حمایت از مصرف کننده در حقوق بین الملل با رویکرد حقوق بشری
 | |
| عنوان | حمایت از مصرف کننده در حقوق بین الملل با رویکرد حقوق بشری |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل |
| دانشجو | عباسعلی دانایی صفت |
| استاد راهنما | حاتم صادقی زیازی |
| استاد مشاور | عباس کوچ نژاد، روح الله آخوندی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۴ |
| دانشگاه | دانشگاه پیام نور استان تهران |
حمایت از مصرف کننده در حقوق بین الملل با رویکرد حقوق بشری عنوان رساله ای است که توسط عباسعلی دانایی صفت، با راهنمایی حاتم صادقی زیازی و با مشاوره عباس کوچ نژاد و روح الله آخوندی در سال ۱۳۹۴ و در مقطع دکتری دانشگاه پیام نور استان تهران دفاع گردید.
چکیده
در گذشته حقوق مصرف کننده از مقولات صرف حقوق خصوصی محسوب می گردید و در حوزه ی حقوق داخلی کشورها بحث می شد. امروزه همان گونه که مفاهیم حقوق بین الملل تحت تاثیر نیازهای روز جامعه بشری متحول و ثابت گردیده است، حقوق خصوصی نیز به علت پیچیدگی روابط اقتصادی، مناسبات نابرابر در روابط عرضه کننده، تولیدکننده و مصرف کننده از عهده ی همه ی مسایل حقوق مصرف کننده بر نمی آید. حقوق بشرنیز به فراخور ضرورت–های انسانی دامنه ی شمول خود را به دیگر حوزه ها کشانیده است. دیگر تنها دغدغه ی این رشته از حقوق توجه به نسل اول حقوق بشر نیست، بلکه فهم و برداشت نوینی ازحقوق در ظرف زمان و نیازهای جامعه بشری در حال شکل–گیری است. از سویی پیشرفت علم وفناوری، زندگی نوع بشر را کاملا دگرگون کرده است. درکنار این تحول و فناوری بواسطه مداخلات بعضا غیراصولی در چرخه طبیعت و به تبع تولیدکالاهای جدید، خطراتی متوجه سلامتی، تمامیت جسمانی وایمنی بشر مصرف کننده گردیده است که ضرورت اتخاذ رویکرد جدید را توجیه می کند. چون حقوق بشر مصرف کننده یعنی حق بر آگاهی، استماع، داشتن محصولی ایمن و امثالهم. این حقوق منتزع از ارزش های انسانی نبوده و رسالت اصلی حقوق بشر نیز صیانت از همین ارزش هاست. طبیعی است تحقق این مهم در پرتو نگاه جدید و تفسیری واقع گرایانه از نصوص، قواعد و اسناد حقوق بشری میسر خواهد شد. زیرا که غایت تمام این اسناد بین المللی حمایت از نوع بشر و ارتقاء منزلت، کرامت،کیفیت زندگی و رفع نیازهای اساسی اوست. محور اصلی این پایان نامه که در سه بخش: بخش اول کلیات موضوع، بخش دوم نقش سازمان های بین المللی در حمایت از مصرف کننده و بخش سوم حقوق اساسی مصرف کننده، تنظیم گردیده، تحقیق پیرامون حقوق موضوعه موصوف است. اهداف تحقیق توسعه–ی دامنه ی مفاهیم حقوق بشری به مصرف کننده، و روش تحقیق نیز مبتنی بر روش توصیفی– مفهومی یافته ها باستقراء و تحلیل نیاز ها وضرورت های روز بشری است. تحقیقا هرکجا این حقوق مورد تعرض و خدشه قرار گیرد، این قوانین به مدد آمده و آن را به جریان طبیعی خود برمی گرداند. حق بر مصرف از مصادیق حقوق اقتصادی و عبارت استاندارد بالای زندگی مورد اشاره در منشورو میثاقین متضمن همین معنی می باشد. اصولا این حقوق هیچ خصوصیتی ندارند که دیگر حقوق نداشته باشند بلکه مقدمه سلامتی محسوب می شوند. این مفهوم از وحدت ملاک قواعد موصوف و فلسفه ی پدیداری آنها، قابل استنباط است. از این رهگذر نقش سازمان های غیر دولتی در ترویج حقوق بشر و استیفاء حق بر مصرف به لحاظ استقلال، از جنس مردم بودن حایز اهمیت است ومی توانند از طریق مشاوره، دادرسی، آموزش، آگاهی، و فشار بر ارکان قدرت در جهت حمایت از مصرف کنندگان تاثیرگذار باشند.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه ۱
بیان مسیله ۱
روش شناسی تحقیق ۴
سوابق تحقیق ۴
اهداف تحقیق ۶
فرضیه ها ۶
کاربردهای تحقیق ۷
ضرورت های تحقیق ۸
مشکلات و تنگناهای تحقیق ۸
سازماندهی تحقیق ۹
بخش نخست: کلیات و مبانی حمایت از مصرف کننده ۱۰
فصل نخست: پیشینه تاریخی وضرورت حمایت از مصرف کننده ۱۰
مبحث نخست: پیشینه تاریخی و مفهوم مصرف کننده ۱۰
گفتار نخست: تعریف اصطلاحی مصرف کننده ۱۱
گفتار دوم: مفهوم مصرف کننده در حقوق بینالملل ۱۳
تعریف مصرف کننده در کنوانسیون ۱۹۶۸ بروکسل: ۱۳
تعریف مصرف کننده در کنوانسیون ۱۹۸۰ رم: ۱۴
تعریف مصرف کننده در کنوانسیون بیع بینالمللی کالا ۱۹۸۰وین: ۱۵
تعریف مصرف کننده در مقررات اتحاد اروپا: ۱۵
تعریف مصرف کننده در حقوق ایران: ۱۶
گفتار سوم: پیشینه تاریخی حمایت از مصرف کننده ۱۸
مبحث دوم: ضرورت حمایت از مصرف کننده ۲۰
گفتار نخست: مناسبات نابرابر حاکم بر روابط مصرف کننده، عرضه کننده و تولیدکننده ۲۲
گفتار دوم: بشری بودن حق مصرف ۲۵
فصل دوم: قواعد ماهوی حامی مصرف کننده ۲۹
مبحث نخست: حمایت در روابط قراردادی ۲۹
گفتار نخست: الزام بهایفای تعهد ۳۰
بند نخست: بررسی تعهد در نظام حقوق عرفی ومدون ۳۱
بند دوم: بررسی تعهد در نظام حقوق نوشته ۳۳
گفتار دوم: الزام به جبران خسارت ۳۵
بند نخست: الزام به جبران خسارت با استفاده از اماره تقصیر ۳۶
بند دوم: الزام به جبران خسارت بر مبنای تضمین سلامت کالا ۳۸
گفتارسوم: فسخ قرارداد و ابطال شروط غیر منصفانه ۴۱
بند نخست: خیار عیب ۴۲
بند دوم: خیار تدلیس ۴۳
بند سوم: خیار تخلف از شرط ۴۶
بند پنجم: ابطال شروط غیر منصفانه ۵۲
الف– جایگاه انصاف در شروط قراردادی ۵۲
ب– قراردادهای الحاقی ۵۶
مبحث دوم: مبانی مسیولیت ۵۸
گفتار نخست: مسیولیت مبتنی بر تقصیر ۵۹
بند نخست: خسارات ناشی از تولید کالای خارج از استاندارد ۶۰
بند دوم: خسارات ناشی از عدم ارایه ی اطلاعات صحیح، تبلیغات خلاف واقع و اعمال متقلبانه ۶۳
گفتار دوم: مسیولیت محض ۶۸
گفتارسوم: مسیولیت اجتماعی وتعهدات حقوق بشری شرکت ها ۷۲
فصل سوم: خاستگاه قواعد حقوق بشر ۷۸
مبحث نخست: خاستگاه حق و حقوق بشر ۷۸
گفتار نخست: مفهوم حق و حقوق بشر ۷۸
بند نخست: توصیف حقوق بشر در رویکرد طبیعی گرایان ۷۹
بند دوم: رویکرد مکاتب حقوق وضعی و تحققی (اثباتگرایان)به حقوق بشر ۸۰
بند سوم: حقوق بشر جدید قراردادی ۸۱
بند چهارم: مبانی حقوق بشر در اسلام ۸۱
الف– جایگاه حقوق بشر در اسلام ۸۱
ب– مصادیق بنیادین حقوق بشر در اسلام ۸۳
گفتار دوم: منابع بینالمللی حقوق بشر ۸۴
بند نخست: منشور سازمان ملل متحد ۸۸
بند دوم: اعلامیه جهانی حقوق بشر ۹۰
مبحث دوم: حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ۹۳
گفتار نخست: مفهوم حقوق اقتصادی ۹۳
بند نخست: دامنه ی شمول حقوق اقتصادی ۹۵
بند دوم: جایگاه حقوق اقتصادی وحق مصرف در میثاقین ۹۶
الف–میثاق حقوق سیاسی مدنی ۹۶
ب– حقوق مصرف کننده در میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ۹۸
گفتار دوم: حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در ایران ۹۹
بند نخست: حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در دوره هخامنشیان ۱۰۰
بند دوم: حقوق اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی در ایران با ظهور اسلام تا دوره معاصر ۱۰۲
حمایت از مصرفکننده در فقه ۱۰۲
الف– حق دسترسی به کالا و خدمات سالم و بدون عیب ۱۰۴
ب– حق مصرفکننده در برخورداری از محصولات ایمن ۱۰۴
ج–منشاء ضمان تولیدکننده و عرضهکننده کالای معیوب در فقه ۱۰۵
حمایت از مصرف کننده در مقررات موضوعه ۱۰۷
۱– حق برخورداری از کالاها و خدمات صحیح و سالم ۱۰۹
۲– حق برخورداری از اطلاعات لازم ۱۰۹
۳– حق برخورداری از حمایت دولت ۱۱۰
۴– حق دادخواهی رسیدگی و مطالبه خسارت ۱۱۰
۵– حق داشتن تشکیلات صنفی حامی مصرفکننده ۱۱۱
نتیجه گیری ۱۱۱…………………………………………………………………
بخش دوم: ماهیت سازمانهای بین المللی غیردولتی وجایگاه حقوق بشری ۱۱۲
فصل نخست: جایگاه حقوق بشری سازمان های غیر دولتی ۱۱۲
مبحث نخست: ماهیت سازمانهای بین المللی و جایگاه حقوق بشری ۱۱۲
گفتار نخست: ماهیت سازمانهای بینالمللی غیردولتی ۱۱۳
گفتار دوم: جایگاه حقوق بشری ۱۱۸
بند نخست: سازمانهای غیردولتی حقوق بشر قبل از تاسیس سازمان ملل ۱۱۸
الف – انجمن ضد برده داری ۱۱۹
ب– اتحادیه های کارگری و سازمان بینالمللی کار ۱۲۰
ج– فدراسیون بینالمللی حقوق بشر ۱۲۱
بند دوم: سازمانهای غیردولتی حقوق بشر بعد از تاسیس سازمان ملل ۱۲۲
بند سوم: ابعاد مختلف تاثیر سازمانهای غیردولتی در حمایت از حقوق بشر ۱۲۴
الف– فشار بر دولتها برای رعایت موازین حقوق بشر: ۱۲۴
ب– همکاری با نهادهای حقوق بشر سازمان ملل: ۱۲۴
پ– طرح دعوی به نمایندگی: ۱۲۴
ت– قلمرو تاثیرگذاری سازمانهای غیردولتی در سطح جهانی: ۱۲۵
ث– نقش هنجارسازی سازمانهای غیردولتی در زمینه ی امور حقوق بشر: ۱۲۶
مبحث دوم: نقش سازمانهای غیردولتی در حمایت از حقوق مصرف کننده ۱۲۷
گفتار نخست: جایگاه سازمانهای غیردولتی در حمایت از مصرف کننده ۱۲۷
گفتار دوم: اقسام حمایت های سازمانهای غیردولتی از مصرف کننده ۱۲۹
بند نخست: حق اقامه دعوی در محاکم به نمایندگی از مصرف کننده ۱۲۹
بند دوم: داوری حل و فصل اختلافات مصرفکنندگان، تولیدکنندگان و عرضهکنندگان ۱۳۱
بند سوم: انتشار نشریه ی تخصصی و آموزشی در زمینه حمایت از حقوق مصرف کننده ۱۳۲
بند چهارم: ارایه ی اطلاعات راجع به کیفیت محصولات به مصرفکنندگان ۱۳۴
بند پنجم: مشارکت در تعیین کیفیت کالاها وضوابط ناظر بر کیفیت ۱۳۵
بند ششم:کمک به تصویب قوانین و مقررات حامی حقوق مصرف کننده ۱۳۵
بند هفتم: تعامل با سازمانهای غیردولتی سایر کشورها و سازمانهای بینالمللی ۱۳۷
فصل دوم: جایگاه سازمانهای غیردولتی حامی مصرف کننده در ایران ۱۳۹
مبحث نخست: پیشینه تاریخی و حمایت سازمانی از مصرفکننده ۱۳۹
گفتار نخست: پیشینه تاریخی سازمانهای غیردولتی ۱۳۹
گفتار دوم: جایگاه فعلی سازمانهای غیردولتی حامی مصرف کننده ۱۴۱
گفتار سوم: ویژگی و نحوه ی حمایت سازمانهای غیردولتی از مصرف کننده در ایران ۱۴۳
بند نخست: غیردولتی _حکومتی بودن ۱۴۳
بند دوم: استقلال و اهلیت حقوقی ۱۴۵
بند سوم : نحوه ی حمایت سازمانهای غیر دولتی از مصرف کننده ۱۴۶
۱–: آگاه سازی مصرف کننده ۱۴۷
۲– : ارایه ی نظر مشورتی و همکاری با سایر دستگاه ها ۱۴۷
مبحث دوم: علل ناکارآمدی سازمانهای غیردولتی در ایران ۱۴۸
گفتار نخست: دلایل حقوقی ۱۴۹
بند نخست: فقدان جایگاه حقوقی برای سازمانهای غیردولتی ۱۴۹
بند دوم: جایگاه سازمانهای غیردولتی در رویه ی قضایی ۱۵۱
بند سوم: قانونگذاری ۱۵۴
بند چهارم: دشواری تاسیس و مداخله دولت در فعالیت سازمان ۱۵۴
۱– دشواری تاسیس ۱۵۴
۲– تابعیت ۱۵۶
۳– وجود قوانین و مقررات گوناگون در مسیر اخذ مجوز فعالیت سازمانهای غیردولتی ۱۵۸
گفتار دوم: موانع فراحقوقی پیش روی سازمانهای غیردولتی ۱۵۸
بند نخست: موانع مالی ۱۵۸
بند دوم: مسایل فرهنگی ۱۵۹
بند سوم: دلایل برون ساختاری ۱۶۱
فصل سوم: نقش سازمان های دولتی بینالمللی و منطقه ای در حمایت از مصرف کننده ۱۶۲
مبحث نخست: دستورالعمل های سازمان ملل،تجارت وبهداشت راجع به مصرف کننده ۱۶۲
گفتار نخست: دستورالعمل های سازمان ملل متحد در رابطه بامصرف کننده ۱۶۲
گفتار دوم: جایگاه مصرف کننده درسازمان تجارت جهانی ۱۶۷
بند نخست: برتری حقوق بشر بر حقوق تجارت ۱۶۹
بند دوم: تفاوت ضمانت اجرا ی حقوق بشر و حقوق تجارت ۱۷۰
بند سوم: تعارض میان حق اختراع ودسترسی به دارو بعنوان حق بشر ۱۷۱
گفتار سوم: جایگاه مصرف کننده در سازمان بهداشت جهانی ۱۷۵
مبحث دوم: حمایت از مصرفکننده در سطح منطقه ای ۱۷۶
گفتار نخست : مصرفکننده در اتحادیه اروپا ۱۷۷
گفتار دوم: مصرفکننده در قاره آمریکا ۱۸۲
گفتار سوم : مصرفکننده در اتحادیه آفریقا ۱۸۴
نتیجه گیری ۱۸۶
بخش سوم: حقوق اساسی مصرفکننده در حقوق بینالملل بشر ۱۸۷
فصل نخست: حق آگاهی وآموزش ۱۸۷
مبحث نخست: حق مصرفکننده در دسترسی به اطلاعات ۱۸۷
گفتار نخست: مفهوم و ضرورت حق آگاهی و دسترسی به اطلاعات ۱۸۹
بند نخست: مفهوم حق آگاهی ۱۸۹
بند دوم: ضرورت دسترسی به اطلاعات ۱۹۲
بند سوم: ضمانت اجرای تعهد به ارایه ی اطلاعات ۱۹۵
الف) خودداری از ارایه ی اطلاعات لازم: ۱۹۶
ب) ارایه ی اطلاعات غلط: ۱۹۶
گفتار دوم: پدیداری حق آگاهی در نظام جهانی حقوق بشر ۱۹۷
بند نخست: گسترش حق آگاهی مصرفکنندگان در بستر حقوق بینالملل ۱۹۸
بند دوم: جایگاه حق آگاهی مصرفکننده در نظام های حقوقی بزرگ ۱۹۹
۱–آمریکا ۲۰۰
۲–فرانسه ۲۰۱
۳– انگلستان ۲۰۲
۴– کانادا ۲۰۳
۵– آلمان ۲۰۴
۶– ایران ۲۰۵
الف– مبانی حقوقی ۲۰۵
ب– ضمانت اجرای دسترسی به اطلاعات ۲۱۱
مبحث دوم: حق آموزش ۲۱۴
گفتارنخست: اهمیت حق آموزش در نظام بینالملل ۲۱۴
بند نخست: مفهوم حق آموزش ۲۱۶
بند دوم: وجوه اشتراک و افتراق حق آموزش با حق آگاهی و دسترسی به اطلاعات ۲۲۱
الف– وجوه افتراق ۲۲۲
ب–وجوه اشتراک ۲۲۲
گفتاردوم: اصول حاکم بر حق آموزش وتاثیرآموزش بر مصرفکنندگان ۲۲۳
بند نخست: اصول حاکم بر حق آموزش ۲۲۳
بند دوم: تاثیر آموزش بر مصرفکنندگان ۲۲۵
فصل دوم: حق بر ایمنی محصولات، خدمات و ایمنی زیستی ۲۲۷
مبحث نخست: حق بر ایمنی محصولات و خدمات ۲۲۸
گفتار نخست: مفهوم ایمنی محصولات و خدمات ۲۲۹
گفتاردوم: نقش استاندارد در ایمنی محصولات و خدمات ۲۳۱
مبحث دوم: حق بر ایمنی زیستی ۲۳۵
گفتار نخست: امنیت غذایی و ایمنی زیستی ۲۳۵
گفتار دوم: جایگاه حق ایمنی زیستی در نظام بین المللی و ملی ۲۳۷
فصل سوم: سایر حقوق اساسی مصرف کنند…………………………………………… ……۲۴۳
مبحث نخست: حق برآوردن نیازهای اساسی ۲۴۳
گفتار نخست: نیازهای اساسی ۲۴۴
بند نخست: مفهوم نیازهای اساسی ۲۴۴
بند دوم: تعریف سازمان ملل متحد از نیازهای اساسی ۲۴۷
گفتاردوم: حق انتخاب و نیازهای اساسی ۲۴۸
بند نخست: حق انتخاب در برآوردن نیازهای اساسی ۲۵۰
بند دوم: جایگاه نیازهای اساسی در اسناد ورویه ی دیوان بین ا لمللی دادگستری ۲۵۱
مبحث دوم: حق تشکیل اتحادیه وانجمن های حامی مصرفکنندگان ۲۵۳
گفتار نخست: تشکیل اتحادیه وانجمن حامی مصرفکنندگان ۲۵۴
گفتار دوم: ضرورت تشکیل اتحادیه وانجمن های حامی مصرفکنندگان ۲۵۸
مبحث سوم: حق بر رسیدگی و استماع ۲۶۰
گفتار نخست: مفهوم قابلیت رسیدگی ۲۶۲
گفتار دوم: حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ قابلیت رسیدگی ۲۶۳
نتیجه گیری کلی ۲۷۰
دلایل اثبات فرضیات تحقیق ۲۷۳
ماهیت حقوق مصرف کننده: ۲۷۴
مفهوم مسیولیت اجتماعی شرکت ها: ۲۷۴
رویه ی محاکم بین المللی: ۲۷۴
الف –ایرادات ۲۷۵
ب–پیشنهادات ۲۷۶
فهرست منابع ۲۷۸
کلیدواژه ها
- حقوق مصرف کنندیه
- حقوق بین الملل
- حقوق بشر
- حمایت از مصرف کننده
- سلامت
- ایمنی
- استانداردها