگر؛ بحث جداسازیِ منتهیِ به مرگِ لولهی تغذیه از بیماری که در حالت کما نیست
بند یکم: پیش زمینه ی پرونده
بند دوم: مسایل حقوقی مهم مطروحه در این پرونده ی خانوادگی حول محور لوله های مصنوعی تغذیه
بند سوم: حکم دادگاه در پرونده ی خانواده ی وِنلند
بند چهارم: تاثیر رای مهم صادره در دعوای خانواده ی وِنلند در نظم حقوقی جدید
گفتار نهم: پرونده ی خانم تری اسکیاوو، پرونده ای
ساله و فرسایشی در سیستم قضایی که منتهی به تقابل قوه ی قضاییه با قوای مجریه و مقننه شد
بند یکم: پیش زمینه ی پرونده
بند دوم: مسایل حقوقی مهم مطروحه در پرونده ی خانم تری اِسکیاوو
بند سوم: حکم دادگاه در پرونده ی خانم تری اسکیاوو
بند چهارم: تاثیر پرونده ی
ساله ی خانم تری اسکیاوو
گفتار دهم: نتیجه و خلاصه ی بررسی پرونده های مهم در نظام قضایی آمریکا به عنوان نمونه ای از نظامهای قضایی هم سو با اتانازی
مبحث سوم: رویکرد دادگاه حقوق بشر اروپا در بحث پایان عمر و کنوانسیون اروپایی حقوق بشر
مبحث چهارم: اسناد بین المللی حقوق بشر ۲۰۷ گفتار یکم: اسناد جهانی ۲۰۷ بند یکم: اعلامیه جهانی حقوق بشر ۲۰۷ بند دوم: میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ۲۰۹ بند سوم: میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ۲۱۱ بند چهارم: کنوانسیون جهانی حقوق کودک ۲۱۲ گفتار دوم: اسناد منطقه ای ۲۱۳ بند یکم: کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق بشر و آزادی های اساسی ۲۱۳ بند دوم: کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر ۲۱۴ بند سوم: منشور آفریقایی حقوق بشر و ملت ها ۲۱۶ بند چهارم: اعلامیه قاهره ۲۱۷ بند پنجم: منشور عربی حقوق بشر ۲۱۷ نتیجه گیری:
پیشنهادها:
فهرست منابع ۲۲۳ پیوست ها ۲۳۰
کلیدواژه ها
- خودکشی
- مرگ با کمک پزشک
- مرگ یاری شده
- اتانازی
- خودمختاری
- تقدس حیات
- جنبش حق مرگ