دسترسی به کمک های حقوقی در فرایند عدالت کیفری با مطالعه تطبیقی اسناد بین المللی

عنوان	دسترسی به کمک های حقوقی در فرایند عدالت کیفری با مطالعه تطبیقی اسناد بین المللی
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	امیرحسین پروانه پور
استاد راهنما	عباس تدین
استاد مشاور	رجب گلدوست جویباری
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۸
دانشگاه	دانشگاه عدالت

دسترسی به کمک های حقوقی در فرایند عدالت کیفری با مطالعه تطبیقی اسناد بین المللی عنوان رساله ای است که توسط امیرحسین پروانه پور، با راهنمایی عباس تدین و با مشاوره رجب گلدوست جویباری در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه عدالت دفاع گردید.

چکیده

دسترسی به عدالت یکی از حقوق اساسی بشر است. در یک معنا می توان دسترسی به عدالت را تعهد دولت ها برای ایجاد یک سیستم قضایی عنوان کرد که دسترسی به این سیستم از طریق ایجاد مکانیسم های تسهیل کننده مانندکمک های حقوقی رایگان هم در موضوعات کیفری و هم حقوقی برای همه افراد فراهم باشد. دسترسی به عدالت بخشی جدای ناپذیر از یک دادرسی عادلانه است. یکی از فاکتورهای دسترسی برابر به عدالت دسترسی برابر به نهادهای قضایی مانند دادگاه ها و سایر مراجع است و فاکتور دیگر آن برداشت موانع مالی برای افراد در جهت بهره برداری از خدمات قضایی به صورت برابر است. دسترسی به عدالت را می توان پیش شرط بسیاری از اصول پذیرفته شده دیگر از جمله بهره مندی از یک دادرسی منصفانه دانست. به بیان بهتر لازم است در ابتدا تمام افراد یک جامعه از امکان و حق بهره مندی به عدالت بهره مند باشند تا بتوان در گام بعدی یا در یک فرآیند قضایی به دادرسی عادلانه پرداخت. مبنای پذیرش این مهم را می بایست در کنوانسیون ها و اسناد بین المللی، منطقه ای و حقوق بشری مانند کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، کنوانسیون امریکایی حقوق بشر و یا کنوانسیون بین المللی حقوق مدنی و سیاسی جستجو کرد. آنچه در مورد کشور ایران وجود دارد، این است که تعادل قوا میان دولت و اصحاب یک دعوا بسیار نامتوازن است؛ زیرا خود دولت هم قانونگذار، هم مجری و هم قاضی است و تفکیک قوا به معنای حقیقی آن نیز در اغلب موارد شکل نگرفته است. بنابراین تدوین سازوکاری که بتواند حقوق افراد جامعه را در برابر دولت ها به تعادل برساند، از اهمیت به سزایی برخوردار است. بررسی هایی که در کشورهای مختلف از جمله در کشور خودمان صورت گرفته نشان می دهد افرادی که دسترسی عادلانه به نهادهای قضایی ندارند و از حق برابری در برابر قانون و دسترسی برابر به عدالت محروم ماندند، همان افراد فقیر و ضعیف جامعه هستند. وکالت معاضدتی، بهره مندی از خدمات مشاوره حقوقی و مترجم رایگان، امکان شکایت دسته جمعی، ارایه خدمات توسط کلینیک های حقوقی و بیمه وکالت بخشی از مصادیق کمک های حقوقی در کشور ایران، اسناد بین المللی و سایر کشورهای دیگر است. البته در ایران نیز مانند اغلب کشورهای مورد بررسی کانون وکلا اولین و مهمترین نهاد خصوصی ارایه دهنده خدمات حقوقی وکالت و مشاوره است و سپس در کنار آن نهادهای دیگری مانند مرکز مشاوران و وکلای قوه قضاییه و دفتر معاضدت امور ایثارگران که البته نمی توان به آنها شخصیت خصوصی بخشید. همچنین در این پژوهش برای بررسی وضعیت ارایه خدمات حقوقی در ایران از روش کیفی از نوع مصاحبه های عمیق نیمه ساختار یافته برای ارزیابی آن استفاده شده است و پس از بررسی ها مشخص شد بخش خصوصی هیچگونه نقشی در تامین هزینه های ارایه خدمات حقوقی ندارد. در ضمن سازمان های مردم نهاد در ایران جهت دسترسی به عدالت از طریق ارایه کمک های حقوقی نقش آنچنان فعالی ندارند. در صورتی که بتوانیم از کلیه مصادیق کمک های حقوقی و ابزارهای توانمندسازی بهره مند شویم تا حدودی می توانیم به امکان دسترسی برابر به عدالت در جامعه امیدوار باشیم. کلید واژگان: کمک حقوقی، عدالت، دسترسی برابر به عدالت، حقوق بشر، حقوق اساسی.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب فصل اول: دسترسی به عدالت

مقدمه

۱–۱: اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

۱–۲: پیشینه تحقیق

۱–۳: جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق

۱–۴: اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و کاربردی)

هدف کلی:

۱–۵: سوالات تحقیق

۱–۶: فرضیه‏های تحقیق

۱–۷: تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی و تخصصی

۱–۸: روش شناسی تحقیق

۱–۸–۱: جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه

۱–۹: ادبیات تحقیق: دسترسی برابر به عدالت

۱–۹–۱: اصل حاکمیت قانون

۱–۹–۲: دادرسی منصفانه

۱–۹–۳: عملکرد دولت ها در فرآیند دسترسی به عدالت

فصل دوم: توانمندسازی حقوقی گامی در جهت رسیدن به عدالت قضایی

۲–۱: توانمندسازی حقوقی

۲–۲: ابزارهای توانمندسازی حقوقی

۱–۲–۲: ارایه اطلاعات

۲–۲–۲: ثبت هویت

۲–۲–۳: اعزام افسران آموزش دیده و نزدیک به اجتماعات مردمی

۲–۲–۴: توجه به خشونت های علیه زنان

۲–۲–۵: ارایه خدمات امداد حقوقی

۲–۲–۶: حساس سازی فراهم کنندگان عدالت

۲–۲–۷: گسترش حوزه جغرافیایی سیستم قضایی با ایجاد دادگاه های سیار

۲–۲–۸: توسل به روش های جایگزین حل منازعه

۲–۲–۹: مقابله با استفاده بیش از حد از بازداشت قبل از رسیدگی

۲–۲–۱۰: ایجاد سازمانهای حقوق بشری ملی کارامد

۲–۲–۱۱: دادخواهی دسته جمعی

۲–۲–۱۱–۱: تاریخچه دادخواهی دسته جمعی

۲–۲–۱۱–۲: مزایا و معایب دادخواهی دسته جمعی

۲–۲–۱۱–۳: قلمرو دعاوی جمعی

۲–۲–۱۱–۴: شیوه های تعیین اعضای گروه در دعاوی جمعی

۲–۲–۱۱–۵: هزینه های دادرسی

۲–۲–۱۱–۶: دعاوی جمعی در برخی نظام های حقوقی

۱–اتحادیه اروپا

۲–کانادا

۲–۲–۱۱–۷: امکان طرح دعاوی جمعی در حقوق ایران

۱۲–۲–۲: فضای مجازی ابزاری برای اجرای عدالت

۱–۱۲–۲–۲دسترسی به پایگاه های داده الکترونیکی

۲–۱۲–۲–۲: دادرسی الکترونیکی ۵۰ ۲–۲–۱۲–۳: دادرسی الکترونیکی در ایران

۴–۱۲–۲–۲: سایت مرکز ارتباط مردمی مشاور

و تلفن گویای ۱۲۹

۲–۲–۱۲–۵: مطالعه تطبیقی دادرسی الکترونیک در هندوستان

۲–۲–۱۳: بیمه هزینه های حقوقی

۲–۲–۱۳–۱: انواع بیمه هزینه های حقوقی

۲–۲–۱۳–۲: بیمه هزینه های حقوقی در اروپا و جهان

۲–۲–۱۳–۳: بیمه خدمات حقوقی در ایران

۲–۳: کمک های حقوقی گامی برای رسیدن به توانمندسازی حقوقی.

فصل سوم: اهمیت و جایگاه کمک های حقوقی

۳–۱: سابقه تاریخی کمک های حقوقی در جهان

۳–۲: سابقه تاریخی کمک های حقوقی در اتحادیه اروپا

۳–۳: نقش دولت ها در ارتقاء و توسعه کمک های حقوقی

۳–۴: حق دفاع برجسته ترین مصداق کمک های حقوقی

۳–۵: کمک های حقوقی در بستر اسناد بین المللی

۳–۵–۱: منشور ملل متحد

۳–۵–۲: اعلامیه جهانی حقوق بشر

۳–۵–۳: میثاق بین المللی مدنی و سیاسی

۳–۵–۴: اشاره ای به کمک های حقوقی در دیگر اسناد بین المللی

۳–۵–۴–۱: کنوانسیون اروپایی حقوق بشر

۳–۵–۴–۲:کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر

۳–۵–۴–۳: منشور آفریقایی حقوق بشر و ملت ها

۳–۵–۴–۴: اعلامیه اسلامی حقوق بشر

۳–۵–۴–۵: اساسنامه دیوان کیفری بین المللی

۳–۵–۴–۶: کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان

۳–۵–۵: بررسی موردی ارزیابی پرونده های مرتبط با کمک حقوقی در بستر اسناد بین المللی

۴–۱: نقش NGOs در دسترسی به عدالت

۴–۲: مطالعه تطبیقی نهادهای حقوق شهروندی در دیگر کشورها

۱– استرالیا

۲–انگلستان

۳– مالزی

۴–۳: نقش کلینیک های حقوقی در دسترسی به عدالت

۴–۳–۱: پیشینه و سیر تکاملی کلینیک های حقوقی

۴–۳–۲: انواع کلینیک حقوقی

۱–کلینیک عام یا تخصصی

۲–کلینیک درون دانشگاهی یا برون دانشگاهی

۳–کلینیک دولتی یا غیردولتی

۴–کلینیک های حقیقی یا مجازی

۴–۳–۳:اهداف کلینیک های حقوقی

۴–۳–۴: بررسی تطبیقی کلینیک های حقوقی در کشورهای حوزه کاراییب

۴–۳–۵: تجربه کلینیک های حقوقی در ایران

۴–۴: بخش خصوصی ارایه دهنده کمک های حقوقی

فصل پنجم : بررسی تطبیقی

۵–۱: کشورهای عضو اتحادیه اروپا:

۵–۱–۱: بلژیک:

۵–۱–۲: انگلستان و ولز

۵–۱–۳: فنلاند

۵–۱–۴: بررسی تطبیقی داده های آماری کشورهای عضو اتحادیه اروپا:

۵–۲: کشورهای آفریقایی

۵–۲–۱: زامبیا

۲–۲–۵: مالایی

۵–۲–۳: کنیا

۵–۲–۴: غنا

۳–۵: کانادا

۵–۴: کمک های حقوقی در ایران

۵–۴–۱: سیر تاریخی کمک حقوقی در مقررات داخلی ایران

۵–۴–۲: حق حضور وکیل در مراحل دادرسی های کیفری

۱–حضور وکیل در مرحله تحت نظر و محدودیت های آن

۲–حضور وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی و محدودیت های آن

۳–حضور وکیل در مرحله دادگاه

۵–۴–۳: حق برخورداری از خدمات مترجم

۵–۴–۴: مقررات کمک حقوقی در دیگر نهادها

۱–کمیته امداد امام خمینی (ره) و بنیاد شهید انقلاب اسلامی

۲–سازمان بهزیستی

۳–شرکت ها، موسسات و سازمان های دولتی و وزارتخانه ها

۵–۴–۵: سایر قوانین مرتبط:

فصل ششم: مطالعه میدانی

۶–۱: روش تحقیق

۶–۲: تحلیل داده:

۶–۲–۱: بررسی قوانین مرتبط

۶–۳–۲: تحلیل داده جدول متهمان:

۶–۳–۳: تحلیل داده جدول بزه دیدگان

۶–۳–۴: تحلیل داده های مربوط به دفاتر خدمات قضایی در راستای اجرای تبصره

ماده

قانون آیین دادرسی کیفری:

۶–۳–۵: نهاد داوری

۶–۳–۶: سوالات و فرضیات پژوهش:

فرضیه‏های تحقیق:

۶–۴: نتیجه گیری

پیشنهادات:

منابع

الف– کتاب ها

ب–مقالات

ج–پایان نامه ها

د–منابع انگلیسی

کلیدواژه ها

• کمک حقوقی
• دسترسی برابر به عدالت
• عدالت