حکمرانی شایسته در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر مشارکت سیاسی و پاسخ گویی
 | |
| عنوان | حکمرانی شایسته در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر مشارکت سیاسی و پاسخ گویی |
|---|---|
| رشته | حقوق عمومی |
| دانشجو | اکرم حمیدپور |
| استاد راهنما | هدی غفاری |
| استاد مشاور | محمدرضا ویژه |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۱ |
| دانشگاه | دانشگاه علامه طباطبایی |
حکمرانی شایسته در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر مشارکت سیاسی و پاسخ گویی عنوان پایان نامه ای است که توسط اکرم حمیدپور، با راهنمایی هدی غفاری و با مشاوره محمدرضا ویژه در سال ۱۳۹۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.
چکیده
مفهوم حکمرانی شایسته یا حکمرانی مطلوب که اصولا در منشور سازمان ملل متحد و حقوق بین الملل ایجاد شده و در سایه ی حمایت های سازمان ملل متحد پرورش یافته است، در چند دهه ی اخیر به مرور در اعلامیه ها و اسناد بین المللی گوناگون توسعه پیدا کرده است.این مفهوم دارای عناصر تشکیل دهنده ای هم چون شفافیت، حاکمیت قانون، پاسخ گویی و مشارکت سیاسی می باشد.از طرفی، در چند دهه ی گذشته کشورها به آن توجه نموده و سعی نموده اند تا در اجرای سیاست هایشان آن را به کار گیرند .از آن جایی که مشارکت سیاسی و پاسخ گویی از عناصر مهم حکمرانی شایسته و از نشانه ها ی یک نظام مردم سالار به شمار می روند، به کارگیری این عناصر توسط کشورها در کارکرد قانون اساسی شان که مهم ترین و اساسی ترین قانون هر کشوری است، مهم تلقی می گردد.بنابراین میزان توجه کشور ایران نیز به مولفه های حکمرانی شایسته از جمله مشارکت سیاسی و پاسخ گویی در قانون اساسی و نظام حقوق داخلی،قابل ارزیابی به نظر می رسد.لذا در این پایان نامه تلاش می شود که کارکردهای مشارکت سیاسی و پاسخ گویی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گیرد.
ساختار و فهرست پایان نامه
مقدمه ۱
بخش اول– حکمرانی شایسته در نظام حقوق بین الملل ۶
فصل اول– مبانی نظری،پیشینه و زمینه های پیدایش حکمرانی شایسته ۷
گفتاراول– مفهوم شناسی حکمرانی و حکمرانی شایسته ۷
بند اول– مفهوم حکمرانی ۷
بند دوم– مفهوم حکمرانی شایسته ۱۱
گفتاردوم–زمینه های شکل گیری نظریه ی حکمرانی شایسته ۱۴
فصل دوم– مولفه های حکمرانی شایسته ۱۷
گفتاراول– حاکمیت قانون ۲۰
بند اول – مفهوم حاکمیت قانون ۲۱
بند دوم–اصول ذاتی و تبعی حاکمیت قانون ۲۲
الف– اصول ذاتی و محوری حاکمیت قانون ۲۳
ب– اصول تبعی حاکمیت قانون ۲۴
بند سوم – مفهوم اصل حاکمیت قانون در نظام حقوق بین الملل ۲۴
بند چهارم– حکمرانی شایسته و حاکمیت قانون ۲۶
بند پنجم– منابع بین المللی حاکمیت قانون ۲۶
الف– منشور ملل متحد ۲۶
ب– اعلامیه ی جهانی حقوق بشر ۲۷
پ–سایر منابع بین المللی حاکمیت قانون ۲۸
گفتاردوم– شفافیت ۲۸
بند اول– مفهوم شفافیت ۲۸
بند دوم– تعاریف شفافیت از دیدگاه نهادها و سازمان های بین المللی ۳۰
بند سوم– محتوای شفافیت ۳۱
الف– ساده و روشن بودن قوانین ۳۱
ب– تعیین دقیق مسوولیت ها و نقش ها ۳۱
پ– قابلیت دسترسی به قوانین ،مقررات و اسناد دولتی ۳۲
ت– قابلیت دسترسی عموم به اطلاعات مالی ۳۲
بند چهارم– حکمرانی شایسته و شفافیت ۳۲
بند پنجم– مولفه های شفافیت درحقوق بین الملل ۳۳
الف– حق بر آزادی اطلاعات ۳۳
ب– حق دسترسی به اطلاعات ۳۴
بندششم– نقش سازمان شفافیت بین المللی ۳۵
گفتار سوم– مشارکت سیاسی ۳۶
بند اول – مفهوم مشارکت سیاسی ۳۶
بند دوم– مشارکت سیاسی درحقوق بین الملل ۳۸
بند سوم– حکمرانی شایسته و مشارکت سیاسی ۳۹
بند چهارم– منابع بین المللی مشارکت سیاسی ۴۰
الف– منشورملل متحد ۴۰
ب– اعلامیه ی جهانی حقوق بشر ۴۰
پ– میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی۱۹۶۶ ۴۱
ت– میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی۱۹۶۶ ۴۲
ث– اعلامیه ی اسلامی حقوق بشر ۴۳
ج– کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر۱۹۴۸ ۴۳
گفتار چهارم– پاسخ گویی ۴۴
بند اول – مفهوم پاسخ گویی ۴۴
بند دوم– شرایط تحقق پاسخ گویی ۴۶
الف– تمرکز زدایی در ساختار تصمیم گیری ۴۶
ب– جریان آزاد اطلاعات ۴۶
پ– الزام به بیان دلایل و مبانی تصمیم گیری ۴۷
ت– شفافیت ۴۷
بند سوم– انواع پاسخ گویی ۴۷
الف– پاسخ گویی عمومی و شهروندی ۴۷
ب– پاسخ گویی اداری ۴۸
پ– پاسخ گویی حقوقی ۴۹
ت– پاسخ گویی سیاسی ۴۹
بند چهارم– پاسخ گویی در حقوق بین الملل ۵۰
بند پنجم– اشکال پاسخ گویی در حقوق بین الملل ۵۰
بند ششم– حکمرانی شایسته و پاسخ گویی ۵۱
بند هفتم– منابع بین المللی پاسخ گویی ۵۲
الف – منشور ملل متحد ۵۲
ب– اعلامیه جهانی حقوق بشر ۵۳
پ– میثاق حقوق مدنی و سیاسی۱۹۶۶ ۵۴
بخش دوم– پاسخ گویی و مشارکت سیاسی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۵۵
فصل اول – سازوکارهای پاسخ گویی از منظر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۵۶
گفتار اول– پاسخ گویی مقامات و مسوولان حکومتی در قانون اساسی ایران ۵۷
بند اول– پاسخ گویی مقام رهبری ۵۹
الف– پاسخ گویی حقوقی مقام رهبری ۶۰
ب– پاسخ گویی سیاسی مقام رهبری ۶۰
پ– پاسخ گویی مالی مقام رهبری ۶۲
بند دوم– پاسخ گویی به مقام رهبری ۶۴
الف– پاسخ گویی قوای سه گانه در تبعیت از سیاست های کلی نظام مقام رهبری ۶۴
ب–پاسخ گویی نهادها و مقامات در برابر مقام رهبری ۶۶
۱– رییس قوه قضاییه ۶۶
۲– رییس سازمان صدا و سیما ۶۷
۳– شورای عالی امنیت ملی ۶۸
۴– ستاد مشترک نیروهای مسلح و فرماندهی نظامی ۶۸
۵– فقهای شورای نگهبان ۶۹
۶–مجمع تشخیص مصلحت نظام ۶۹
۷– بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی ۷۰
۸– شورای عالی انقلاب فرهنگی ۷۱
بند سوم– پاسخ گویی رییس جمهور ۷۱
الف– پاسخ گویی حقوقی رییس جمهور ۷۲
ب– پاسخ گویی سیاسی رییس جمهور ۷۴
۱– پاسخ گویی رییس جمهور در برابر ملت ۷۵
۲– پاسخ گویی رییس جمهور در برابر رهبر ۷۵
۳– پاسخ گویی رییس جمهور در برابر مجلس شورای اسلامی ۷۵
پ– پاسخ گویی مالی رییس جمهور ۷۷
بند چهارم–پاسخ گویی وزیران ۷۸
الف– پاسخ گویی حقوقی وزیران ۷۸
ب– پاسخ گویی مالی وزیران ۷۹
پ– پاسخ گویی سیاسی وزیران ۸۰
ت– پاسخ گویی وزیران در برابر رییس جمهور ۸۱
ث– پاسخ گویی وزیران در برابر مجلس شورای اسلامی ۸۳
۱– اجرای قانون و مصوبات مجلس ۸۳
۲– پاسخ به تذکر نمایندگان ۸۴
۳– پاسخ به سوال نمایندگان ۸۵
۴– پاسخ به استیضاح ۸۷
۵– پاسخ به تحقیق و تفحص ۸۹
۶– پاسخ گویی مالی ۹۱
بند پنجم– پاسخ گویی قوه مقننه ۹۴
الف– مجلس شورای اسلامی ۹۴
ب– شورای نگهبان ۹۸
بند ششم– پاسخ گویی در برابر قوه مقننه(اصل نودم قانون اساسی) ۹۹
بند هفتم– پاسخ گویی قوه قضاییه ۱۰۲
الف– پاسخ گویی رییس قوه قضاییه ۱۰۲
ب–پاسخ گویی قضات ۱۰۳
پ–پاسخ گویی محاکم در برابر دیوان عالی کشور ۱۰۳
بند هشتم– پاسخ گویی در برابر قوه قضاییه ۱۰۵
الف–پاسخ گویی نهادها و سازمان های دولتی در برابر دیوان عدالت اداری ۱۰۵
ب–پاسخ گویی دستگاه های اداری در برابر سازمان بازرسی کل کشور ۱۰۷
گفتار دوم– شیوه های موثر پاسخ گویی دولت به مردم بر طبق قانون اساسی ۱۰۹
بند اول– مطبوعات و رسانه های گروهی ۱۰۹
بند دوم– احزاب، تشکل های سیاسی و صنفی ۱۱۰
بند سوم– اجتماعات و راهپیمایی ها ۱۱۱
فصل دوم– سازوکارهای مشارکت سیاسی از منظر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۱۱۲
گفتار اول– نقش مردم در شکل گیری و استمرار نظام جمهوری اسلامی ایران ۱۱۵
گفتار دوم– مشارکت مستقیم مردم در اداره ی امور کشور ۱۱۸
بند اول– همه پرسی ۱۱۸
بند دوم– انتخاب زمامداران و مقامات حکومتی ۱۲۰
الف– تعیین مقام رهبری و نقش مردم ۱۲۲
ب– قوه مجریه و نقش مردم ۱۲۸
۱– مشارکت مردم در انتخاب رییس جمهور ۱۲۹
۲– مشارکت غیر مستقیم مردم در تعیین وزیران ۱۳۰
پ– قوه مقننه و نقش مردم ۱۳۱
ت – قوه قضاییه و نقش مردم ۱۳۲
گفتار سوم– سازوکارهای مشارکت سیاسی در قانون اساسی ۱۳۳
بند اول– احزاب سیاسی ۱۳۳
الف– تعریف حزب ۱۳۴
ب– جایگاه احزاب سیاسی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۱۳۵
پ– موانع تشکیل احزاب در ایران ۱۳۷
بند دوم– رسانه ها ۱۳۸
بند سوم– گروه های ذی نفوذ ۱۴۲
بند چهارم – شوراهای اسلامی ۱۴۴
الف– مفهوم سیاسی شورا ۱۴۵
ب– مفهوم حقوقی شورا ۱۴۵
پ– جایگاه شورای اسلامی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۱۴۶
ت– ارزیابی وضعیت کنونی شوراهای اسلامی ۱۴۸
نتیجه گیری ۱۵۱
فهرست منابع ۱۵۷
کلیدواژه ها
- حکمرانی مطلوب
- قانون اساسی
- مشارکت سیاسی
- پاسخ پذیری
- شاینده سالاری
- شایستگی
- نظام حقوقی
- حکمرانی شایسته
- مشارکت سیاسی
- پاسخگویی
- قانون اساسی