رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره ادعای جعلیت در مورد سند تایپی

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۰۸۱۰۰۰۹۱
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۶/۳۱
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۲۱ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	ادعای جعلیت در مورد سند تایپی
قاضی	سید رسول حسینی طباطبایی علی اخوان ملایری فرشادرحیمی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره ادعای جعلیت در مورد سند تایپی: در دعوی ابطال سند، در صورتیکه خواهان مدعی جعلیت سند بوده، اما سند مذکور به صورت تایپی تنظیم شده و تنها تصویر آن ارائه شود، اظهارنظر در خصوص اینکه تشخیص ادعای جعلیت نسبت به سندی با کیفیت مرقوم، میسر است یا خیر، امری فنی و خود مستلزم اخذ نظر کارشناس است. بنابراین دادگاه نمی تواند بدون رسیدگی به دلیل مرقوم انشاء رأی کند.

رأی خلاصه جریان پرونده

فرجام خواه با وکالت آقای ر. الف.ن. وکیل پایه یکم دادگستری در تاریخ ۱۳۹۲/۲/۱۷ دادخواستی به طرفیت آقای فرجام خوانده به خواسته صدور حکم به ابطال مبایعه نامه ۱۳۷۹/۱۰/۲ مقوم به پنجاه میلیون و ده هزار ریال تقدیم دادگاه عمومی مشهد می نماید و توضیح می دهد مرحوم ح. پ. مالک یک دانگ از شش دانگ کوره آجرپزی واقع در منطقه ش. مشهد نسبت به سه دوازدهم مشاع از سیزده قسمت پنج و نیم سهم مشاع از مدار بیست و دو سهم شش دانگ مزرعه مشترک پلاک ... اصلی بخش ... مشهد دهستان ت. بوده که با فوت وی به موجب گواهی حصر وراثت ۴۴۰۳ - ۱۳۶۵/۱۰/۳۰ شعبه ۶۹ دادگاه عمومی تهران، خواهان یکی از ورثه اوست که خوانده به لطائف الحیل یکی از ورثه را به نام م. که جوان و بی تجربه بوده با خود همراه نموده و مبایعه نامه مورد تقاضای ابطال را که بدون متن و به صورت ورقه ای سفید بوده توسط وی به امضاء خواهان و سایر ورثه رسانده و مبایعه نامه مذکور متعاقبا توسط خوانده تکمیل و مورد استفاده واقع شده و تقاضا نموده با جلب نظر کارشناس حکم مورد نظر با احتساب خسارات صادر گردد فتوکپی مصدق مبایعه نامه یاد شده و گواهی انحصار وراثت ضمیمه دادخواست شده اند رسیدگی به شعبه دهم ارجاع شده و به دستور دادگاه با تعیین وقت رسیدگی طرفین دعوت شده اند و دادگاه در تاریخ ۱۳۹۲/۵/۲۱ اجلاس نموده با خطی ناخوانا تنظیم صورت مجلس نموده که یا زحمت حضور وکیل خواهان و عدم حضور خوانده احراز می شود لکن در مورد وصول یا عدم وصول پرونده، خبر جمله مربوطه مشخص نیست اما لایحه ای از خوانده در پرونده مشهود نیست اظهارات آقای وکیل خواهان توسط ایشان مکتوب گردیده و گفته خواسته به شرح دادخواست تقدیمی است مبایعه نامه نزد خوانده بوده از استرداد آن به موکل و سایر ورثه امتناع می نماید چنانچه ارائه شود موکل بتوانند طریق قانونی دفاع را در جهت ابطال مبایعه نامه و ادعای جعلیت احراز نمایند سند رسمی هنوز به نام خوانده انتقال پیدا نکرده دادگاه خطاب به وکیل نموده با توجه به اینکه اصل مستند را برابر با اصل نموده اید (دادگاه به جای کلمه فتوکپی، واژه اصل را اشتباها در سوال خود آورده)، اصل آن را ارائه نمایید و چنانچه وکیل دیگری دارید مرقوم نمائید توضیح دهید (در این قسمت سوال هم به نظر می رسد منظور دادگاه، موکل دیگر باشد نه وکیل و اشتباه دوم در سوال مطروحه را نموده) و ادامه داده : توضیح دهید موکله شما با توجه به دادخواست مستند را امضاء کرده است یا خیر؟ به چه عنوان ؟ پاسخ آقای وکیل تکرار نموده اصل نزد خوانده است که یک مرحله آن را رؤیت و ایشان از تحویل نسخه دوم یا برابر اصل شده امتناع کرده دلیل دیگری فعلا در ید موکلین نمی باشد در مورد امضاء موکل ذیل مبایعه نامه طبق اظهار نامبرده ذیل مبایعه نامه امضاء موکل بدوا درج و در واقع ورقه سفید را امضاء کرده و تحریر بعد از امضاء انجام گرفته که در صورت کارشناسی ادعای موکله محرز خواهد گردید، اصل را من دیده ام و به خوانده مسترد نموده ام لازم به ذکر است تاریخ مبایعه نامه، ۱۳۷۹/۱۰/۲ می باشد دادگاه سوال نموده شکایت کیفری یا دادخواست حقوقی دیگری، (عبارت بعدی ناخواناست و در ادامه آمده) چنانچه سندی در این مورد تنظیم شده اعلام کنید آقای وکیل در پاسخ نوشته خیر در خصوص مبایعه نامه بعد از مدتی وکالتنامه ای به خوانده اعطاء لکن موکلین از متن و محتوای آن بی اطلاع بوده اند در مراتب بعدی متوجه وجود وکالتنامه ای شده که متن آن برای آنان قرائت نشده و مشارالیهم بعدا متوجه شده اند وکالتنامه شماره ... - ۱۳۸۰/۱/۳۰ در جهت فروش بوده لذا متعاقب آن نسبت به ضم امین و الحاق آن به وکالتنامه اقدام نموده اند وکالتنامه الحاقی به شماره ... - ۱۳۹۲/۳/۳ بوده دادگاه سوال نموده موضوع قرارداد در تصرف چه کسی است و موکله شما کی و چگونه متوجه شد که سفید امضاء پیوست (کلمه بعد خوانا نمی باشد) پاسخ وکیل چنین نگاشته شده : طبق اظهار موکل در تصرف خوانده است لکن سند به نام مورث موکله است و طبق اظهار احد از ورثه و موکله ابتدای سال ۹۰ که متعاقب آن ورثه به موکله وکالت جهت پیگیری امور اعطاء نمودند متوجه موضوع گردیدند دادگاه در پایان اظهارات مذکور و این اظهار وکیل که گفته عرض دیگری ندارم ختم رسیدگی را اعلام و انشاء رأی نموده و با این استدلال که چون مبایعه نامه استنادی به امضاء ورثه رسیده که هیچ یک ادعای مذکور را (با توجه به درج جریان خواسته خواهان در صدر رأی مراد ادعای مطروحه خواهان است ) مطرح ننمودند و ملک از سال ۷۹ در تصرف خوانده است و وکالتنامه استنادی آقای وکیل به شماره ... که متضمن اقرار ورثه از جمله خواهان است، تأیید وکالتنامه ۱۳۸۰/۲/۲ که وکالت در فروش آن هم بلاعزل است ضمن تأیید کلیه مفاد وکالتنامه ... دفتر ... ، بنابراین در سال ۹۲ نیز تأیید نموده اند وکالتنامه ای که خوانده حق فروش آن را پیرو مبایعه نامه استنادی داشته است را دارد دعوی را غیروارد تشخیص و حکم بطلان آن را صادر نموده (عضو ممیز) از وکالتنامه ... - ۱۳۸۰/۱/۳۰ (تاریخ حروفی در ذیل مخدوش است) و وکالتنامه ... مورخ ۱۳۹۱/۳/۳ دفتر شماره ... شهر ری (تاریخ این سند هم از حیث صدر و ذیل که عددی و حرفی نوشته شده اند مغایرت دارند این تاریخ در ذیل وکالتنامه ۱۳۹۱/۳/۴ می باشد) فتوکپی غیرمصدق ضمیمه صورت مجلس دادگاه شده که ظاهرا وکیل حاضر در جلسه تقدیم داشته که اولی موکلین آن خانم ها ص. و ط. و ز. و ز. و ف. و آقای م. و آقای م. جملگی شهرت پ. فرزندان ح. و خانم ف. م. فرزند م. و وکیل آقای ش.الف. ک. فرزند ع. و موضوع وکالت انجام کلیه امور اداری و حقوقی موکلین در مراجعه به هر یک از ادارات و سازمان ها و وزارتخانه ها و ... و پرداخت مالیات ها و سایر هزینه های مربوط به سهم الارث موکلین از مرحوم ح. پ. ت. به اظهار از پلاک ... اصلی بخش ... مشهد دهستان ت. و اخذ گواهی حصر وراثت و انتقال عرصه و اعیان به هر عقدی از عقود به هر شخص حتی به نام خود به هر مبلغ و ... با حق توکیل به غیر ضمن اقرار به عقد خارج لازم و اسقاط حق عزل وکیل و ضم امین و ناظر تا اتمام وکالت، و دومی با عنوان متمم وکالت و پیرو وکالتنامه شماره ... - ۱۳۸۰/۲/۲ فوق که حضور پیدا کرده اند موکلین مذکور ضمن تأیید کلیه مفاد مندرجه در وکالتنامه، خانم ز. را به عنوان وکیل در انجام کلیه امور محوله در وکالتنامه یاد شده اضافه و ضمیمه نموده اند لذا آقای ش.الف. ک. بایستی با مشارکت و حضور بانوی مذکور نسبت به انجام امور مندرجه در وکالتنامه یاد شده اقدام نماید، تنظیم گردیده، خواهان با وکالت وکیل خود در مرحله بدوی پس از انقضاء مهلت تجدیدنظرخواهی از رأی صادره که ذیل شماره ۹۲۰۰۰۵۱۱ - ۱۳۹۲/۵/۲۹ ثبت شده، در مهلت مقرر قانونی دادخواست فرجامی نسبت به آن تقدیم نموده (با وصف اختیاری که در زمینه فرجام خواهی هم داشته) در لایحه اعتراضیه با ذکر گردشکار پرونده، دلائل فرجام خوهی را چنین مطرح می سازد که دادگاه در جلسه اول بدون حضور خوانده و علیرغم ابلاغ اخطاریه به اتحادیه صنف ف. (چون محل نشانی خوانده در دادخواست است آقای وکیل تعیین کرده) و اطلاع از زمان دادرسی مبادرت به رسیدگی ماهوی نموده و در دادنامه آورده شده هیچکدام از ورثه ادعایی در باب موضوع و جعل نداشته اند و تنها موکل اقامه دعوی کرده و آن را محملی برای صدور حکم بطلان دعوی دانسته در حالی که موکل می تواند هر وقت با مقررات در پی حقوق خویش باشد و نیازی به اقدام دیگر ورثه نبوده و استدلال مذکور را فاقد وجاهت دیده و در مورد تصرفات ممتد فرجام خوانده که با عدم اعتراض بوده هم توجیه قانونی نبوده چه همانطور که قبلا گفته شد موکل، خوانده را مباشر مورث خود دانسته و با اعتقاد و اعتماد به او پیگیر حقوق خود تا اینکه اخیرا متوجه جریان شده و بلافاصله در صدد احراز موضوع برآمده (عبارت لایحه) دیگر اینکه به اظهار موکله و اعطاء وکالت ... - ۱۳۸۰/۱۰/۲۰ جهت انجام امور اداری و انعقاد قراردادهای استیجاری قسمتی از کوره صورت گرفته و موکل و سایر ورثه روی اعتماد آن را امضاء نموده اند در دادنامه معترض عنه به وکالت اعطائی موکل و سایر ورثه استناد شده در حالی که موکل به محض اطلاع از نیت خوانده و وجود مبایعه نامه، وکالتنامه شماره ... را تنظیم تا جلوی سوء استفاده فرجام خوانده را بگیرد که متأسفانه با بی توجهی و غفلت تنظیم شده و طی آن موکل به عنوان امین ضم وکالت اخیر شده غافل از اینکه در تنظیم آن سهوا شرایط وکالتنامه قبل را تأیید نموده اند از سوی دیگر وکالتنامه دلیل بر صحت مالکیت فرجام خوانده نمی تواند قرار گیرد فرض محال که آن را دلیل انجام معامله تصور کنیم با توجه به خواسته موکل رسیدگی در ماهیت امر با توجه به اینکه موکله قویا مدعی سفید بودن مبایعه نامه و تحریر آن پس از امضاء بوده چنانچه به ادعا رسیدگی می گردید بی اعتباری سند احراز می گردید و شایسته بوده دادرسی عادلانه انجام می گرفت و در صورت نفی ادعای موکل مبادرت به صدور رأی می گردید و با توجه به اینکه خواسته موکل بدوا رسیدگی به جعلیت سند و الحاق متن بعد از امضاء ورثه بوده با توجه به اینکه دادگاه توجهی به این امر نداشته تقاضای رسیدگی و نقض رأی می شود دادخواست فرجامی برای ابلاغ به خوانده آن ارسال و اخطاریه مربوطه ابلاغ شده پاسخی از وی مشهود نمی باشد و پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و با ثبت به کلاسه ۲۱/۹۲۰۴۷۴ به این شعبه ارجاع گردیده. هیأت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای علی اخوان ملایری عضو ممیز و ملاحظه اوراق پرونده و نظریه کتبی آقای فرشاد رحیمی دادیار دیوان عالی کشور اجمالا مبنی بر اتخاذ تصمیم شایسته مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

دادنامه فرجام خواسته اجمالا مستوجب نقض اعلام می گردد زیرا خواهان برای اثبات ادعا دائر بر جعلی بودن سند مورد تقاضای ابطال که از مندرجات دادخواست در صفحه دوم مستفاد است، به جلب نظر کارشناس استناد کرده هرچند فتوکپی سند ارائه گردیده و متن آن هم دست نویس نبوده و به صورت ماشین شده است این امر موجب نبوده تا دادگاه از رسیدگی به دلیل مرقوم امتناع نموده با تمسک به امارات مربوط انشاء رأی کند چه آنکه اظهارنظر در خصوص اینکه تشخیص ادعای جعلیت از طریق بررسی تصویر سند و نیز به لحاظ تایپی بودن متن میسور است یا نه امری فنی و خود مستلزم اظهارنظر اهل خبره است علاوه بر آن، اظهارات آقای وکیل خواهان در فراز اول صورت مجلس دادگاه مبنی بر اینکه : چنانچه اصل مبایعه نامه به موکلین (ظاهرا اصرار موکل با ورثه دیگر است که مدعیان مقدرند) ارائه شود مشارالیهم می توانند طریق قانونی دفاع در جهت ابطال مبایعه نامه و ادعای جعل را احراز نمایند ... مفید در معنی مطالبه اصل سند است که ادعا شده نزد خوانده است که باید در آن خصوص بر اساس ماده ۲۰۹ قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی عمل می گردید. از طرفی ضروری بوده است از خواهان اخذ توضیح میشد انتساب نوشته زیرا امضائات سند که ممضی به امضاء وی و خانم ف. م. شده است را به خود می پذیرد یا نه؟ در این مورد چه توضیحی دارد و نوشته مرقوم را منتسب به چه کسی می داند تا طریقه احراز صحت یا سقم آن به نحو قانونی رسیدگی گردد و نیز با توجه به اینکه پرداخت ثمن معامله با چک صورت گرفته لازم بوده در این مورد با پرسش از مشخصات کامل چک و حساب و بانک مربوطه از خواهان یا خوانده، از بانک مذکور استعلام می گردید وجوه چک ها توسط چه فرد یا افرادی دریافت و در حق چه کسی کارسازی شده موارد مرقوم که در پرونده مسکوت مانده و ترک رسیدگی به آن ها از موجبات نقص تحقیقات بوده در نتیجه رأی فرجام خواسته در خور ابرام نبوده حسب بند ۵ ماده ۳۷۱ قانون آئین دادرسی فوق آن را نقض و رسیدگی پس از نقض را وفق بند الف ماده ۴۰۱ آن قانون به دادگاه صادرکننده رأی منقوض ارجاع می نماید که پس از رفع نقایص شمرده شده مذکور و چنانچه امر حادثی که رسیدگی به آن در جریان رفع نقایص ایجاد گردد و محتاج به رسیدگی باشد، اقدام در آن خصوص، با توجه به نتیجه حاصله از انجام تحقیقات توجها به بند الف ماده ۴۰۵ قانون مارالذکر انشاء رأی گردد.

رئیس و مستشار شعبه ۲۱ دیوان عالی کشور

علی اخوان ملایری- سید رسول حسینی طباطبایی