دگردیسی حقوق کیفری در موازنه‌ی سنّت و مدرنیته؛ با تأکید بر حقوق کیفری ایران
دگردیسی حقوق کیفری در موازنه‌ی سنّت و مدرنیته؛ با تأکید بر حقوق کیفری ایران نام مقاله ای از سجاد دانش آرا و سید سجاد کاظمی بوده که در شماره چهارم دوره چهاردهم (زمستان 1401) مجله علمی مطالعات حقوقی منتشر شده است.
چکیده
سنّت و مدرنیته دو گونه‌ی تمامیت‌خواهی هستند که تقابلشان سیر تطوّراتِ نظام کنشی و واکنشی را رقم زده است. سنت که توسط تعلقات موروثی و نهایتاً، شریعت، نمایندگی می‌شود، از یک‌سو، و مدرنیته که با مفاهیمی مثل اومانیسم، عقل‌گرایی، آزادی و... حمایت می‌گردد از سوی دیگر، حقوق کیفری را به‌عنوان پدیده‌ای اجتماعی، از این تحوّلات مصون نگذاشته است. در این سیر، می‌توان از گذارِ مجازات‌های سنتیِ توانگیر به مجازات‌های انسان‌محورِ اصلاح‌طلبانه یاد کرد که لاجرم محصولِ این دگرگونی خواهند بود. شعاع دایره‌ی این تحولات، در حقوق کیفری ایران حول محور گسترده‌تری در حال حرکت است بااین‌حال، تأثیر مدرنیته تا بدان‌جا رسیده که گویی تکثّرِ احکامِ ثانویه، قرار است از حالت استثناء خارج شده، به‌جای اصل بنشینند. این در حالی است که کنش‌های ممنوع که گاهاً مجازات‌های شدیدی مانند اعدام را در پی داشتند، در حکم اولی‌شان به‌ظاهر لایتغیر بوده و پیشینه‌ای قوی نیز از آن حمایت می‌کرده است. این همان تأثیری است که قبض و بسط اَعمالِ سیستم قضایی و مجریان قانون را نیز تحت اختیار خود گرفته است. جستار حاضر در پاسخ به این پرسش که چرا حقوق کیفری سنتی با حقوق کیفری مدرن متفاوت است و کدام نوع برتر از دیگری است؟ با روش توصیفی-تحلیلی به این یافته نائل آمد که انتخابِ وجدانِ جمعی در گرایشات کیفری، صرف‌نظر از عقلانی بودن یا نبودنِ آن نقش محوری دارد.
کلید واژه ها
- سنت
- مدرنیته
- کیفر
- حقوق کیفری
- ایران