رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اثر محکومیت کیفری زوج پیش از ازدواج بر تحقق عسروحرج زوجه

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۰۶۸۰۰۵۱۱
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۷/۲۲
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۸ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	اثر محکومیت کیفری زوج پیش از ازدواج بر تحقق عسروحرج زوجه
قاضی	مسعودکریم پور نطنزی جعفرپوربدخشان حسن عباسیان

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اثر محکومیت کیفری زوج پیش از ازدواج بر تحقق عسروحرج زوجه: در دعوی طلاق به دلیل محکومیت کیفری زوج، علیرغم آنکه دادنامه مشعر بر محکومیت پیش از عقد صادر شده باشد، به دلیل تسری اثرات این محکومیت و حبس به زمان پس از عقد، عسر و حرج زوجه قابل احراز است.

رأی خلاصه جریان پرونده

خانم ز. ح. در تاریخ ۱۳۹۳/۲/۳ دادخواستی با وکالت آقایان ک. ا. و م. ا. به طرفیت آقای م. م. به خواسته طلاق تقدیم نموده که شعبه ۲۹ دادگاه عمومی کرج تحت پرونده شماره ۱۳۹۳/۲۰۶عهده دار رسیدگی شده است. وکلای خواهان در دادخواست تقدیمی توضیح داده اند که موکلشان به موجب سند رسمی ازدواج شماره ... مورخ ۱۳۹۰/۲/۷ دفتر ازدواج شماره ... حوزه ثبتی کرج با صداقیه ۳۱۴ سکه بهار آزادی به عقد دائمی و رسمی خوانده درآمده است. زوج به موجب دادنامه شماره ۳۰۹ مورخ ۱۳۸۹/۴/۱۳ شعبه اول دادگاه انقلاب اسلام خرم آباد به اتهام مشارکت در حمل و نگهداری یکصد گرم هروئین فشرده و در معرض فروش قرار دادن آن به تحمل ۱۵ سال حبس تعزیری محکوم شده است و حکم صادره در حال اجراست. با توجه به تحقق بند ۶ شروط ضمن عقد تقاضای رسیدگی و صدور حکم طلاق داریم. آقای م. ه. و خانم ف. م. از ناحیه زوج اعلام وکالت می نمایند. اولین جلسه رسیدگی دادگاه به تاریخ ۱۳۹۳/۴/۱۵ با حضور طرفین تشکیل می گردد. وکیل خواهان مطالب خود را به شرح دادخواست تقدیمی اعلام و لایحه ای نیز تقدیم می دارد. وکیل خوانده نیز در مقام دفاع لایحه ای تقدیم می دارد. وکیل خواهان در لایحه تقدیمی توضیح داده که در بند ۶ شروط ضمن عقد که به امضاء زوج رسیده قید گردیده که در صورت محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر محکوم شود و حکم اجرا شود زوجه می تواند از دادگاه تقاضای طلاق نماید. زوج به موجب دادنامه شماره ۳۰۹ مورخ ۱۳۸۹/۴/۱۳ شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی خرم آباد به تحمل ۱۵ سال حبس محکوم شده و حکم صادره در حال اجراست. زوج در دادخواستی که برای تقسیط مهریه داده اقرار نموده که در حال حاضر به علت اشتباهی که صرفا ناشی از اشتباهات و غفلت ایام جوانی بوده از تاریخ ۱۳۸۷/۷/۳ بنا به حکم قطعی دادگاه انقلاب به ۱۵ سال حبس محکوم شده و در حال تحمل کیفری می باشم. البته زوجه در هنگام عقد کاملا به این موضوع واقف بوده و با آگاهی کامل به زوجیت اینجانب درآمده است. وکیل زوجه در ادامه لایحه خود توضیح داده که خوانده در مراسم خواستگاری خود را شاغل در شغل بخش کپسول اکسیژن و فعال در پارکینگ پدرش معرفی کرده و از عنوان نمودن محبوس بودن خود در زندان بروجرد خودداری کرده که این امر در حضور حاضرین در مراسم خواستگاری عنوان شده و استشهادیه حاضرین در این مورد تقدیم می گردد. با این اوصاف زوجه در عسر و حرج شدید قرار دارد وکیل زوج در لایحه تقدیمی توضیح داده که خواهان به تحقق بند ۶ شروط ضمن عقد استناد نموده در حالیکه اعمال بند مذکور وقتی است که شوهر بعد از عقد محکومیت کیفری تحصیل نماید. تاریخ عقد ۱۳۹۰/۲/۷ بوده ولی محکومیت قطعی زوج در تاریخ ۱۳۸۸/۳/۲۰ یعنی دو سال قبل از تاریخ وقوع عقد بوده است. در زمان عقد نکاح زوجه کاملا در جریان محکومیت و زندانی بودن زوج بوده است و بر فرض که قائل به عدم اطلاع زوجه باشیم موضوع مشمول تدلیس در نکاح بوده و اثبات آن به عهده زوجه می باشد. در راستای اثبات علم زوجه به محکومیت زوج در زمان عقد شهود داریم. س. م. که واسطه آشنایی زوجین بوده کتبا گواهی نموده که همراه با زوج زندانی بوده و بارها موضوع محکومیت زوج را برای زوجه و مادر زوجه تشریح نموده است. ع. د. از پرسنل اداره زندان مرکزی بروجرد نیز کتبا گواهی نموده که زوجه و مادرش به کرات با تلفن همراه و ثابت ایشان تماس گرفته و پیگیر مرخصی و مسائل محکومیت زوج بودند و این امور مربوط به قبل از عقد بوده است. بنابراین زوجه با علم و اطلاع از محکومیت زوج به عقد وی درآمده است و طبق قاعده اقدام خود مسئول عمل خویش می باشد وکیل خواهان پس از ملاحظه لایحه وکیل زوج می گوید در سند رسمی شروط ضمن عقد به امضاء زوج رسیده و زوجه بدون اطلاع از محکومیت زوج با وی ازدواج کرده است. شهود داریم که زوج گفته چه شغلی دارد. آدم عاقل با چنین فردی ازدواج نمی کند. وکیل زوج اظهار می دارد بحث بند ۶ مربوط به بعد از عقد است و چنانچه زوجه ادعایی دارد باید از باب تدلیس اقدام نماید. زوجه اظهار می دارد من از طریق تلفنی با زوج آشنا شدم و تحقیق کردیم بعد هر وقت به ایشان زنگ زدم به من می گفت در ماموریت هستم. دو ماه قبل فهمیدم ایشان حبس دارد و حبس ایشان متعلق به قبل از عقد است. در این مرحله دادگاه مبادرت به صدور قرار ارجاع امر به داوری نموده که پس از تعیین داوران و طی تشریفات، نظر آنها مفادا حکایت از عدم توفیق در برقراری صلح و سازش بین زوجین دارد، ارائه می شود. در گزارش داور زوج قید گردیده که زوج حاضر به طلاق نیست مسکن مستقل و امکانات کافی برای زندگی مشترک فراهم کرده است. در گزارش داور زوجه اعلام شده که با توجه به زندانی بودن زوج و تنفر شدید زوجه نسبت به زوج ادامه زندگی مشترک ممکن نیست. زوجه حاضر است در قبال طلاق ۱۴ سکه از مهریه اش را بذل نماید. زندان بروجرد در نامه مورخ ۱۳۹۳/۸/۲۱ به دادگاه اعلام نموده که زوج با استفاده از عفو در تاریخ ۱۳۹۳/۸/۲۰ از زندان آزاد شده است. دادگاه ختم دادرسی را اعلام و با توجه به محتویات پرونده و اظهارات طرفین و احراز رابطه زوجیت و اینکه مساعی دادگاه و داوران در جهت ایجاد صلح و سازش مفید و موثر واقع نگردیده و زوجه و وکیل وی با اشاره به محکومیت کیفری زوج به تحمل ۱۵ سال حبس و تحقق بند ۶ شروط ضمن عقد خواستار طلاق شده و با عنایت به اینکه شروع محکومیت زوج مربوط به قبل از زمان عقد نکاح بوده و شرط مندرج در سند نکاح ناظر به تحصیل محکومیت پس از عقد می باشد و ادعای زوجه مبنی بر جاهل بودن نسبت به محکومیت زوج خارج از موضوع خواسته می باشد بنابراین ادعای خواهان را وارد ندانسته و طی دادنامه شماره ۱۶۵۵ مورخ ۱۳۹۳/۹/۱۰ حکم بر بی حقی زوجه صادر می نماید. پس از ابلاغ این رأی به وکیل زوجه نامبرده مبادرت به تجدیدنظرخواهی نموده و در لایحه خود توضیح داده که زوج به موجب حکم قطعی دادگاه انقلاب به اتهام مشارکت در حمل و نگهداری یکصد گرم هروئین فشرده و در معرض فروش قرار دادن آن به تحمل ۱۵ سال حبس محکوم شده و در ایامی که در مرخصی بوده زوجه را به عقد دائمی خود درآورده است و زوجه از سوابق زوج اطلاعی نداشته و پس از اطلاع از محکومیت زوج با توجه به تحقق بند ۶ شروط ضمن عقد خواستار طلاق می شود. هر چند استدلال دادگاه بدوی تا حدودی صحیح به نظر می رسد ولی کدام آدم عاقلی حاضر است با علم و اطلاع از چنین سوابقی به ازدواج با این فرد موافقت نماید. هدف از درج این شرط برای زوجه عسر و حرجی است که زوجه با محکومیت زوج و زندانی شدن وی در آن قرار می گیرد. زوج با مخفی نگهداشتن موضوع به این مهمی زوجه را در عسر و حرج مطلق قرار داده است. حکم اعسار زوج از پرداخت مهریه نیز به لحاظ زندانی بودن وی صادر شده است. وکیل زوج نیز طی لایحه ای به موارد مطروحه در لایحه تجدیدنظرخواه پاسخ می دهد. شعبه پنجم دادگاه تجدیدنظر استان البرز به موضوع رسیدگی و پس از استماع توضیحات طرفین در جلسه رسیدگی مورخ ۱۳۹۴/۳/۵ و ملاحظه لوایح وکلای زوجین ختم دادرسی را اعلام و تجدیدنظرخواهی وکیل زوجه نسبت به دادنامه شماره ۱۶۵۵ مورخ ۱۳۹۳/۹/۱۰ شعبه ۲۹ دادگاه عمومی کرج را وارد دانسته و توضیح داده که وکیل زوجه در جلسه رسیدگی این دادگاه توضیح داده که زوجه بدون علم و اطلاع از سابقه محکومیت زوج که به جرم حمل نگهداری مواد مخدر به تحمل ۱۵ سال حبس محکوم شده و در حال تحمل کیفر و در زمان مرخصی به خواستگاری زوجه آمده و وی را به عقد خود درآورده و در مدت عقد مواقعه داشته اند و بعد از چند ماه متوجه محکومیت زوج می شود و موضوع موجب درگیری خانواده زوجه با زوج می گردد و حکم محکومیت پدر زوجه صادر می شود و با این وصف زوجه در عسر و حرج شدید قرار گرفته است و زوجه نیز اظهار داشته حاضرم کلیه حقوق خود را در قبال طلاق بذل نمایم. علت طلاق این است که از زوج کراهت دارم. محکومیت وی خلاف حیثیت و شئون خانوادگی اینجانب می باشد. زوج هر روز مرا تهدید به اسیدپاشی می کند و پیامک تهدیدآمیز برایم ارسال نموده و به علت عسر و حرج و محکومیت و زندانی بودن زوج و درگیری خانوادگی نسبت به زوج کراهت دارم و نمی توانم با وی زندگی کنم. وکیل زوج نیز اظهار داشته زوجه از محکومیت همسرش اطلاع داشته و زوج راضی به طلاق نیست. نظر به اینکه زوج حداقل سه سال بعد از عقد زندانی بوده و اخیرا آزاد شده است و دلیلی که مثبت اطلاع زوجه قبل از عقد باشد ارائه نشده است با وضعیت موجود زندگی برای زوجه همراه با مشقت است. چندین سال زندانی بودن زوج بعد از عقد موجبات عدم ایفاء وظایف خاص زوجیت در مدت حداقل چهار سال برای زوجه فراهم آورده و دادخواست اعسار مطلق از پرداخت مهریه بیانگر عدم توانایی زوج در پرداخت نفقه و اداره زندگی مشترک می باشد بنابراین تجدیدنظرخواهی را وارد دانسته و طی دادنامه شماره ۲۹۷ مورخ ۱۳۹۴/۳/۶ ضمن نقض رأی تجدیدنظرخواسته مستندا به تبصره ماده ۱۱۳۳ و قسمت اخیر ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی و مستندا به مواد ۲۶و۲۷و۲۹و۳۳ قانون حمایت خانواده حکم به الزام زوج به طلاق زوجه صادر می نماید. به زوجه اجازه داده می شود در مهلت شش ماه از تاریخ قطعیت با مراجعه به دفاتر رسمی طلاق با بذل کل مهریه و سایر حقوق ناشی از زوجیت خود را به طلاق بائن مطلقه نماید. در صورت عدم حضور زوج سردفتر به نمایندگی از دادگاه نسبت به اجرا و ثبت طلاق اقدام خواهد نمود. این رای در تاریخ ۱۳۹۴/۳/۲۱ به وکیل زوج ابلاغ گردیده و نامبرده ظرف مهلت مقرر قانونی اعتراض و دادخواست فرجامی خود را نسبت به دادنامه اخیر تقدیم نموده که پس از ثبت و تبادل لوایح جهت رسیدگی به این شعبه ارجاع شده است. گزارش پرونده و لایحه فرجامی هنگام شور قرائت می شود. هیأت عبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای مسعود کریم پورنطنزی عضو ممیز و اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رای می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

کشور فرجام خواهی آقای م. م. با وکالت آقای م. ه. نسبت به دادنامه شماره ۲۹۷ مورخ ۱۳۹۴/۳/۶ شعبه پنجم دادگاه تجدیدنظر استان البرز که در مقام نقض دادنامه شماره ۱۶۵۵ مورخ ۱۳۹۳/۹/۱۰ شعبه ۲۹ دادگاه عمومی کرج اصدار گردیده و متضمن حکم طلاق به خواسته زوجه فرجام خوانده است، وارد و موجه به نظر نمی رسد زیرا زوجه و وکیل وی در دادخواست تقدیمی و مراحل دادرسی و لوایح ارائه شده با اشاره به محکومیت کیفری زوج به اتهام حمل و نگهداری یکصد گرم هروئین فشرده و در معرض فروش قرار دادن آن به تحمل ۱۵ سال حبس و اینکه زوج در حال تحمل کیفر است و موضوع به این مهمی را در هنگام عقد مخفی نگهداشته و در زمان مرخصی از زندان زوجه را به عقد خود درآورده و در دادخواست اعسار قطعی از پرداخت مهریه اقرار نموده که به علت زندانی بودن قادر به پرداخت مهریه نیست مدعی عسر و حرج زوجه در تداوم زوجیت و تخلف زوج از بند ۶ شروط ضمن عقد گردیده و شعبه ۲۹ دادگاه عمومی کرج به موضوع رسیدگی و با توجه به محتویات پرونده و اظهارات و مدافعات طرفین و اخذ نظریه داوران با این استدلال که محکومیت قطعی زوج مربوط به زمان قبل عقد بوده و شروط مندرج در سند نکاحیه ناظر به دوران پس از عقد نکاح می باشد ادعای خواهان را وارد ندانسته و طی دادنامه شماره ۱۶۵۵ مورخ ۱۳۹۳/۹/۱۰ حکم بر بی حقی زوجه صادر نموده است ولی شعبه پنجم دادگاه تجدیدنظر استان البرز با تجدیدنظرخواهی وکیل زوجه نسبت به رای بدوی را وارد دانسته و با احراز عسر و حرج زوجه طی دادنامه شماره ۲۹۷ مورخ ۱۳۹۴/۳/۶ ضمن نقض رای تجدیدنظرخواسته مبادرت به صدور حکم طلاق با شرایط مندرج در رای نموده است که بر این تشخیص و استنباط دادگاه تجدیدنظر خدشه و خللی وارد نگردیده است. کما اینکه اولا : برخلاف ادعای وکیل زوج موضوع عسر و حرج زوجه در اولین جلسه رسیدگی دادگاه طی لایحه وکیل زوجه مورد استناد قرار گرفته و موضوعی نبوده که بعدا به خواسته اضافه شده باشد. ثانیا: هر چند زوج طی دادنامه شماره ۳۰۹ مورخ ۱۳۸۹/۴/۱۳ شعبه اول دادگاه انقلاب اسلامی خرم آباد به اتهام مشارکت در حمل و نگهداری یکصد گرم هروئین فشرده و در معرض فروش قرار دادن آن به تحمل ۱۵ سال حبس محکوم گردیده و این محکومیت مربوط به زمان قبل از عقد نکاح بوده ولی قطعا اثرات این محکومیت و زندانی بودن زوج به زمان پس از عقد نیز تسری یافته و باعث گردیده زوجه که یک جوان۲۰ ساله بوده در عسر و حرج قرار گیرد و برای رهایی از این وضعیت حاضر شده کلیه حقوق مالی خود را بذل نماید. بنابراین دادنامه فرجام خواسته در حدود اعتراضات مطروحه از ناحیه فرجام خواه فاقد ایراد و اشکال مستوجب نقض بوده و مستندا به ماده ۳۷۰ قانون آئین دادرسی مدنی، رأی فرجام خواسته ابرام می گردد.

رئیس و مستشار و عضو معاون شعبه ۸ دیوان عالی کشور

حسن عباسیان - مسعود کریم پورنطنزی - جعفر پوربدخشان